Informacje ze źródeł augustiańskich o życiu muzycznym w warszawskim kościele św. Marcina w XVII wieku oraz o działających w tym czasie muzykach królewskich
Barbara Przybyszewska-Jarmińska
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9625-7366
Abstrakt
Kościół św. Marcina oo. augustianów w Warszawie od XVII w., kiedy warszawski Zamek Królewski stał się główną siedzibą kolejnych królów Polski, stanowił nie tylko miejsce dość intensywnego uprawiania muzyki przez samych zakonników i muzyków przez nich wynajmowanych, ale i występów kapeli królewskiej. W samym klasztorze zaś znajdowali mieszkanie muzycy królewscy, którzy należeli do zakonu św. Augustyna. Zachowane, pomimo ogromnych strat związanych z kasatą klasztoru po powstaniu styczniowym, rozproszone rękopisy dokumentujące jego dzieje, jak również akta prowincji polskiej oo. Augustianów stanowią niewykorzystywane przez muzykologów cenne źródła wiedzy na ten temat. Pierwszy paragraf artykułu poświęcony jest muzyce i muzykom w kościele św. Marcina. Zawiera informacje o organach i ich remontach oraz o zapoznanych organistach (wśród których był Izajasz z Bochni, Wilhelm Ruczkowski, Mikołaj Sieracki, Marian Chebdowski, Hieronim Bobowski), a także kantorach (jak znani z nazwiska Andreas Jaslav, Ambrosius Gruzelowicz, Marian Chebdowski, Hieronim Bobowski, który w klasztorze w Krakowie pełnił funkcję organisty, Bonawentura Krawarski, Chrysostomus Truszkowski, Esaias Pawlikowicz (?)) i muzykach innych specjalności należących do klasztornej społeczności (tu ponownie Bonawentura Krawarski oraz Andrzej Chrzanowski), jak również o zatrudnianych przez zakonników muzykach świeckich. Na podstawie zachowanych rachunków z lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVII w. podane są okazje, z jakich w kościele wielokrotnie występowała kapela króla Jana III Sobieskiego, a jednorazowo kardynała Michała Stefana Radziejowskiego. Kolejne paragrafy przynoszą nieznane informacje, zaczerpnięte z rękopisów augustiańskich i różnej proweniencji źródeł uzupełniających, do biografii muzyków królewskich. Dotyczą one nieznanych i niezrealizowanych planów Asprilia Pacellego wyjazdu w 1623 r. do Rzymu, lokalizacji kamienicy, którą w 1648 r. nabył Marcin Mielczewski wraz z małżonką Jadwigą Kołaczkówną, związków Bartłomieja Pękiela z klasztorem św. Marcina i rocznej daty jego śmierci (muzyk zmarł w 1666, a nie ok. 1670 r., jak się dotąd przyjmowało), czasu działalności w Warszawie augustianina, królewskiego śpiewaka-basa Adeodata Barochiusa, jego pochodzenia (z Perugii) oraz udziału, wraz z franciszkaninem konwentualnym Vincenzo Scapittą da Valenza i augustaninem Alfonso Selvaticim w założeniu w kościele św. Marcina bractwa św. Cecylii, wreszcie biografii tego ostatniego, w tym jego związków z kapelą królewską w charakterze śpiewaka-alta sięgających czasów Władysława IV, a kontynuowanych, po przerwie w latach pięćdziesiątych i być może początkach lat sześćdziesiątych, za panowania Jana II Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego, augustianina-muzyka zmarłego, według źródła wytworzonego w warszawskim klasztorze augustianów w 1678 r., jako królewski kapelmistrz.
Słowa kluczowe:
historia muzyki w XVII wieku, Warszawa, Augustianie, organiści, kantorzy, kapela królów PolskiBibliografia
Bartoszewicz, Julian. Kościoły warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem historycznym. Warszawa: S. Orgelbrand, 1855.
Google Scholar
Bullarium Ordinis Sancti Augustini. Regesta. Wyd. Carolus Alonso. T. 8, 1669–1700. Romae: Romae Inst. Historicum Augustinianum, 2003.
Google Scholar
Chybiński, Adolf. Słownik muzyków dawnej Polski do roku 1800. Kraków: PWM, [1949].
Google Scholar
Chybiński, Adolf. „Z dziejów muzyki polskiej do 1800 roku”. Muzyka 4, nr 7–9 [specjalny pt. Muzyka polska] (1927): 31–72.
Google Scholar
Diariusz podróży do Polski wydany z pamiętników Jana Chrzciciela Faggiuoli. Wyd. Władysław Kulczycki. Czas. Dodatek Miesięczny, 3 (1858) t. 11: 237–306.
Google Scholar
Dobrzańska-Fabiańska, Zofa. „Pękiel Bartłomiej”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 8, 83–87. Kraków: PWM 2004.
Google Scholar
Dobrzańska-Fabiańska, Zofa. „Wstęp”. W: Bartłomiej Pękiel, Opera omnia. T. 1, Utwory wokalno-instrumentalne. Wyd. Zofa Dobrzańska-Fabiańska. Kraków: Musica Iagellonica, 1994 (= Monumenta Musicae in Polonia, seria A: Opera omnia).
Google Scholar
Eitner, Robert. Biographisch–Bibliographisches Quellen–Lexikon der Musiker und Musikgelehrten. T. 1. Leipzig: Breitkopf & Haertel, 1900, przedruk Graz: Akademische Druck-u. Verlagsanstalt, 1959.
Google Scholar
Feicht, Hieronim. „Kompozycje religijne Bartłomieja Pękiela”. Maszynopis, Lwów 1925.
Google Scholar
Feicht, Hieronim. „Muzyka w okresie polskiego baroku”. W: Z dziejów polskiej kultury muzycznej. T. 1, red. Zygmunt M. Szweykowski. Kraków: PWM, 1958.
Google Scholar
Feicht, Hieronim. „Przyczynki do dziejów kapeli królewskiej w Warszawie za rządów kapelmistrzowskich Marka Scacchiego”. Kwartalnik Muzyczny 1, nr 2 (1929): 125–144.
Google Scholar
Feicht, Hieronim. Studia nad muzyką polskiego renesansu i baroku. Kraków: PWM, 1980.
Google Scholar
Gołos, Jerzy. Warszawskie organy: historia i zabytki. T. 2, Katalog aktualny, katalog historyczny. Warszawa: Fundacja Artibus, 2003.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. Historia muzyki polskiej (w zarysie). Warszawa–Lublin: Gebethner i Wolff, 1920.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. „Kontrapunkciści polscy w kapeli Władysława IV”. Młoda Muzyka 2, nr 19 (1909): 3–5.
Google Scholar
Jachimecki Zdzisław. Muzyka polska w rozwoju historycznym od czasów najdawniejszych do doby obecnej. T. 1, Od Bogurdzicy do Chopina włącznie. Kraków: Księgarnia Stefana Kamińskiego, 1948.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. Rozwój kultury muzycznej w Polsce. Kraków: Ant. Piwarski i Sp., 1914.
Google Scholar
[Jarzębski, Adam] Adama Jarzębskiego Gościniec abo Opisanie Warszawy 1643 r. Wyd. Władysław Korotyński. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, 1909 Jarzębski, Adam. Gościniec abo Krotkie opisanie Warszawy. Opr. i wstęp Władysław Tomkiewicz. Warszawa: PWN, 1974.
Google Scholar
Joannes Baptista Lancelotti (1622–1627). Wyd. Tadeusz Fitych. Kraków: PAU, Fundacja Lanckorońskich, 2001 (= Acta Nuntiaturae Polonae 22/1).
Google Scholar
Király, Peter. „Alfonso Selvatici – egy szerzetes- zenész Nádasdy Ferenc rezidenciáján és a lengyel királyi udvarban”, Lymbus 2017: 257–264.
Google Scholar
Király, Peter. „Musik und Musiker an der Residenz des Ferenc Nádasdy III”. W: Die Familie Nádasdy vom 16. Bis ins 20 Jahrhundert. Tagungsband der 29. und 30. Schlaininger Gespräche 2009/2010, red. Rudolf Krope, 175–197. Eisenstadt: Landesmuseum Burgenland 2015 (= Wissenschaftliche Arbeiten aus dem Burgenland (WAB) 154).
Google Scholar
Kmicic-Mieleszyński, Wacław. „Geneza Cribrum musicum”. Muzyka 2, nr 3 (1957): 3–17.
Google Scholar
Kobierzycki, Stanisław. Historia Władysława, królewicza polskiego i szwedzkiego. Wyd. Janusz Byliński i Włodzimierz Kaczorowski, przekł. Marek Krajewski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
Google Scholar
Kolak, Wacław. Katalog Archiwum OO. Augustianów 1299–1950. Kraków: Klasztor OO. Augustianów w Krakowie, Archiwum Państwowe w Krakowie, 1996.
Google Scholar
Kowalczyk, Janina. „Augustianie-Eremici”, III: „W Polsce”. W: Encyklopedia Katolicka. T. 1, red. Feliks Gryglewicz, Romuald Łukaszyk, Zygmunt Sułowski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1985.
Google Scholar
Kratochwil, Zofa. „Augustianie w Warszawie. Kościół i klasztor św. Marcina (1356–1864)”. Warszawskie Studia Teologiczne 7 (1994): 191–216.
Google Scholar
Łoziński, Jerzy Z., Andrzej Rottermund, red. Warszawa: Stare Miasto: tekst, opr. Zofa Baranowska i in. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1993 (= Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Seria nowa 11/1).
Google Scholar
Łukaszewicz, Józef. Krótki opis historyczny kościołów parochialnych […] Diecezji Poznańskiej. T. 3. Poznań: Nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, 1863.
Google Scholar
Milan, Gabriella. „Fagiuoli Giovanni Battista”. W: Dizionario Biografco degli Italiani. T. 44, 175–179. Roma: Treccani 1994.
Google Scholar
Mizgalski, Jerzy. „Organiści i organmistrze polscy”. Prace Naukowe Instytutu Muzykologii UW 1 (1961): 58–113.
Google Scholar
Niemcewicz, Julian Ursyn. Zbiór pamiętników o dawnej Polszcze. T. 3. Warszawa: N. Glücksberg, 1822.
Google Scholar
Niklewska, Jolanta. „Nowy nabytek Muzeum Historycznego M. St. Warszawy”. Rocznik Warszawski 28 (1998): 323–331.
Google Scholar
Niklewska, Jolanta. „Tabula censuum warszawskiego kościoła Św. Marcina jako źródło poznania siedemnastowiecznych dochodów klasztoru”. Almanach Muzealny 2 (1999): 85–100.
Google Scholar
Patalas, Aleksandra. „Różycki Jacek”. W: Encyklopedia muzyczna PWM, red. Elżbieta Dzię- bowska T. 8, 496. Kraków: PWM, 2004.
Google Scholar
Perz, Mirosław. „Pękiel Bartłomiej”. Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.21208.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.21208
Google Scholar
Poliński, Aleksander. „Mielczewski Marcin”. W: Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, 10–11. Seria I, t. 47–48. Warszawa: Drukarnia „Gazety Handlowej”, 1912.
Google Scholar
Polska, jej dzieje i kultura. T. 2, 1572–1795, opr. Jan Stanisław Bystroń i in. Warszawa: Księgarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, [1929].
Google Scholar
Przyboś, Adam. „Prażmowski Wojciech Remigian”. W: Polski Słownik Biografczny, T. 28, 336. Wrocław i in.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1984–85.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Alfonso Selvatici. Zapomniany maestro di cappella Jana III Sobieskiego”. Diagonali 3 (2015) (czasopismo internetowe niedostępne obecnie online; wersja cyfrowa w Bibliotece Instytutu Sztuki PAN w Warszawie).
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Barok. Cz. 1, 1595–1696. Warszawa: Sutkowski Edition, 2006 (= Historia Muzyki Polskiej 3).
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Marcin Mielczewski and Music under the Patronage of the Polish Vasas. Przekł. John Comber. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2014 (= Eastern European Studies in Musicology 3).
DOI: https://doi.org/10.3726/978-3-653-02404-3
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Marcin Mielczewski – życie i dorobek”. W: Marcin Mielczewski. Studia, red. Zygmunt M. Szweykowski, 7–26. Kraków: Musica Iagellonica, 1999.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Muzyczne dwory polskich Wazów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2007.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Muzyka i fnanse. Nieznane źródła do dziejów życia muzycznego na dworze królewskim polskich Wazów. II”. Muzyka 44, nr 3 (1999): 83–91.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Muzyka pod patronatem polskich Wazów. Marcin Mielczewski. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2011.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Te Reception of Music Composed in the Commonwealth of Poland and Lithuania in the 17th Century in the Countries to the South”. W: Te Musical Sources of Spiš / Zips and Central Europe, red. Janka Petőczová, 33–43. Bratislava: Ústav hudobnej vedy SAV, 2018.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Wstęp”. W: Asprilio Pacelli, Sacrae cantiones, wyd. Barbara Przybyszewska-Jarmińska. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Liber Pro Arte, 2012 (= Monumenta Musicae in Polonia, seria B: Collectanea musicae artis).
Google Scholar
Repertorium rerum Polonicarum ex Archivo Orsini in Archivo Capitolino Romae. I pars, collegit Wanda Wyhowska De Andreis. Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1961 (= Elementa ad fontium editiones III).
Google Scholar
Repertorium rerum Polonicarum ex Archivo Orsini in Archivo Capitolino. II pars, collegit Wanda Wyhowska De Andreis. Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1962 (= Elementa ad fontium editiones VII).
Google Scholar
Rostirolla, Giancarlo. „Musicisti Umbri nella Cappella Giulia di San Pietro in Vaticano dalle origini agli inizi del Seicento. Con una nota sul magistero padovano di fra Rufno Cecchi Bartolucci di Assisi”. W: Arte e Musica in Umbria tra Cinquecento e Seicento. Atti del XII Convegno di Studi Umbri. Gubbio–Gualdo Tadino. 30 novembre–2 dicembre 1979, red. Biancamaria Brumana, Francesco F. Mancini, 115–147. Gubbio: Centro di studi umbri, 1981.
Google Scholar
Senn, Walter. Musik und Teater am Hof zu Innsbruck. Innsbruck: Österreichische Verlagsanstalt, 1954.
Google Scholar
Słownik muzyków polskich, red. Józef M. Chomiński. T. 1–2. Kraków: PWM, 1964, 1967.
Google Scholar
[Sobieszczański, Franciszek M.] Dzielnica Staromiejska w Warszawie. Szkice historyczno-obyczajowe Franciszka Maksymiljana Sobieszczańskiego. Zebrał Alexander Kraushar. Warszawa: Druk L. Bogusławskiego, [1920] (= Biblioteka Dzieł Wybornych).
Google Scholar
Sołtan, Andrzej. „Muzycy warszawscy w latach 1583–1655”. Rocznik Warszawski 18 (1985): 23–59.
Google Scholar
Szweykowscy, Anna i Zygmunt M. Włosi w kapeli królewskiej polskich Wazów. Kraków: Musica Iagellonica, 1997.
Google Scholar
Szweykowska, Anna. „Barochius Adeodatus”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 1, 193. Kraków: PWM, 1979.
Google Scholar
Szweykowska, Anna. „Kapela królewska Jana Kazimierza w latach 1649–1652”. Muzyka 13, nr 4 (1968): 40–48.
Google Scholar
Szweykowska, Anna. „Luparini Giuseppe”. W: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 5, 148. Kraków: PWM, 1997.
Google Scholar
Szweykowska, Anna. „Notatki dotyczące kapeli królewskiej w XVII wieku”. Muzyka 16, nr 3 (1971): 91–98.
Google Scholar
Tabel’ domam” g. Varšavy i predměst’â Pragi, [Varšava] 1887 Uth, Grzegorz. Szkic historyczno-biografczny zakonu augustiańskiego w Polsce. Kraków: Nakładem OO. Augustianów w Krakowie, 1930.
Google Scholar
Wejnert, Aleksander. Starożytności Warszawy. Dzieło zbiorowe. T. 4. Warszawa: Bank Polski, 1856.
Google Scholar
Wejnert, Aleksander. Starożytności Warszawy. Dzieło zbiorowo-zeszytowe. T. 1. Warszawa: Józef Unger, 1848.
Google Scholar
Zieliński, Jarosław. Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. T. 11, Miechowska – Myśliwiecka. Warszawa: TONZ, 2005 (= Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami).
Google Scholar
Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości 1510–1770. Wyd. Anna Berdecka, Janina Rutkowska, Anna Sucheni-Grabowska, Hanna Szwankowska. Warszawa: PWN, 1963.
Google Scholar
Autorzy
Barbara Przybyszewska-JarmińskaInstytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-9625-7366
Statystyki
Abstract views: 402PDF downloads: 398
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Muzyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Barbara Przybyszewska-Jarmińska, Leszek Jarmiński, Hymn „Omni die dic Mariae” w kontekście zabiegów z początków XVII wieku o kanonizację Kazimierza Jagiellończyka , Muzyka: Tom 67 Nr 3 (2022)
- Barbara Przybyszewska-Jarmińska, Tradycje śląskiej kultury muzycznej, t. XIV, cz. 1–2, red. Anna Granat-Janki i zespół, Wrocław 2017 , Muzyka: Tom 63 Nr 3 (2018)
- Barbara Przybyszewska-Jarmińska, Jerzy Morawski (9 IX 1932–26 II 2023) , Muzyka: Tom 69 Nr 1 (2024)
- Barbara Przybyszewska-Jarmińska, Marek Bebak, „Franciszek Lilius. Życie i twórczość na tle epoki”, Kraków 2018 , Muzyka: Tom 66 Nr 4 (2021)
