Gdański przekaz wielogłosowej pieśni „Ihesus Christus nostra salus” z XV wieku i jego środkowoeuropejskie koneksje
Paweł Gancarczyk
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-7373-007X
Kamil Watkowski
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5240-2691
Abstrakt
Znane są cztery źródła muzyki polifonicznej, które można wiązać z państwem zakonu krzyżackiego sprzed pokoju toruńskiego (1466). Jedno z nich, zawierające dwugłosowe opracowanie cantio Ihesus Christus nostra salus, dotychczas nie doczekało się szerszego komentarza. Niedbale zapisany utwór z rękopisu 2013 z Biblioteki Gdańskiej (PL-GD 2013) utrzymany jest w prostym kontrapunkcie, a cechy pisma muzycznego pozwalają datować kompozycję na drugą ćwierć XV wieku. Bazuje on na melodii i tekście pieśni znanych z najstarszego jej źródła z 1410 r. (CZ-VB 42, „Hohenfurther Liederhandschrift”), choć sposób opracowania polifonicznego jest odrębny od dotychczas nam znanych. Gdański przekaz pieśni Ihesus Christus nostra salus wskazuje – wraz z rękopisami PL-GD 2153a i PL-GD 2315 – na środkowoeuropejskie koneksje muzyki polifonicznej w Prusach XV w., a zarazem sugeruje jej powiązania z czeską kulturą muzyczną.
Słowa kluczowe:
Gdańsk, muzyka polifoniczna, XV wiek, Ihesus Christus nostra salusBibliografia
Alcuin. Infothek der Scholastik, https://www-app.uni-regensburg.de/Fakultaeten/PKGG/Philosophie/Gesch_Phil/alcuin.
Google Scholar
Avenary, Hanoch. „Kompozycje muzyczne z zaginionego rękopisu z Biblioteki Miejskiej w Gdańsku (Ms. 2315)”. Muzyka 34, nr 3 (1989): 87–92.
Google Scholar
Bobowski, Mikołaj. Polskie pieśni katolickie od najdawniejszych czasów do końca XVI wieku. Kraków: Akademia Umiejętności, 1893.
Google Scholar
Byczkowska-Sztaba, Jolanta. „Erhalten gebliebene Choralmonodie-Fragmenten in den Sammlungen der Bibliothek der Polnischen Akademie der Wissenschaften in Danzig”. W: Musica Baltica. Danzig und die Musikkultur Europas, red. Janusz Krassowski, 33–52. Gdańsk: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki, 2000.
Google Scholar
Černý, Jaromír. „Czeski aspekt polskich źródeł polifonii średniowiecznej”. Muzyka 21, nr 1 (1976): 80–110.
Google Scholar
Cuthbert, Michael Scott. „Te Nuremberg and Melk Fragments and the International Ars Nova”. Studi musicali [nuova serie] 1, nr 1 (2010): 7–51.
Google Scholar
Czaplewski, Paweł. „Wykaz ofcyałów gdańskich i pomorskich od 1467–1824 r.”. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 19 (1912): 3–128.
Google Scholar
Ekström, Per. „Kodikologische Beschreibung der Handschrift AM 76, 8o. Ergebnis der Lageuntersuchung und Datierung mit Hilfe der Papierzeichen”. W: A Danish Teacher’s Manual of the Mid-ffteenth Century (Cod. AM 76 8o). T. 2, Commentary and Essays, red. Britta Olrik Frederiksen, John Bergsagel, Inge Skog, 73–105. Lund: University Press, 2008.
Google Scholar
Gancarczyk, Paweł. „A New Fragment of 15th-Century Polyphony in Silesia and the Tradition of the Central-European Repertory”. W: Te Musical Culture of Silesia before 1742: New Contexts – New Perspectives, red. Paweł Gancarczyk, Lenka Hlávková-Mráčková, Remigiusz Pośpiech, 45–54. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2013.
Google Scholar
Gancarczyk, Paweł. „Te Dating and Chronology of the Strahov Codex”. Hudební věda 43, nr 2 (2006): 135–145.
Google Scholar
Graczyk, Waldemar. „Husytyzm w diecezji płockiej w latach 1439–1463”. Studia Płockie 24 (1996): 167–177.
Google Scholar
Günther, Otto. Katalog der Handschriften der Danziger Stadtbibliothek. T. 3, Juristische Handschriften, theologische Handschriften, philosophische Handschriften, naturwissenschaftliche und mathematische Handschriften. Danzig: Kommissions-Verlag der L. Saunierschen Buch- und Kunsthandlung, 1909.
Google Scholar
Holeton, David, Hana Vlhová-Wörner. „Te Second Life of Jan Hus: Liturgy, Commemoration, and Music”. W: A Companion to Jan Hus, red. František Šmahel, Ota Pavlíček, 289–324. Leiden–Boston: Brill, 2015.
Google Scholar
Hrábek, Šimon. „Písňová část konvolutu CZ-Ps, DA III 17”. Praca licencjacka, Univerzita Karlova, Ústav hudební vědy, 2018. https://is.cuni.cz/webapps/zzp/detail/202112/
Google Scholar
Jakubek-Raczkowska, Monika, Juliusz Raczkowski. „Nierozpoznany graduał z kościoła świę- tojańskiego w Toruniu – przyczynek do badań nad księgami muzycznymi diecezji cheł- mińskiej w średniowieczu”. Muzyka 65, nr 1 (2020): 95–111.
DOI: https://doi.org/10.36744/m.297
Google Scholar
Jędrzejowska, Helena, Maria Pelczarowa. Katalog inkunabułów Biblioteki Miejskiej w Gdańsku. Gdańsk: Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki, 1954.
Google Scholar
Kouba, Jan. „Jan Hus und das geistliche Lied”. Jahrbuch für Liturgik und Hymnologie 14 (1969): 190–196.
Google Scholar
Kras, Paweł. Husyci w piętnastowiecznej Polsce. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1998.
Google Scholar
Maciejewski, Tadeusz. „Kancjonał gdański ze zbiorów Biblioteki PAN”. W: Zeszyty naukowe [PWSM w Gdańsku]. T. 20, 5–60. Gdańsk: Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna, 1981.
Google Scholar
Mráčková, Veronika. „Polyphonic Ofce Hymns with Local Traits in the Prague Strahov Codex”, Hudební věda 51, nr 1–2 (2014): 91–104. Online Directory of RISM Library Sigla, www.rism.info/sigla.html.
Google Scholar
Perlbach, Max. Prussia scholastica. Die Ost- und Westpreussen auf den mittelalterlichen Universitäten. Leipzig: Verlag von M. Spirgatis, 1895.
Google Scholar
Raasted, Jørgen. „Te Relative Chronology of Entries in AM 76, 8o”. W: A Danish Teacher’s Manual of the Mid-ffteenth Century (Cod. AM 76 8o). T. 2, Commentary and Essays, red. Britta Olrik Frederiksen, John Bergsagel, Inge Skog, 106–115. Lund: University Press, 2008.
Google Scholar
Sources of Polyphony up to c.1500: Transcriptions. Wyd. Mirosław Perz. Graz: Akademische Druckund Verlagsanstalt, Warszawa: PWN, 1976 (= Antiquitates Musicae in Polonia 14). Wasserzeichen-Informationssystem, www.wasserzeichen-online.de.
Google Scholar
Wolf, Johannes. „Ein Breslauer Mensuraltraktat des 15. Jahrhunderts”. Archiv für Musikwissenschaft 1, nr 3 (1918/1919): 331–345.
DOI: https://doi.org/10.2307/929971
Google Scholar
Zwolińska, Elżbieta. „XV-wieczne fragmenty utworów polifonicznych z klasztoru cystersów w Oliwie (Ms PL GdA 2153a)”. Przegląd Muzykologiczny 1 (2001): 127–133.
Google Scholar
Autorzy
Paweł GancarczykInstytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-7373-007X
Autorzy
Kamil WatkowskiInstytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-5240-2691
Statystyki
Abstract views: 453PDF downloads: 376
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Muzyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Kamil Watkowski, Piotr Ziółkowski, „Secundum notulam dominorum teutonicorum” – nowe spojrzenie na repertuar i genezę rękopisu PL-GD MAR. F 406 , Muzyka: Tom 68 Nr 1 (2023)
- Paweł Gancarczyk, Lenka Hlávková (17 VIII 1974‒21 XII 2023) , Muzyka: Tom 69 Nr 3 (2024)