The Famous and Infamous Deeds of the Royal Artist, or, on Marstaller the Engraver for the Third Time
Ryszard Mączyński
ryszard.maczynski@gmail.comNicolaus Copernicus University in Toruń (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329
Abstract
Gottlieb Jacob Marstaller served as a court engraver to King Stanislaus Augustus for twenty years. He was a first-rate artist and undertook tasks of a varied nature. He was most comfortable with small forms intended for book illustration. Relatively little is known about his biography; neither the dates of his life nor the place of his artistic education have yet been established. The main purpose of this article is therefore to present a newly discovered reference to an incident that occurred in 1787, which reveals that, acting in a state of profound agitation, Marstaller grabbed a sword and stabbed his servant with it five times. Having come to his senses, he tried to save the wounded man by calling for a barber-surgeon. When the latter arrived, however, he could only pronounce the servant dead. That a most serious crime had been committed was evident and well documented, and this sealed Marstaller’s fate: he was inevitably sentenced to death, and the sentence was most likely carried out very soon. The artist must therefore be considered to have died in Warsaw in the year 1787.
Keywords:
18th-century graphic art, Gottlieb Jacob Marstaller, engraver, copperplate engraver, crime of passion, editorship in the 18th century, Michał Gröll, Horace, songs, book illustrationReferences
Bernatowicz, Aleksandra. „Marstaller G.J.”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 5, redakcja Janusz Derwojed, 383–384. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Wydawnictwo Krąg, 1993.
Google Scholar
Bernatowicz, Aleksandra. „Marstaller Gottlob Jakob”. W: Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, t. 87, redakcja Andreas Beyer, Bénédicte Savoy, Wolff Tegethoff, 306–307. Berlin: De Gruyter, 2015.
Google Scholar
Bułówna, Armela, i Józef Szczepaniec. „Wstęp”. W: Katalog gazet pisanych z XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 3–58. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
Google Scholar
Drėma, Vladas. „Wypisy z gazet rękopiśmiennych warszawskich do sztuki polskiej”. Biuletyn Historii Sztuki 36, nr 3 (1974): 323–326.
Google Scholar
Jackl, Jerzy. „Teatr i życie teatralne w gazetach i gazetkach pisanych (1763–1794)”. W: Teatr Narodowy 1765–1794, redakcja Jan Kott, 433–615. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967.
Google Scholar
Jackl, Jerzy. „Teatr stanisławowski w prasie współczesnej polskiej i obcej”. Pamiętnik Teatralny 16, z. 2 (1967): 185–211.
Google Scholar
Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII wieku. Źródła. Redakcja Zbigniew Goliński, t. 1: „Gazeta Warszawska” 1774–1785, cz. 1. Opracowanie Stanisław Grzeszczuk, Danuta Hombek. Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze, 1992.
Google Scholar
Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII wieku. Źródła. Redakcja Zbigniew Goliński, t. 4: Od „Nowin Polskich” do „Wiadomości Warszawskich” 1729–1773, cz. 2: „Wiadomości Warszawskie” 1765–1773. Opracowanie Stanisław Grzeszczuk, Danuta Hombek. Kraków: Universitas, 2000.
Google Scholar
Łojek, Jerzy. Dziennikarze i prasa w Warszawie w XVIII wieku. Warszawa: Książka i Wiedza, 1960.
Google Scholar
Łojek, Jerzy. „Gazeta Warszawska” księdza Łuskiny (1774–1793). Warszawa: Książka i Wiedza, 1959.
Google Scholar
Łomnicka-Żakowska, Ewa. Grafika polska XVIII wieku. Rytownicy polscy i w Polsce działający. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2008.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Monografia Marstallera – warszawskiego «kupersztycharza» z wieku oświecenia”. Recenzja Marstaller, nadworny sztycharz Stanisława Augusta, Hanna Widacka. Biuletyn Historii Sztuki 63, nr 1–4 (2001): 415–420.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. Recenzja Marstaller, nadworny sztycharz Stanisława Augusta, Hanna Widacka. Wiek Oświecenia” 14 (1998): 353–355.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Wzmianki o muzyce z czasów Stanisława Augusta w gazetach pisanych ze zbiorów Biblioteki im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie”. Muzyka 62, nr 3 (2017): 97–110.
DOI: https://doi.org/10.36744/m.3927
Google Scholar
Moniuszko, Adam. Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI–XVIII w.). Zarys wykładu z wyborem źródeł. Warszawa: Wydawnictwo Campidoglio, 2017.
Google Scholar
Ryszkiewicz, Andrzej. „Marstaller G.J.”. W: Polski słownik biograficzny, t. 20, redakcja Emanuel Rostworowski, 65–66. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
Google Scholar
Widacka, Hanna. „Jeszcze słowo o warszawskim sztycharzu Marstallerze”. Biuletyn Historii Sztuki 67, nr 3–4 (2005): 259–270.
Google Scholar
Widacka, Hanna. Marstaller, nadworny sztycharz Stanisława Augusta. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1996.
Google Scholar
Widacka, Hanna. „Warszawscy ilustratorzy książkowi czasów Stanisława Augusta”. W: Z badań nad dawną książką. Studia ofiarowane profesor Alodii Kaweckiej-Gryczowej w 85-lecie urodzin, t. 2, redakcja Paulina Buchwald-Pelcowa et al., 575–648. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1993.
Google Scholar
Widacka, Hanna. „Znane i nieznane sztychy G.J. Marstallera”. Rocznik Biblioteki Narodowej 33–34 (2001): 229–255.
Google Scholar
Wiercińska, Janina. „Ilustracja w książce literackiej polskiego oświecenia”. Roczniki Humanistyczne 35, z. 4 (1987): 167–181.
Google Scholar
Authors
Ryszard Mączyńskiryszard.maczynski@gmail.com
Nicolaus Copernicus University in Toruń Poland
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329
Prof. Ryszard Mączyński PhD (habil.) is a historian of art, a professor at the Department of Art and Cultural History at the Faculty of Fine Arts of the Nicolaus Copernicus University in Toruń. His books and articles cover a broad range of topics encompassing, above all, the history of architecture, sculpture and painting, as well as the musical and theatrical life of the early modern era. He published, among others, Nowożytne konfesje polskie. Artystyczne formy gloryfikacji grobów świętych i błogosławionych w dawnej Rzeczypospolitej (2003), Zespoły architektoniczne Collegium Regium Collegium Nobilium warszawskich pijarów 1642–1834 (2010), Muzyka i teatr. W kręgu kultury zakonnej Warszawy XVII–XIX wieku (2018), Ignacego Potockiego zabawy architekturą. Refleksje nad autorskim jego dziełem z zakresu myśli o sztuce (2024).
Statistics
Abstract views: 27PDF downloads: 11
License
Copyright (c) 2025 Ryszard Mączyński
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Biuletyn Historii Sztuki, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Biuletyn Historii Sztuki should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 1(2019) to 4(2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in Biuletyn Historii Sztuki, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Ryszard Mączyński, New Facet of Warsaw of the Enlightenment: Barracks Designed by Stanisław Zawadzki , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 81 No. 4 (2019): numer zwykły
- Ryszard Mączyński, The Piarist Łukasz Ziemecki, Author of the Polychromes in Rzeszów and Łowicz. The Painter’s Life and Oeuvre in the Light of Archival Sources , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 86 No. 2 (2024)
- Ryszard Mączyński, Marek Kwiatkowski’s Scholarly Output , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 81 No. 3 (2019): Numer dedykowany prof. Markowi Kwiatkowskiemu
- Ryszard Mączyński, The Envisioned Residence of Izabela Branicka née Poniatowska in the Royal Łazienki in Warsaw , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 84 No. 3 (2022)
- Ryszard Mączyński, A Panorama of Warsaw in the Walicki Palace at Mała Wieś – an Overlooked Work by Antoni Smuglewicz , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 86 No. 4 (2024)
