The Envisioned Residence of Izabela Branicka née Poniatowska in the Royal Łazienki in Warsaw

peer-reviewed article

Ryszard Mączyński

ryszard.maczynski@gmail.com
Nicolaus Copernicus University in Toruń (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329

Abstract

The article concerns the never constructed villa of Izabela Branicka née Poniatowska on the grounds of King Stanisław Augustus’s Łazienki Park in Warsaw. Several drawings of this building are held in the collection of the Print Room of the Warsaw University Library. Their analyses to date have not been comprehensive and their research interpretations proved to be flawed. The actual author of the designs created between 1782 and 1783 (in three major, differing versions) was the architect Stanisław Zawadzki. The Classicist building, inspired by the Hôtel Guimard in Paris (1770–1772, by Claude-Nicolas Ledoux), was to be distinguished by its classical form and striking austerity. At the time of their creation, the designs were avant-garde to an extent unrivalled in the Commonwealth of Poland and Lithuania, and were intended to reveal Zawadzki’s unparalleled talent in his rivalry with Domenico Merlini.


Keywords:

Izabela Branicka, née Poniatowska, Stanisław Zawadzki, Claude-Nicolas Ledoux, Domenico Merlini, Jakub Kubicki, Hôtel Guimard in Paris, The House of the Lady of Cracow, The Myślewicki Palace, The Royal Łazienki Park in Warsaw, Manorial architecture, Polish architecture of the 18th century, Classicism, Enlightenment

Bartczakowa, Aldona, i Irena Malinowska. Pałac Branickich. Warszawa: PWN, 1974.
  Google Scholar

Batowski, Zygmunt. “Pałac Tyszkiewiczów w Warszawie. Dzieje budowy i dekoracji w XVIII wieku.” Opracowanie Natalia Batowska. Rocznik Historii Sztuki 1 (1956): 305–368.
  Google Scholar

Batowski, Zygmunt, Natalia Batowska, i Marek Kwiatkowski. Jan Chrystian Kamsetzer, architekt Stanisława Augusta. Warszawa: PWN, 1978.
  Google Scholar

Goncourt, Edmond de. La Guimard. D’après les registres des menus-plaisirs de la Bibliothèque de l’Opéra, etc., etc. Paris: Bibliothèque – Charpentier, 1893.
  Google Scholar

Gutowska-Dudek, Krystyna. Rysunki z wilanowskiej kolekcji Potockich w zbiorach Biblioteki Narodowej, t. 4: Anonimy oraz Suplement. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2004.
  Google Scholar

Jaroszewski, Tadeusz Stefan. Architektura doby Oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1971.
  Google Scholar

Jaroszewski, Tadeusz Stefan. “Siedziba księcia Stanisława Poniatowskiego zwana Ustronie w Warszawie.” Materiały Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie 3 (1984): 51–77.
  Google Scholar

Katalog rysunków z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, cz. 1: Varsaviana. Rysunki architektoniczne, dekoracyjne, plany i widoki z XVIII i XIX wieku, opracowanie Teresa Sulerzyska, Stanisława Sawicka, przy współpracy Jadwigi Trenklerówny. Warszawa: PWN, 1967.
  Google Scholar

Katalog rysunków z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, cz. 2: Miejscowości różne. Rysunki architektoniczne, dekoracyjne, plany i widoki z XVIII i XIX wieku, opracowanie Teresa Sulerzyska. Warszawa: PWN, 1969.
  Google Scholar

Kaufmann, Emil. Three Revolutionary Architects, Boulée, Ledoux and Lequeu. Philadelphia: The American Philosophical Society, 1952.
DOI: https://doi.org/10.2307/1005689   Google Scholar

Kwiatkowska, Maria Irena, Marek Kwiatkowski, i Krzysztof Wesołowski. Znane i nieznane. Rezydencje, ludzie, wydarzenia. Warszawa: PWN, 2001.
  Google Scholar

Kwiatkowski, Marek. Łazienki. Warszawa: PWN, 1972.
  Google Scholar

Kwiatkowski, Marek. “Nieznane projekty Stanisława Zawadzkiego.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 32, z. 2 (1987): 91–105.
  Google Scholar

Kwiatkowski, Marek. Stanisław August, król-architekt. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1983.
  Google Scholar

Kwiatkowski, Marek. Szymon Bogumił Zug. Architekt polskiego Oświecenia. Warszawa: PWN, 1971.
  Google Scholar

Kwiatkowski, Marek. Wielka księga Łazienek. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000.
  Google Scholar

Lorentz, Stanisław. Natolin. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 1948.
  Google Scholar

Majewska-Maszkowska, Bożenna. Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej (1736–1816). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1976.
  Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Architekt Stanisław Zawadzki w Rzymie. Realia – fascynacje – profity = The Architect Stanisław Zawadzki in Rome. Reality – Fascination – Benefits.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 57, z. 3 (2012): 57–92.
  Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Korespondencja Stanisława Zawadzkiego w sprawie warszawskich kamienic Izabeli Branickiej (przyczynek do charakterystyki osoby architekta).” Biuletyn Historii Sztuki 48, nr 1 (1986): 3–18.
  Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Księcia Stanisława Poniatowskiego dom rezydencjonalno-handlowy w Chersoniu.” W Między architekturą nowoczesną a tradycyjną […] między konstrukcją a formą. Prace naukowe dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Stefańskiemu, redakcja Piotr Gryglewski, Tadeusz Bernatowicz, Daria Rutkowska-Siudy, 204–224. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
  Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Nowe oblicze oświeceniowej Warszawy – gmachy koszarowe projektowane przez Stanisława Zawadzkiego.” Biuletyn Historii Sztuki 81, nr 4 (2019): 601–626.
DOI: https://doi.org/10.36744/bhs.631   Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Pałac w Walewicach i pałac w Małej Wsi, czyli rozważania o tym, jak w opinii potomnych uczeń zawłaszczył dzieła swego mistrza: Stanisława Zawadzkiego.” Sztuka i Kultura 3 (2015): 113–242.
DOI: https://doi.org/10.12775/SZiK.2015.006   Google Scholar

Mączyński, Ryszard. Patron i jego budowniczy. Dzieje współpracy księcia Stanisława Poniatowskiego z architektem Stanisławem Zawadzkim. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2022 (w druku).
  Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Rzymskie sukcesy architekta Stanisława Zawadzkiego.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 47, z. 4 (2002): 370–393.
  Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim o zasady sztuki architektonicznej przy wznoszeniu koszar w Kamieńcu Podolskim.” Sztuka i Kultura 2 (2014): 145–278.
DOI: https://doi.org/10.12775/SZiK.2014.005   Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Zawadzki i Kamsetzer – dowód przyjaźni i współpracy architektów. Rozważania o warszawskich pałacach Tyszkiewiczów i Raczyńskich.” Sztuka i Kultura 5 (2017–2018): 159–222.
  Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Zawadzki Stanisław.” W Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, t. 118. München: De Gruyter, 2022 (w druku).
  Google Scholar

Mączyński, Ryszard. “Zawadzki Stanisław.” W Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV–XVIII wieku, redakcja Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Jakub Sito, 484–497. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
  Google Scholar

Neufforge. Jean-François. Supplément au Recueil élémentaire d’architecture contenant plusieurs études des ordres d’architecture d’après l’opinion des Anciens et le sentiment des Modernes, divers entrecolonnements propres à l’ordonnance des façades, divers exemples de décorations extérieures et intérieures, etc., à l’usage des monuments sacrés, publics et particuliers…, [t. 1–2]. Paris: Chez l’Auteur, rue St. Jacques au Chariot d’or, s.a.
  Google Scholar

Oleńska, Anna. “'Chciał pan podkomorzy mieć sielankę w naturze'. Na Książęcem wśród podwarszawskich ogrodów księcia Kazimierza Poniatowskiego.” W Elizeum – podziemny salon księcia dla przyjaciół i pięknych pań, redakcja Karol Guttmejer, 30–58. Warszawa: Miasto Stołeczne Warszawa i Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, 2016.
  Google Scholar

Ostrowski, Teodor. Poufne wieści z oświeconej Warszawy. Gazetki pisane z roku 1782, opracowanie Roman Kaleta. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1972.
  Google Scholar

Putkowska, Jolanta. “Warszawskie podmiejskie rezydencje Kazimierza Poniatowskiego przy ulicy Książęcej.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 54, z. 2 (2009): 17–40.
  Google Scholar

Putkowska, Jolanta. Warszawskie rezydencje na przedmieściach i pod miastem w XVI–XVIII wieku. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2016.
  Google Scholar

Raval, Marcel-Hubert. Claude-Nicolas Ledoux, 1736–1806, opracowanie Jean-Charles Moreux. Paris: Arts et métiers graphiques, 1945.
  Google Scholar

Sawicka, Stanisława, i Teresa Sulerzyska. Straty w rysunkach z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej 1939–1945. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 1960.
  Google Scholar

Scarpetta, Guy. La Guimard. Paris: Editions Gallimard, 2008.
  Google Scholar

Świtkowski, Piotr. Budowanie wiejskie dziedzicom dóbr i posesorom toż wszystkim jakążkolwiek zwierzchność po wsiach i miasteczkach mającym do uwagi i praktyki podane. Warszawa: Drukarnia Michała Grölla, 1782.
  Google Scholar

Tatarkiewicz, Władysław. Łazienki warszawskie. Warszawa: Arkady, 1957.
  Google Scholar

Tatarkiewicz, Władysław. Pięć studiów o Łazienkach Stanisława Augusta. Lwów: Książnica – Atlas, 1925.
  Google Scholar

Tatarkiewicz, Władysław. Rządy artystyczne Stanisława Augusta. Warszawa: Tłocznia Władysława Łazarskiego, 1919.
  Google Scholar

Vidler, Anthony. Claude-Nicolas Ledoux. Architecture and Utopia in the Era of the French Revolution. Basel: Birkhäuser Verlag, 2021.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783035620832   Google Scholar


Published
2022-09-30

Cited by

Mączyński, R. (2022). The Envisioned Residence of Izabela Branicka née Poniatowska in the Royal Łazienki in Warsaw. Biuletyn Historii Sztuki, 84(3), 519–562. https://doi.org/10.36744/bhs.1234

Authors

Ryszard Mączyński 
ryszard.maczynski@gmail.com
Nicolaus Copernicus University in Toruń Poland
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329

Statistics

Abstract views: 185
PDF downloads: 162


License

Copyright (c) 2022 Ryszard Mączyński

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.