Między „tekstami” – analiza związków słowno-muzycznych w „Not I” Agaty Zubel
Katarzyna Kuryłek
(Polska)
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza kompozycji Not I Agaty Zubel, jednej z najważniejszych i najwybitniejszych kompozytorek polskich średniego pokolenia, w zakresie związków słowno-muzycznych.
Inspiracją dla przyjętej metody badawczej były ustalenia Michała Bristigera wyrastające z założenia, że właściwe rozpoznanie muzyki wokalno-instrumentalnej wymaga przyjęcia dwóch perspektyw badawczych: muzycznej i językowej. Analizie podlegają zatem wyodrębnione przez Bristigera „teksty” tworzące uporządkowaną całość kompozycji, tj. oryginalny tekst literacki i jego transformacja na potrzeby utworu, traktowana jako element całości dzieła muzycznego oraz tzw. wielki tekst słowno-muzyczny rozumiany jako całość utworu. W kontekście badanego monologu dramatycznego Becketta omówiono elementy budowy formalnej utworu, zastosowane środki stylistyczne pozwalające określić ogólne cechy charakterystyczne sposobu wypowiedzi pisarza, opisano ponadto główne wątki tematyczne utworu oraz podjęto próbę interpretacji symbolicznego wymiaru znaczeń w nim zawartych. Analiza zawiera także analizę formalną kompozycji, wskazanie obecnych w utworze struktur dźwiękowych oraz zastosowanych technik kompozytorskich.
Do analizy wykorzystano ponadto badawcze narzędzia lingwistyczne. Wskazanie głównych motywów występujących w analizowanym tekście literackim, które w teorii semantycznej Algirdasa Juliena Gremaisa określane są jako klasy semiologiczne, pozwoliło określić pewne uniwersalia znaczeniowe użyte w literackim pierwowzorze, które zbliżają się do semantycznych uniwersaliów muzyki, a niekiedy się z nimi identyfikują.
Słowa kluczowe:
Agata Zubel, Samuel Beckett, Michał Bristiger, muzyka XXI wieku, muzyczność literacka, brzmienie, współczesne techniki wokalneBibliografia
Agata Zubel [strona domowa], https://zubel.pl/, dostęp 26 IV 2021.
Google Scholar
Beckett, Samuel. Dramaty, przekł. i opr. Antoni Libera. Wrocław: Ossolineum, 1999.
Google Scholar
Beckett, Samuel. Not I. London: Faber & Faber, 1973.
Google Scholar
Beckett, Samuel. Utwory wybrane w przekładzie Antoniego Libery. Dramaty, słuchowiska, scenariusze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017.
Google Scholar
„Beckett to pisarz, który NIE wiedział – z Antonim Liberą, autorem książki Godot i jego cień, rozmawiają Żaneta Nalewajk i Tomasz Mackiewicz”. Tekstualia 6, nr 1 (2010): 7–16.
Google Scholar
Brater, Enoch. „Dada, Surrealism and the Genesis of Not I”. Modern Drama 18, nr 1 (1975): 49–59.
DOI: https://doi.org/10.3138/md.18.1.49
Google Scholar
Brater, Enoch. „The «I» in Beckett’s Not I”. Twentieth Century Literature 20, nr 3 (1974): 189–200.
DOI: https://doi.org/10.2307/440518
Google Scholar
Bristiger, Michał. Związki muzyki ze słowem. Z zagadnień analizy muzycznej. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986 (= Biblioteka Res Facta 4).
Google Scholar
Cambridge Dictionary, https://dictionary.cambridge.org/pl/dictionary/english-polish, dostęp 21 VII 2021.
Google Scholar
Cichy, Daniel. Wrocław kontratakuje!, https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/kultura/wroclaw-kontratakuje-recenzja, dostęp 25 VI 2021.
Google Scholar
Cichy, Daniel, Michele Tosi, Aleksandra Bilińska, Alan Lockwood. Agata Zubel, Entrée en matiere, red. Pierre Roullier. Champigny-sur-Marne: Ensemble 2e2m, 2019.
Google Scholar
Cronin, Archibald. Samuel Beckett. The Last Modernist. London: Flamingo, 1997.
Google Scholar
Free Music Dictionary, https://musicterms.artopium.com/m/Mancando.htm, dostęp 25 V 2020.
Google Scholar
Jassem, Wiktor. Wymowa angielska. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1951.
Google Scholar
Kędzierski, Marek. „Obecność Becketta”. Kwartalnik Artystyczny 14, nr 3–4 (2006): 5–10, online: http://kwartalnik.art.pl/wp-content/uploads/2015/06/Kwartalnik-Artystyczny-2006_3-4.pdf#page=7, dostęp 1 IX 2021.
Google Scholar
Krause, Magdalena. „Kakofonia bytu. O rozdźwięku między «ja» a «nie ja»”. W: Samuel Beckett. Tradycja – awangarda, red. Tomasz Wiśniewski, 85–98. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2012.
Google Scholar
Lech, Filip. „«Poezja brzmi w mojej wyobraźni» – rozmowa z Agatą Zubel”, 2014, https://culture.pl/pl/artykul/poezja-brzmi-w-mojej-wyobrazni-rozmowa-z-agata-zubel, dostęp 26 III 2021.
Google Scholar
Lech, Filip. „Agata Zubel, Not I”, https://culture.pl/pl/dzielo/agata-zubel-not-i, dostęp 1 IX 2021.
Google Scholar
Lech, Filip. „Agata Zubel otrzymała European Composer Award za Fireworks”, https://culture.pl/pl/artykul/agata-zubel-otrzymala-european-composer-award-za-fireworks, dostęp 1 IX 2021.
Google Scholar
Lewandowska-Kąkol, Agnieszka. Dźwięki, szepty, zgrzyty. Wywiady z kompozytorami. Warszawa: Fronda, 2012.
Google Scholar
Masłowska, Aleksandra. „Wizytówka Agaty Zubel”. http://meakultura.pl/artykul/wizytowka-agaty-zubel-747, dostęp 1 IX 2021.
Google Scholar
Momro, Jakub. Literatura świadomości. Samuel Beckett – podmiot – negatywność. Kraków: Universitas, 2010.
Google Scholar
Poterewicz, Katarzyna. „Aspekty semantyczne i ekspresywne utworu Cascando Agaty Zubel według Samuela Becketta”. W: Wieloznaczność dźwięku, red. Katarzyna Dziewiątkowska-Mleczko, 93–103. Wrocław: Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego, 2014.
Google Scholar
„Samuel Beckett”. Encyklopedia Teatru Polskiego, https://www.encyklopediateatru.pl/autorzy/247/samuel-beckett, dostęp 30 IV 2021.
Google Scholar
Topolski, Jan. „Agata Zubel, Cascando”, https://culture.pl/pl/dzielo/agata-zubel-cascando, dostęp 27 VI 2020.
Google Scholar
Wasilewska-Chmura, Magdalena. Przestrzeń intermedialna literatury i muzyki. Muzyka jako model i tworzywo w szwedzkiej poezji późnego modernizmu i neoawangardy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Google Scholar
Wiśniewski, Tomasz. Kształt literacki dramatu Samuela Becketta. Kraków: Universitas, 2006.
Google Scholar
Wolf, Werner. „Intermediality Revisited: Relections on Word and Music Relations in the Context of a General Typology of Intermediality”. W: Essays in Honor of Steven Paul Scher and on Cultural Identity and the Musical Stage, red. Suzanne M. Lodato, Suzanne Aspden, Walter Bernhart, 13–34. Amsterdam–New York: Rodopi, 2012 (= Word and Music Studies 4).
Google Scholar
Wosik-Kawala, Danuta. Podstawy emisji głosu. Lublin: UMCS, 2015.
Google Scholar
Zubel, Agata. Not I na głos, zespół instrumentalny i elektronikę. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2012.
Google Scholar
Autorzy
Katarzyna KuryłekPolska
Statystyki
Abstract views: 265PDF downloads: 209
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Katarzyna Kuryłek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
