Chóralne wydania polskich kolęd na obczyźnie w czasach II wojny światowej
Marcin Łukasz Mazur
(Polska)
Abstrakt
Podczas wojny i okupacji w wielu miejscach, w których przebywali Polacy powstawały chóry i zespoły śpiewacze. Na ich potrzeby zostały wydane na obczyźnie śpiewniki z polskimi kolędami w opracowaniach na chór a cappella. Śpiewnikom tym poświęcony jest niniejszy artykuł.
W l. 1940–46 w Villard-de-Lans koło Grenoble działało polskie Gimnazjum i Liceum im. C. Norwida. Na potrzeby chóru szkolnego, prowadzonego przez Ernesta Bergera (1904–58), matematyka i dyrektora szkoły powstał Zbiór pieśni kościelnych E. Bergera (Villard de Lans 1941). Rudolf Rygiel (1910–86), uczestnik kampanii wrześniowej, w 1940 r. dotarł do Francji, gdzie włączył się czynnie do działalności ruchu oporu oraz działał jako dyrygent i kompozytor. W 1941 r. wydał trzeci zeszyt Echa ojczystego zawierający dwadzieścia trzy kolędy na chór męski a cappella. Jednym z najważniejszych polskich zespołów w Wielkiej Brytanii był założony w 1940 r. Chór Wojska Polskiego. Z chórem pracował m.in. Henryk Hosowicz (1910–69), który na potrzeby zespołu wydał dwa śpiewniki kolędowe na czterogłosowy chór męski a cappella: 16 kolęd (1940) i 50 kolend (1942). W 1944 r. w Jerozolimie nakładem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wydany został obszerny Zbiór pieśni polskich w opracowaniu Juliusza Leo (1901–62), który zawiera 180 utworów: 150 świeckich i 30 religijnych. W grudniu 1945 r. Sekcja Wydawnicza 2 Korpusu wydała zbiór kolęd na chór męski a cappella w przedwojennych opracowaniach Kazimierza Garbusińskiego i Gerarda Płachetki. Autor zbioru Kolendy polskie (1945), ppor. Feliks Kapała (ur. 1909), był weteranem walk nad Bzurą, a potem jeńcem Oflagu VIIA Murnau. W zbiorze Kapały znajduje się dwadzieścia pięć kolęd w różnych układach. Kompozytor Szymon Laks (1901–83) w czasie wojny był więźniem obozu w Oświęcimiu. Zbiór pt. Pięć kolęd został wydany już po wojnie przez Związek Polskich Kół Muzyczno-Teatralnych we Francji.
Omówienie wymienionych wojennych wydań kolęd na zespoły chóralne jest przyczynkiem do historii polskiej tradycji muzycznej.
Słowa kluczowe:
kolęda, chór, śpiewnik, II wojna światowaBibliografia
Berger, Ernest W. Zbiór pieśni kościelnych. Villard-de-Lans: Gimnazjum i Liceum im. Cypriana Norwida, 1941.
Google Scholar
Brzoza, Czesław. „Z dziejów Obozu Polskich Oficerów w Murnau (1945–1947)”. W: Myśl i polityka. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Jackowi Marii Majchrowskiemu, red. Bogdan Szlachta, 7–22. Kraków: Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2011.
Google Scholar
Chłap-Nowakowa, Justyna. „Polacy w Jerozolimie podczas II wojny światowej. Jak święte miasto stało się drugim po Londynie centrum polskiej diaspory?”, https://twojahistoria.pl/2017/12/31/polska-kolonia-w-jerozolimie-jak-swiete-miasto-stalo-sie-drugim-po-londynie-centrum-polskiej-wojennej-diaspory/, dostęp 26 VIII 2021.
Google Scholar
Flasza, Tomasz. 50 Najwięcej używanych kolęd. Kraków: [b.wyd.], [ok. 1930].
Google Scholar
Garbusiński, Kazimierz. 100 kolend: na chór 3 i 4 głosowy męski a capella. Warszawa: Gebethner i Wolff, [1922].
Google Scholar
Garbusiński, Kazimierz, Gerard Płachetko. Kolędy na chór 3 i 4 głosowy męski. Bari: Sekcja Wydawnicza 2 Korpusu, 1945.
Google Scholar
Hosowicz, Henryk. 16 kolęd na chór męski. Szkocja: Wydawnictwo Referatu Kulturalno-Oświatowego I. Brygady Strzeleckiej, 1940.
Google Scholar
Hosowicz, Henryk. 50 kolend na chór męski. Szkocja: Chór Wojska Polskiego, 1942.
Google Scholar
Hosowicz, Henryk. Śpiewnik obozowy No 2. Węgry: American Commission for Polish Relief, 1940.
Google Scholar
Jasiński, Zenon. Mały leksykon nadolziański. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Oddział Doskonalenia Nauczycieli w Opolu, 1990.
Google Scholar
Kapała, Feliks. Kolendy polskie. Murnau: Drukarnia O.P.O. w Murnau, 1945.
Google Scholar
Laks, André. „O moim ojcu Szymonie Laksie”, https://www.dwutygodnik.com/artykul/184-o-moim-ojcu-szymonie-laksie.html, dostęp 26 VIII 2021.
Google Scholar
Laks, Szymon. Gry oświęcimskie. Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 1998.
Google Scholar
Laks, Szymon. Pięć kolęd. Paryż: [b.wyd.] [1945].
Google Scholar
Leo, Juliusz Wit. Historia rodziny Leo. Kopenhaga: nakładem autora, 1996.
Google Scholar
Leo, Juliusz. Zbiór pieśni polskich. Jerozolima: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, 1944.
Google Scholar
Łepkowski, Tadeusz. Wolna szkoła polska w okupowanej Francji. Warszawa: PWN, 1990.
Google Scholar
Mazur, Marcin Łukasz. „Polskie kolędy na obczyźnie”. Kombatant. Biuletyn Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych 19, nr 12 (2020): 16–19.
Google Scholar
Mazur, Marcin Łukasz, Włodzimierz Sołtysik. 100 kolęd na 2 i 3 głosy równe. Warszawa: Triangiel, 2013.
Google Scholar
Morcinek, Gustaw. „Wspomnienie o Erneście Bergerze”. Orka. Tygodnik Społeczno-Literacki 2, nr 30 (1958): 4–5.
Google Scholar
Nowowiejski, Feliks. Dwanaście kolęd na chór mieszany. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1928.
Google Scholar
Piekarski, Stanisław. Polskie teatry jenieckie w Niemczech 1939–1945. Warszawa: MON, 2001.
Google Scholar
Płachetko, Gerard. Sześć kolend: na chór męski. Kraków: Związek Chórów Kościelnych, [1933].
Google Scholar
Rygiel, Rudolf. 3 Echo ojczyste. Pieśni w układzie na 4-głosowy chór męski. Francja: [b.wyd.], 1941.
Google Scholar
Valentin-Stączek, Ewa. Villardczycy: Życiorysy. Wrocław: Amia, 2005.
Google Scholar
Węcowski, Jan. Kolędować Małemu. Warszawa: Fan Media, 1992.
Google Scholar
Ziółkowska, Helena. „Rudolf Rygiel nie żyje”. Głos Nauczyciela [Chicago] 2, nr 1 (1987): 18.
Google Scholar
Autorzy
Marcin Łukasz MazurPolska
Statystyki
Abstract views: 288PDF downloads: 229
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Marcin Łukasz Mazur
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
