Anti-music and Anti-instruments in the Cultural Tradition of Poland
Abstract
Apart from sonic manifestations belonging to the sphere of music as broadly conceived, the musical tradition transmitted orally through the generations from master to pupil, without the agency of writing (and music notation in particular), also comprises a phenomenon referred to as anti-music, usually performed during various rites of passage. Anti-music is part of the wider notion of ritual noise, conceived as acoustic activity initiated for apotropaic purposes. It is poles apart from those sonic phenomena conventionally regarded as music. In traditional culture, anti-music is associated with ritual time, which constitutes a reversal of ‘ordinary’ non-ritual time.
For centuries, in Polish and European culture (and also that of other continents), there was a conviction that various loud sonic manifestations belonged to the broad spectrum of means for protecting people against evil forces, which were supposedly more active in places and times which cultural ethnology and anthropology interpret as borderline or transitional, distinguished by the suspension of the previously existing order, a return to primaeval chaos and an opening-up of contact with the otherworld. Ritual noise could also be a part of various customs and rites belonging to the annual cycle, such as carolling, Mardi Gras, mid-Lent, Easter and spring celebrations, Midsummer Night, harvest festivals and All Souls’ Day. Within the cycle of human life, rites of passage were associated with birth, sexual initiation, marriage and death. The places considered as points of transition included local boundaries and crossroads, but also wildernesses, graveyards, hills and big trees.
Ritual noise or anti-music can take vocal, instrumental or, more frequently, quasi-instrumental forms, using various sound-producing tools or even random objects, as well as anti-instruments, which are a parody and a contradiction of ‘normal’ instruments. Such anti-instruments include, first and foremost, the so-called devil’s fiddle and the Kashubian friction drum called the burczybas.
Keywords:
folk culture, folk customs and rituals, folklore, folk music, folk music instrumentsReferences
Bachtin, Michał M. „Ludowe formy świąt karnawałowych”. W: Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów, red. Leszek Kolankiewicz, Wojciech Dudzik, 375–385. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.
Google Scholar
Bazielich, Barbara. „Niedźwiedzie tradycje”. Studia Etnologiczne i Antropologiczne 7 (2003): 240–242.
Google Scholar
Biegeleisen, Henryk. U kolebki. Przed ołtarzem. Nad mogiłą. Lwów: Instytut Stauropigjański, 1929.
Google Scholar
Bielawski, Ludwik, Aurelia Mioduchowska. Kaszuby. Cz. 1, Pieśni obrzędowe. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1997 (= Polska Pieśń i Muzyka Ludowa: Źródła i Materiały 2).Bielawski, Ludwik. Tradycje ludowe w kulturze muzycznej. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1999.
Google Scholar
Brunner, Karl. Ostdeutsche Volkskunde. Leipzig: Verlag von Quelle und Meyer, 1925.
Google Scholar
Brzezińska, Anna Weronika. „Żandary z poznańskiej Ławicy, czyli wiejska tradycja w mieście”. W: Muradyny, żandary, siwki – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 49–73. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2018.
Google Scholar
Burke, Peter. Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie, przekł. Robert Pucek, Michał Szczubiałka. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
Google Scholar
Chętnik, Adam. Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach, opr. Stanisław Olędzki. Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze, 1983.
Google Scholar
Dragan, Jolanta. „Pieśni Rzeszowiaków”. W: Folklor Rzeszowiaków – obraz przemian, 393–426, Kolbuszowa: Muzeum Kultury Ludowej, 2018.
Google Scholar
Ehrenwerth, Manfred. Teufelgeige und ländliche Musikkapellen in Westfalen. Münster: F. Coppenrath Verlag, 1992.
Google Scholar
Eliade Mircea, Sacrum, mit, historia, przekł. Anna Tatarkiewicz. Warszawa: PIW, 1982.
Google Scholar
Eliade, Mircea. Aspekty mitu, przekł. Piotr Mrówczyński. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1998.
Google Scholar
Elschek, Oskár. Die Volksmusikinstrumente der Tschechoslowakei. Cz. 2, Die slowakischen Volksmusikinstrumente. Leipzig: VEB Deutscher Verlag für Musik, 1983 (= Handbuch der europäischen Volksmusikinstrumente 1/2). Erben, Karel Jaromír. Prostonárodní české písně a říkadla s přílohou nápěv. Praha: J. Pospíšil, 1864.
Google Scholar
Fischer, Adam. Lud polski, podręcznik etnografji Polski. Lwów–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1926.
Google Scholar
Frankowska, Witosława. Kolędowanie na Kaszubach. Dzieje kolęd na Pomorzu od XVI do XXI wieku. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2015.
Google Scholar
Frazer, James George. Złota gałąź, przekł. Henryk Krzeczkowski. Warszawa: PIW, 1993.
Google Scholar
Gawlick, Henry. Schimmelreiter, Knapperdachs und Weihnachtsmann. Weihnachtsbräuche in Mecklemburg und Vorpommern. Rostock: Hinstorff Verlag, 1998.
Google Scholar
Geelhaar, Sylwia. „Od Schimmla do Siwka. Figura siwego konia w folklorze i obrzędowości krajów niemieckojęzycznych”. W: Muradyny, żandary, siwki – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 75–93. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2018.
Google Scholar
Geelhaar, Sylwia. „Polterabend. Geneza i współczesność obyczaju ślubnego w niemieckim kręgu kulturowym”. W: Pulteram – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 13–35. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2017.
Google Scholar
Geelhaar, Sylwia. „Strohbär, Strohmann, Erbsebär. Zwyczaj wodzenia niedźwiedzia w Niemczech”. W: Podkoziołek, bery, cymper – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 13–31. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2019.
Google Scholar
Gennep, Arnold van. Manuel de folklore français contemporain. T. 1. Cz. 2. Paris: A. et J. Picard, 1946.
Google Scholar
Gennep, Arnold van. Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, przekł. Beata Biały. Warszawa: PIW, 2006.
Google Scholar
Gierała, Zenon. Szczodraki, kusaki, lany poniedziałek... rok obrzędowy w zwyczajach i podaniach ludowych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1989.
Google Scholar
Gloger, Zygmunt. Encyklopedia staropolska, ilustrowana. T. 4. Warszawa: Druk Piotra Laskauera i S-ki, 1903.
Google Scholar
Grajny, Lucjan. Katalog wystawy pokonkursowej Ludowe instrumenty muzyczne. Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 1980.
Google Scholar
Hotkevič, Hnat Martinovič. Muzični instrumenti ukrainśkogo narodu. Harkiv, Wydaweć Sawczuk O. O., 2012
Google Scholar
Jełowicki, Arkadiusz. „Cymper (mięsopusty) w Łomnicy i okolicznych miejscowościach”. W: Podkoziołek, bery, cymper – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 95–119. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2019.
Google Scholar
Jełowicki, Arkadiusz. „Pulteram – fascynująca tradycja w Wielkopolsce”. W: Pulteram – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 91–113. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2017.
Google Scholar
Jenkins, Jean. Musical Instruments. London: Horniman Museum and Gardens, 1977.
Google Scholar
Kaiser, Karl. Atlas der Pommerschen Volkskunde. Greifswald: Universitätsverlag Ratsbuchhandlung L. Bamberg, 1936.
Google Scholar
Karwicka, Teresa. Kultura ludowa ziemi dobrzyńskiej. Warszawa: PWN, 1979.
Google Scholar
Kiersnowski, Ryszard. Niedźwiedzie i ludzie w dawnych i nowszych czasach. Fakty i mity. Warszawa: PIW, 1990.
Google Scholar
Kizik, Edmund. Wesele, kilka chrztów i pogrzebów: uroczystości rodzinne w mieście hanzeatyckim od XVI do XVIII wieku. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2001.
Google Scholar
Klukowski, Józef T. Sami robimy zabawki i instrumenty muzyczne. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1972.
Google Scholar
Kolberg, Oskar. Mazowsze. Obraz etnograficzny. T. 1, Mazowsze polne. Cz. 1. Kraków: Zapomoga Kasy im. J. Mianowskiego, 1885.
Google Scholar
Kowalski, Piotr. „Modlitwa i milczenie. Wprowadzenie do antropologii ciszy”. Literatura Ludowa 48, nr 4–5 (2004): 3–17.
Google Scholar
Kowalski, Piotr. Kultura magiczna. Przesąd, omen, znaczenie. Warszawa: PWN, 2007.
Google Scholar
Kowalski, Piotr. Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
Google Scholar
Kukier, Ryszard. Kaszubi bytowscy. Zarys etnograficzny. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1964.
Google Scholar
Kukier, Ryszard. Ludowe obrzędy i zwyczaje weselne. Warszawa–Poznań: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1975.
Google Scholar
Kuligowski, Waldemar. „Hałas, wesele i kontrola społeczna: współczesny wielkopolski polteram wobec tradycji ludowych Europy”. W: Pulteram – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 55–69. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2017.
Google Scholar
Kuligowski, Władysław. „Bery w Kamionnie: trzy dni śmiechu i strachu”. W: Podkoziołek, bery, cymper – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 71–93. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2019.
Google Scholar
Lechner-Knecht, Sigrid. „Hisgier und «Uufertsbrütli». Kaum bekanntes Brauchtum im Markgräflerland”. Badische Heimat 55 (1975): 25–33.
Google Scholar
Litwinienko, Aleksandra. Czy to jeszcze muzyka? O diabelskich dźwiękach burczących garnków i beczek…, http://www.wehikuldzwieku.pl/2019/02/24/czy-to-jeszcze-muzyka-o-diabelskich-dzwiekach-burczacych-garnkow-i-beczek/; https://ostpreussenportal.pl/o-burczybasie-i-kolednikach/, dostęp 15 XI 2020.
Google Scholar
Lölhöffel-Tharau, Hedwig von. Vom Festefeiern in Ostpreußen. Hamburg: Landsmannschaft Ostpreussen, 1987, https://www.ostpreussen.de/uploads/media/Vom_Festefeiern_in_Ostpreussen.pdf, dostęp 16 IX 2020.
Google Scholar
Łęga, Władysław. Ziemia Chełmińska. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1961.
Google Scholar
Martin, Dawid. „Burczybas i gwiżdże. Kolędowanie na Kaszubach”. Kurier Bytowski 883, nr 51 (2009),
Google Scholar
https://www.academia.edu/10144042/Burczybas_i_gwiżdże_Kolędowanie_na_Kaszubach, dostęp 17 IX 2020.
Google Scholar
Moszyński, Kazimierz. Kultura ludowa Słowian. T. 2, Kultura duchowa. Cz. 1. Warszawa: Książka i Wiedza, 1967.
Google Scholar
Notario Territorij Nvrensis. Varsoviae: Apud Viduam Joannis Rossowski, 1634.
Google Scholar
Ogrodowska, Barbara. Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik. Warszawa: Verbinum, 2000.
Google Scholar
Przegędza, Aleksandra. „The Apotropaic Function of Folk Musical Instruments. A Case Study of the wakat from the Żywiec Beskid”. Academic Journal of Modern Philology 10 (2020): 183–192.
Google Scholar
Przerembski, Zbigniew J. „Dźwiękiem w niepogodę, czyli o dawnych sposobach na burzę, gradobicie etc.”. Wieś Radomska 9 (2011): 212–220.
Google Scholar
Przerembski, Zbigniew J. Dudy: dzieje instrumentu w kulturze staropolskiej. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2006.
Google Scholar
Ratajczak-Krajka, Anna. Bąk, czyli brumbas – o tubalnych pomrukach kaszubskich burczybasów z Muzeum Narodowego w Gdańsku, https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,obiekty,896,obiekt_bak.html, dostęp 21 IX 2020.
Google Scholar
Rech, Adelheid. Music in the Daily Life of Vermeer: The Rommelpot, http://www.essentialvermeer.com/folk_music/rommelpot.html#.WwbaJUiFPIX, dostęp 10 XI 2020.
Google Scholar
Remberg, Anette. Wandel des Hochzeitsbrauchtums im 20. Jahrhundert dargestellt am Beispiel einer Mittelstadt. Eine volkskundlich-soziologische Untersuchung. Münster–New York: Waxmann, 1995 (= Beiträge zur Volkskultur in Nordwestdeutschland 90).
Google Scholar
Riemann, Erhard „Alte Weihnachtsbräuche in Ostpreußen”. Wir Ostpreußen. Mitteilungsblatt der Landsmannschaft Ostpreußen 1, nr 22 (1949): 2, https://www.ahnen-spuren.de/Members/inge4013/ostpreussische-nachrichten/wir-ostpreussen/wir-ostpreussen-jahrgang-1949/wir-ostpreussen-folge-22-vom-20.12.1949-1, dostęp 16 IX 2020.
Google Scholar
Sachs, Curt. Handbuch der Musikinstrumentenkunde. Leipzig: Breitkopf & Härtel, 1930.
Google Scholar
Samter, Ernst. Geburt, Hochzeit und Tod. Beiträge zur vergleichende Volkskunde. Leipzig–Berlin: B.G. Teubner, 1911.
Google Scholar
Sárosi, Balint. Die Volksmusikinstrumente Ungarns. Leipzig: VEB Deutscher Verlag für Musik, 1967 (= Handbuch der europäischen Volksmusikinstrumente 1/1).
Google Scholar
Sawicka, Małgorzata. „Muradyny, żandary, siwki na tle wielkanocnych grup kolędniczych w Polsce – stan badań”. W: Muradyny, żandary, siwki – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 13–25. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2018.
Google Scholar
Sawicka, Małgorzata. „Pulteram / polterabend w polskiej tradycji – zasięg terytorialny, analiza adaptacji kulturowej, stan badań w poszczególnych regionach”. W: Pulteram – żywa tradycja w Wielkopolsce, red. Arkadiusz Jełowicki, 37–53. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 2017.
Google Scholar
Scholz, Wilhelm, wyd. Der Brummtopf. Lieder aus Ostpreußen. Bad Godesberg: Komissionsverlag Voggenreiter, 1954.
Google Scholar
Simonides, Dorota. „Doroczne zwyczaje i obrzędy, ich antropologiczna funkcja”. W: Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, red. Dorota Simonides, Piotr Kowalski, 261–301. Wrocław–Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 1991.
Google Scholar
Skonieczna-Gawlik, Dobrawa. Tropem badaczy z Zagłębia Dąbrowskiego. Katowice: Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, 2016.
Google Scholar
Smoleński, Władysław. Pisma historyczne. T. 1. Kraków: Gebethner i Spółka, 1901.
Google Scholar
Stelmachowska, Bożena. Rok obrzędowy na Pomorzu. Toruń: Instytut Bałtycki, 1933.
Google Scholar
Stomma, Ludwik. Antropologia kultury wsi polskiej XIX w. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1986.
Google Scholar
Strobel, Hans. Bauernbrauch im Jahreslauf. Leipzig: Koehler & Amelang, 1936.
Google Scholar
Strzelczyk, Jerzy. Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2007.
Google Scholar
Sudoł, Magdalena. Instrumenty – rzeźby Józefa Chełmowskiego, https://dzwiekohistorie.wordpress.com/instrumenty, dostęp 30 IX 2020.
Google Scholar
Sychta, Bernard. Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej. T. 7. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo PAN, 1976.
Google Scholar
Szefka, Paweł. Narzędzia i instrumenty muzyczne z Kaszub i Kociewa. Wejherowo: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Oddział w Wejherowie, 1982.
Google Scholar
Szyfer, Anna. „Ludowe zwyczaje, obrzędy, wierzenia i wiedza”. W: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. Józef Burszta, 407–440. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
Google Scholar
Szyfer, Anna. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków. Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze, 1975.
Google Scholar
Szyjewski, Andrzej. Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2004.
Google Scholar
Szyszka, Katarzyna. „«Dej Pón Bóg wieciór, dziyń wiesioły». O kolędowaniu w Beskidzie Śląskim”. Polski Rocznik Muzykologiczny 11 (2013): 175–196.
Google Scholar
Święcicki, Andrzej. Topographia siue Masoviae Descriptio. Avthore Andrea Swiecicki de Magna Swiecice, Notario Territorij Nvrensis. Varsoviae: Apud Viduam Joannis Rossowski, 1634.
Google Scholar
Talko-Hryncewicz, Julian. Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi południowej. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1893.
Google Scholar
Tradycyjne zwyczaje i obrzędy śląskie. Wypisy, wybór i opr. Teresa Smolińska. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2004.
Google Scholar
Treichel, Alexander. Volkslieder und Volksreime aus Westpreussen. Danzig: Theodor Bertling, 1895.
Google Scholar
Wadsworth, Frank W. „«Kocia muzyka» w Księżnej d’Amalfi: Websterowski taniec szaleńców a tradycja charivari”. W: Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego, red. John J. MacAloon, przekł. Katarzyna Przyłuska-Urbanowicz, posłowie Wojciech Dudzik, 98–125. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
Google Scholar
Wesołowska, Henryka. „Zwyczaje i obrzędy rodzinne”. W: Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, red. Dorota Simonides, Piotr Kowalski, 228–260. Wrocław–Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1991.
Google Scholar
Witort, Jan. „Filozofia pierwotna (Animizm)”. Lud 6, nr 1 (1900): 7–26, nr 2 (1900): 113–126, nr 3 (1900): 225–245, nr 4 (1900): 321–340.
Google Scholar
Wojciechowska, Aleksandra. „Zwyczaje i obrzędy weselne”. W: Kultura ludowa Wielkopolski, red. Józef Burszta. T. 3, 125–175. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1967.
Google Scholar
Zadrożyńska, Anna. Powtarzać czas początku. Cz. 1, O świętowaniu dorocznych świąt w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze, 1985.
Google Scholar
Zender Matthias, Atlas der deutschen Volkskunde auf Grund der von 1929 bis 1935 durch geführten Sammlungen. Marburg: Elwert, 1937–39.
Google Scholar
Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na dworze Augusta II w Warszawie. Warszawa: Arx Regia, Zamek Królewski w Warszawie, 1997.
Google Scholar
Authors
Zbigniew Jerzy PrzerembskiUniversity of Wroclaw Poland
https://orcid.org/0000-0002-1871-8331
Statistics
Abstract views: 366PDF downloads: 283
License
Copyright (c) 2021 Zbigniew Jerzy Przerembski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free nonexclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Muzyka, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Muzyka should it be published or used again (download licence agreement). By submitting an article the author agrees to make it available under CC BY 4.0 license.
Articles from issues up to and including 3/2022 were published under a Creative Commons license CC BY-NC-ND 4.0. During this period the authors granted the publisher a royalty-free nonexclusive license (CC BY-ND 4.0) to use their article in Muzyka, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Zbigniew Jerzy Przerembski, Lubomír Tyllner, Zdeněk Vejvoda, 'Česká lidová píseň: historie, analýza, typologie' [Czech Folk Song: History, Analysis, Typologies], Praha 2019 , Muzyka: Vol. 66 No. 4 (2021)
