'Epulemur in azimis' from the manuscript D-TRs 322/1994: An attempted reconstruction in the form of a circular canon

Ryszard Lubieniecki

Uniwersytet Wrocławski
https://orcid.org/0000-0002-2855-8183

Abstrakt

„EPULEMUR IN AZIMIS” Z RĘKOPISU D-TRS 322/1994: PRÓBA REKONSTRUKCJI UTWORU W FORMIE KANONU KOŁOWEGO

Jedną z form popularnej polifonii, charakterystycznej dla okresu p.źnego średniowiecza w regionie Europy Środkowej, jest kanon kołowy, w piętnastowiecznych traktatach teoretycznych występujący pod nazwą rotulum. Kanon ten zapisywany był zazwyczaj w formie pojedynczej linii melodycznej, podzielonej, w zależności od liczby głosów, na trzy lub cztery równej długości odcinki za pomocą symboli (signa congruentiae), wyznaczających zarazem wejścia kolejnych głosów. Powtarzanie materiału muzycznego „w nieskończoność” sugeruje notacja początku melodii wraz z incipitem tekstowym na końcu utworu. Powyższe cechy odnaleźć można w notacji kompozycji Epulemur in azimis z rękopisu przechowywanego obecnie w Bibliotece Miejskiej w Trewirze pod sygnaturą 322/1994, wykazującego wiele związk.w z regionem Europy Środkowej. Przy odczytaniu signa congruentiae jako symboli oznaczających wejścia kolejnych głosów okazuje się, że liczne niejednoznaczności w zapisie materiału muzycznego uniemożliwiają skoordynowanie głosów zgodnie z zasadami kontrapunktu. Dlatego też we wcześniejszych edycjach (autorstwa Rudolfa Ewerharta i Christopha Burmestera) utwór transkrybowano w postaci jednogłosowej. Hipotezę o możliwości wystąpienia kanonu w tym utworze po raz pierwszy wysunął Paweł Gancarczyk. Niniejszy artykuł stanowi próbę rekonstrukcji ewentualnej polifonicznej formy Epulemur in azimis. Jej przeprowadzenie wiązało się z przyjęciem konkretnych założeń dotyczących menzuracji oraz wprowadzeniem wielu innych modyfikacji (takich jak przedłużenie niektórych wartości rytmicznych, czy powtórzenie słów). Kluczowym dla niniejszej propozycji okazało się odniesienie do innego rotulum, zachowanego w rękopisie PL-GD 2153a – Ex trinitatis culmine.

Słowa kluczowe:

muzyka późnego średniowiecza, Europa Środkowa, rotulum, kanon kołowy, devotio moderna