Nagrania muzyki dawnej jako przykład mitografii – Monteverdi i „inne” nieszpory
Bartłomiej Gembicki
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8489-6083
Abstrakt
W 1989 roku John Eliot Gardiner wykonał i zarejestrował w kościele św. Marka w Wenecji nieszpory maryjne Claudia Monteverdiego wydane w 1610 roku. Mimo dedykacji druku dla papieża Pawła V, trzech lat różnicy między ukazaniem się zbioru a podjęciem pracy przez Monteverdiego na stanowisku maestro di capella w kościele św. Marka oraz znacznej różnorodności stylistycznej zawartych w druku kompozycji, Gardiner, traktując dzieło Monteverdiego jako spójną całość, utrzymuje, że kościół św. Marka jest niejako docelowym miejscem jego powstania. Projekt Gardinera odegrał bez wątpienia istotną rolę w kształtowaniu wyobrażenia dzisiejszych odbiorców o Nieszporach z 1610 roku, trwale zapisując się we współczesnej kulturze muzycznej. Świadczyć mogą o tym liczne wznowienia wspomnianego wyżej albumu, a zwłaszcza produkcje innych muzyków, które łączą Nieszpory 1610 z kościołem św. Marka.
Niniejszy artykuł dotyczy pojęcia „nieszpory Monteverdiego” we współczesnej fonograficznej recepcji twórczości kompozytora. Pojęcie to oznacza zarówno utwory składające się na wydane w 1610 roku Vespro della Beata Vergine Claudia Monteverdiego, jak i współczesne kompilacje utworów kompozytora opatrywanych przez muzyków, muzykologów i producentów określeniem „nieszpory”. Bogaty zasób zachowanych w bibliotekach i archiwach kompozycji nieszpornych wciąż znacznie przewyższa liczbę ich nagrań czy wykonań. Same zaś nieszpory Monteverdiego, stanowią większość wyprodukowanych dotąd dźwiękowych zapisów polifonicznego repertuaru nieszpornego z całego XVII wieku i tym samym ważny punkt odniesienia. Analizowany materiał dyskograficzny stanowi ok. 500 albumów (nie tylko z muzyką nieszporną) wydanych w latach 1952–2019. Skupiając się na zawartych treściach ikonograficznych i typograficznych w projektach graficznych albumów muzycznych, autor stawia pytania o sposób kształtowania się współczesnych wyobrażeń na temat tego repertuaru oraz postaci i miejsc z nim związanych w kontekście fonografii.
Słowa kluczowe:
nagrania muzyki dawnej, Claudio Monteverdi, Wenecja, kościół św. Marka, John Eliot Gardiner, HIP, mity, muzyka włoska, nieszporyBibliografia
Allinson, David. ‘Rediscovering Monteverdi, Sacred and Secular.’ Early Music 35, no. 2 (2007): 319–322.
DOI: https://doi.org/10.1093/em/cam007
Google Scholar
Baroncini, Rodolfo and Marco di Pasquale, eds., Monteverdi a San Marco. Venezia 1613–1643. Lucca: Libreria Musicale Italiana, 2020.
Google Scholar
Bernstein, Jane A. ‘Publish or Perish? Palestrina and Print Culture in 16th-Century Italy.’ Early Music 35, no. 2 (2007): 225–236.
DOI: https://doi.org/10.1093/em/cam028
Google Scholar
Bonta, Stephen. ‘Liturgical Problems in Monteverdi’s Marian Vespers.’ Journal of the American Musicological Society 20, no. 1 (1967): 87–106.
DOI: https://doi.org/10.1525/jams.1967.20.1.03a00050
Google Scholar
Bonta, Stephen. ‘The Use of Instruments in Sacred Music in Italy 1560–1700.’ Early Music 18, no. 4 (1990): 519–536.
DOI: https://doi.org/10.1093/earlyj/XVIII.4.519
Google Scholar
Borghetti, Vincenzo. ‘Purezza e trasgressione. Il suono del medioevo dagli anni cinquanta ad oggi.’ Semicerchio 44 (2011): 37–54.
Google Scholar
Burke, Peter. Eyewitnessing. The Uses of Images as Historical Evidence. Ithaca: Cornell University Press, 2001.
Google Scholar
Butt, John. Playing with History. The Historical Approach to Musical Performance. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511613555
Google Scholar
Dixon, Graham. ‘Monteverdi’s Vespers of 1610: “Della Beata Vergine”?’ Early Music 15, no. 3 (1987): 386–90.
DOI: https://doi.org/10.1093/earlyj/XV.3.386
Google Scholar
Edge, Kevin. The Art of Selling Songs. Graphics for the Music Business, 1690–1990. London: Futures Publications, 1991.
Google Scholar
Fenlon, Iain. ‘Venice. Theatre of the World.’ In: The Renaissance. From the 1470s to the End of the 16th Century, ed. Iain Fenlon, 102–132. London: Palgrave Macmillan, 1989.
Google Scholar
Gembicki, Bartłomiej, ‘Psalmy, mity i memy. Nieszpory w Wenecji od Willaerta do Gardinera.’PhD dissertation, Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, 2020.
Google Scholar
Haynes, Bruce. The End of Early Music. A Period Performer’s History of Music for the Twenty-First Century. Oxford: Oxford University Press, 2010.
Google Scholar
Howard, Deborah. ‘Recordings of Music Written for St. Mark’s. An Architectural Historian’s View.’ In: Word, Image, and Song, eds. Rebecca Cypess, Beth L. Glixon and Nathan Link. Vol. 1, Essays on Early Modern Italy, 89–100. Rochester: The University of Rochester Press, 2013 (= Eastman Studies in Music 101).
Google Scholar
Hucke, Helmut. ‘Die falschlich so genannte “Marien-Vesper” von Claudio Monteverdi.’ In: Bericht über den Internationalen Musikwissenschaftlichen Kongress Bayreuth 1981, 295–305. Kassel: Barenreiter, 1984.
Google Scholar
Jones, Steve, and Martin Sorger. ‘Covering Music: A Brief History and Analysis of Album Cover Design.’ Journal of Popular Music Studies 11–12 (1999), 68–102.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1533-1598.1999.tb00004.x
Google Scholar
Koldau, Linda Maria. Die Venezianische Kirchenmusik von Claudio Monteverdi. Kassel: Barenreiter, 2005.
Google Scholar
Kurtzman, Jeffrey. ‘Monteverdi’s Missing Sacred Music. Evidence and Conjectures.’ In: The Musicologist and Source Documentary Evidence: A Book of Essays in Honour of Professor Piotr Poźniak on His 70th Birthday, eds. Zofia Fabiańska, Andrzej Sitarz, Piotr Wilk and Jakub Kubieniec, 187–208. Krakow: Musica Iagellonica, 2009.
Google Scholar
Kurtzman, Jeffrey. The Monteverdi Vespers of 1610. Music, Context, Performance. Oxford: Oxford University Press, 1999.
Google Scholar
Kurtzman, Jeffrey. ‘Monteverdi’s Mass of Thanksgiving. Da Capo.’ In: Fiori musicali: Liber amicorum Alexander Silbiger, eds. Claire Fontijn and Susan Parisi, 95–128. Sterling Heights: Harmonie Park Press, 2010.
Google Scholar
Łubocki, Jakub Maciej. Okładka jako część dokumentu na przykładzie płyty gramofonowej w ujęciu bibliologicznym. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 2017.
Google Scholar
Milsom, John. ‘Sense and Sound in Richafort’s Requiem.’ Early Music 30, no. 3 (2002): 447–463.
DOI: https://doi.org/10.1093/em/30.3.447
Google Scholar
Moore, James H. ‘The “Vespero Delli Cinque Laudate” and the Role of “Salmi Spezzati” at St. Mark’s.’ Journal of the American Musicological Society 34, no. 2 (1981): 249–278.
DOI: https://doi.org/10.1525/jams.1981.34.2.03a00030
Google Scholar
Moore, James H. Vespers at St. Mark’s. Music of Alessandro Grandi, Giovanni Rovetta, and Francesco Cavalli. Ann Arbor Mich.: UMI Research Press, 1981.
Google Scholar
Napiórkowski, Marcin. Mitologia współczesna. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
Google Scholar
Napiorkowski, Marcin. Władza wyobraźni. Kto wymyśla, co zdarzyło się wczoraj? Warsaw: Wydawnictwa UW, 2014.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323515203
Google Scholar
Noske, Frits. ‘An Unknown Work by Monteverdi. The Vespers of St. John the Baptist.’ Music & Letters 66, no. 2 (1985): 118–122.
DOI: https://doi.org/10.1093/ml/66.2.118
Google Scholar
Quaranta, Elena. Oltre San Marco. Organizzazione e prassi della musica a Venezia nel Rinascimento. Firenze: Olschki, 1998.
Google Scholar
Rodini, Elizabeth. ‘Describing Narrative in Gentile Bellini’s Procession in Piazza San Marco.’ Art History 21, no. 1 (1998): 26–44.
DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8365.00091
Google Scholar
Scherzinger, Martin. ‘Toward a History of Digital Music. New Technologies, Business Practices and Intellectual Property Regimes.’ In: The Cambridge Companion to Music in Digital Culture, eds. Nicholas Cook, Monique M. Ingalls and David Trippett, 33–57. Cambridge: Cambridge University Press, 2019.
Google Scholar
Segal, Robert Alan. Myth. A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press, 2004. Taruskin, Richard. Text and Act. Essays on Music and Performance. Oxford: Oxford University Press, 1995.
Google Scholar
Torzecki, Mateusz. Okładki płyt. Rzecz o wizualnym uniwersum albumów muzycznych. Poznań: Instytut Kultury Popularnej, 2015.
Google Scholar
Upton, Elizabeth. ‘Concepts of Authenticity in Early Music and Popular Music Communities.’ Ethnomusicology Review 17 (2012), https://ethnomusicologyreview.ucla.edu/journal/volume/17/piece/591
Google Scholar
Whenham, John. Monteverdi: Vespers (1610). Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511620119
Google Scholar
Wilson, Nick. The Art of Re-enchantment: Making Early Music in the Modern Age. New York: Oxford University Press, 2013.
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199939930.001.0001
Google Scholar
Autorzy
Bartłomiej GembickiInstytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-8489-6083
Statystyki
Abstract views: 483PDF downloads: 298
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Bartłomiej Gembicki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Bartłomiej Gembicki, Monteverdi a San Marco, eds. Marco di Pasquale, Rodolfo Baroncini, Lucca 2020 , Muzyka: Tom 66 Nr 1 (2021)
