Rozwój fonografii i procesy globalizacyjne a repertuar i wydawnictwa płytowe muzyków ulicy
Ewelina Grygier
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6072-2222
Abstrakt
W artykule omówiony został repertuar i wydawnictwa płytowe muzyków ulicy w kontekście rozwoju fonografii oraz procesów globalizacyjnych i glokalizacyjnych. Tekst artykułu powstał w oparciu o badania terenowe przeprowadzone w trakcie przygotowywania dysertacji doktorskiej Artysta, performer, żebrak. Zjawisko muzykowania ulicznego w Polsce w XXI wieku w świetle teorii performansu i uzyskany w trakcie badań materiał empiryczny, dlatego poza cytatami z literatury tematu, podano także fragmenty wywiadów z muzykami ulicy, by umożliwić czytelnikowi ściślejsze wniknięcie w omawiane zjawisko. W celu zarysowania szerszego kontekstu podano także historyczne informacje, reprezentowane w szczególności przez cytaty z dwudziestowiecznej prasy, odnoszące się do repertuaru wykonawców występujących w przestrzeni publicznej. Na potrzeby rozważań zdefiniowano również zakres znaczeniowy muzyki ulicy, a następnie omówiono i scharakteryzowano twórczość anonimową, autorską oraz wykonywanie utworów innych autorów. Charakteryzując repertuar, szczególną uwagę zwrócono na zjawisko kontrafaktury (w tym na pieśń Pescador de Hombres, w Polsce znaną jako Barka) oraz możliwość dokonywania zmian w tekstach innych autorów. Omówiono utwory pojawiające się wśród polskich muzyków ulicy, z włączeniem muzykujących u nas obcokrajowców, którzy równie często prezentują swoją muzykę, jak również wykonują powszechnie znane utwory, prezentując je przy użyciu dostępnych im narzędzi (np. granie na fletni pana przebojów polskiego rocka przez muzyków pochodzących z Ameryki Łacińskiej).
Szczegółowo scharakteryzowane zostały wydawnictwa płytowe muzyków ulicy, uwzględniając ich nierzadko amatorski, a z tego powodu znaczenie odbiegający od standardów wydawniczych, charakter.
Słowa kluczowe:
muzyka ulicy, przestrzeń publiczna, muzyka miasta, muzyka w mieście, wydawnictwa płytowe muzyków ulicyBibliografia
Appadurai, Arjun. Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji. Przekł. Zbigniew Pucek. Kraków: Universitas, 2005.
Google Scholar
Bass, Michael Thomas. Street Music in the Metropolis. Correspondence and Observations on the Existing Law, and Proposed Amendments. London: John Muray Albemarle Street, 1864.
Google Scholar
Björk, Rebecka. Bakom kulisserna i Stockholms gatmusikliv. Dysertacja doktorska, Stockholms universitet, 2003.
Google Scholar
Boniecki, Adam. „25. Podróż Jana Pawła II. Papież w Peru”. Tygodnik Powszechny 41, nr 9 (1985): 2–3.
Google Scholar
Brzezińska, Barbara. „Zawołania gdańskich domokrążców (1762–1765)”. Muzyka 50, nr 2 (2005): 45–77.
Google Scholar
Burke, Peter. Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie, przekł. Robert Pucek, Michał Szczubiałka. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
Google Scholar
Burszta, Wojciech Józef. „Kultury Ludowej już nie będzie, wywiad”. Wywiad Łukasza Grzymisławskiego. Gazeta Wyborcza, 8–9 III 2008.
Google Scholar
Czech, Adam. Sprzedawcy Wiatru. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2008.
Google Scholar
Dobrzańska, Joanna. „Muzyk uliczny w przestrzeni Montpellier, Sete i Paryża”. Praca magisterska, Uniwersytet Warszawski 2016.
Google Scholar
Dorosz, Piotr. Na Stasiową nutę. Rzecz o Mińskiej Kapeli Małego Stasia i muzyce tradycyjnej wschodniego Mazowsza. Mińsk Mazowiecki: Towarzystwo Przyjaciół Mińska Mazowieckiego, 2018.
Google Scholar
Faun. „«Na podwyrzu»… Monografia łódzkiego podwórka. (Szkic z natury)”. Łódzkie Echo Wieczorne, 9 X 1925.
Google Scholar
Gancarczyk, Paweł. Muzyka wobec rewolucji druku. Przemiany w kulturze muzycznej XVI wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2011.
Google Scholar
Gomulicki, Wiktor. Przy słońcu i przy gazie: szkice z miasta. Warszawa: S. Lewental, 1888.
Google Scholar
Grajek Sierota vel Sandomir Icchak. „Grajek sierota”. Mały Przegląd: pismo dzieci i młodzieży: tygodniowy dodatek bezpłatny do nr 72 „Naszego Przeglądu”, 10 II 1928.
Google Scholar
Grochowski, Piotr. Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2009.
Google Scholar
Grochowski, Piotr. Straszna zbrodnia rodzonej matki. Polskie pieśni nowiniarskie na przełomie XIX i XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2010.
Google Scholar
Grozdew-Kołacińska, Weronika. Śpiewnik dawnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2012.
Google Scholar
Grygier, Ewelina, „Street Music. A Case Study of Three European Cities: Vienna, Warsaw and Wrocław”. W: Post-ip’13 – Revista do Fórum Internacional de Estudos em Música e Dança, Aveiro 2013 (v. 2), red. Ana Flávia Miguel, Aoife Hiney, Clarissa Foletto, Gilvano Dalagna, Marcos Vinicius Araújo, Rui Oliveira, 70–77. Aveiro: Departamento de Comunicaçao e Arte da Universidade de Aveiro, 2013.
Google Scholar
Grygier, Ewelina. „O czym śpiewa ulica?”. W: Tubylcy własnego świata. W stronę antropologii bliskości, red. Waldemar Kuligowski, 137–148. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2011.
Google Scholar
Grygier, Ewelina. „The Repertoire of Street Musicians in a Time of Globalisation”. W: Music Glocalization: Heritage and Innovation in a Digital Age, red. David Herbert, Mikołaj Rykowski, 271–305. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing, 2018.
Google Scholar
Grygier, Ewelina. „Uliczny pianista łamiący stereotypy”. Gadki z Chatki. Pismo Folkowe 4, nr 114 (2014): 26–27.
Google Scholar
Halpern, Feliks. Muzycy w anegdocie i humor muzyczny. Łódź: Księgarnia Karola Neumillera, 1929.
Google Scholar
Jackowski, Aleksander. „Pojęcie twórcy ludowego”. Lud 64 (1980): 5–23.
Google Scholar
Jackowski, Jacek. Zachować dawne nagrania. Zarys historii dokumentacji fonograficznej filmowej polskich tradycji muzycznych i tanecznych, cz. 1 (przełom XIX i XX w. – do drugiej wojny światowej). Warszawa: Instytut Sztuki PAN , 2014.
Google Scholar
James, Barbara. „«Freiheit und Glück!» Strassenmusik heute. Ein Sänger und sein Repertoire”. Jahrbuch für Volksliedforschung 26 (1981): 75–99.
DOI: https://doi.org/10.2307/847815
Google Scholar
Janczewska-Sołomko, Katarzyna. Zachować dźwięk. Katalog wystawy w Bibliotece Narodowej. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2000.
Google Scholar
Kałtenbergh, Leon. „Muzyka na Starym Mieście”. Stolica 15, nr 39 (1960): 12–13.
Google Scholar
Kominek, Mieczysław. Zaczęło się od fonografu. Kraków: PWM, 1986.
Google Scholar
Kopczyńska-Jaworska, Bronisława, Jadwiga Kucharska, Jan Piotr Dekowski. Folklor robotniczej Łodzi. Pokłosie konkursu. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1976.
Google Scholar
Kurzowa, Zofia, Jerzy Habela. Lwowskie piosenki uliczne, kabaretowe i okolicznościowe do 1939 roku. Kraków: PWM 1989.
Google Scholar
Lewandowska, Bożena. „Miasto w tradycji muzycznej folkloru miejskiego: kapele podwórkowe i ich piosenki”. Journal of Urban Ethnology 10 (2010): 17–31.
Google Scholar
Losiak, Robert. „Muzyka w przestrzeni publicznej miasta. Z badań nad pejzażem dźwiękowym Wrocławia”. W: Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, red. Sebastian Bernat, 253–264. Lublin: Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 2008.
Google Scholar
Michajłowa, Katia. Dziad wędrowny w kulturze ludowej Słowian. Przekł. Hanna Karpińska. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2010.
Google Scholar
Muszkalska, Bożena. „Muzykologia wobec globalizacji”. W: Historia, kultura, globalizacja, red. Adam Nobis, Piotr Badyna, 54–60. Wrocław: Wydawnictwo Gajt, 2008.
Google Scholar
Pasamonik, Barbara. „Globalizacja kultury czy glokalizacja kultur?”. W: Krótkie wykłady z socjologii: kategorie, problemy, subdyscypliny, red. Anna Firkowska-Mankiewicz, Tatiana Kanasz, Elżbieta Tarkowska, 117–138. Warszawa: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, 2013.
Google Scholar
„Petronelo, ja cię kocham”. Express Wieczorny Ilustrowany, 16 IX 1927.
Google Scholar
Rokosz, Tomasz. Od folkloru do folku. Metamorfozy pieśni tradycyjnych we współczesnej kulturze. Siedlce: Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2009.
Google Scholar
Scholes, Percy. „Street Music”. W: The Oxford Companion to Music, red. John Owen Ward, 986–990. London–New York–Toronto: Oxford University Press, 1970.
Google Scholar
Szacki, Jerzy. Tradycja. Przegląd problematyki. Warszawa: PWN, 1971.
Google Scholar
Tyllner, Lubomír. Musikalische Volkskultur in der Stadt der Gegenwart am Beispiel der Strassenmusikanten Stanislav Gana und Erika Babincová in Prag. Ceské lidové písne a balady, transkrypcja wywiadu z dn. 3 VI 1998, Universität Passau 1998 (materiał niepublikowany).
Google Scholar
Wasylkowski, Janusz. Lwowskie Misztygałki. Warszawa: Instytut Lwowski, 2000.
Google Scholar
Wasylkowski, Janusz. Piosenki Lwowskiej Ulicy. Antologia. Wrocław: Ośrodek Teatru Otwartego Kalambur, 1987.
Google Scholar
Watt, Paul. „Buskers and Busking in Australia in the Nineteenth Century”. Musicology Australia 41, nr 1 (2019): 22–35.
DOI: https://doi.org/10.1080/08145857.2019.1621437
Google Scholar
Weber, Ernst. „Strassen Musik”. W: Österreichisches Musiklexikon, red. Annemarie Bösch-Niederer, 23–26. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2006.
Google Scholar
Wieczorkiewicz, Bronisław. Warszawskie ballady podwórzowe. Pieśni i piosenki warszawskiej ulicy, opr. Zygmunt Wiehler. Warszawa: PIW , 1971.
Google Scholar
„Ze świata Tonów”. Dziennik Łódzki: pismo przemysłowe, handlowe i literackie, 29 X 1891.
Google Scholar
Autorzy
Ewelina GrygierInstytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-6072-2222
Statystyki
Abstract views: 364PDF downloads: 390
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Muzyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Ewelina Grygier, E-teren. Internet jako źródło i miejsce badań etnomuzykologicznych , Muzyka: Tom 68 Nr 4 (2023)