Opera „Der Weisse Adler” Raoula Madera jako przykład transkrypcji muzyki Fryderyka Chopina uwikłanej w polską tematykę narodowowyzwoleńczą

Barbara Literska

Abstrakt

Jeszcze za życia Fryderyka Chopina, bo w roku 1830 rozpoczął się proces transkrybowania jego muzyki przez innych kompozytorów i wykonawców (instrumentalistów i śpiewaków). W olbrzymiej liczbie powstałych opracowań znajdujemy jedynie dwie opery: Chopin autorstwa Giacomo Orefice (1901) oraz Der weisse Adler Raoula Madera (1917). Pierwsza z nich jest powszechnie znana, natomiast druga dopiero dzisiaj (po 102 latach od prapremiery) zostaje przywrócona naszej świadomości.

Tekst artykułu stanowi pierwsza próbę kompleksowej charakterystyki drugiego z tych utworów. Autorka opisuje dostępne źródła, wskazuje na powody powstania opery oraz na jej kolejne wykonania, omawia warstwę słowną i muzyczną. Szczególną uwagę zwraca na dwa aspekty: 1) polską narodowowyzwoleńczą tematykę niezwykle aktualną w momencie powstania dzieła, w 1917 r. (tuż przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości), 2) rodzaje muzycznych transkrypcji muzyki Chopina wynikające ze sposobów jej opracowania na potrzeby spektaklu operowego.

Pierwsze zagadnienie opiera się na szczegółowej analizie treści libretta i jego porównania z faktami historycznymi. Na tej podstawie wysnuwa wniosek o narodowowyzwoleńczym nacechowaniu utworu: podkreślenie dokonań Tadeusza Kościuszki podczas insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku. Argumentem wzmacniającym ten przekaz jest symbol Orła Białego zawarty w tytule opery, elementach wizualnych widniejących na okładce partytury oraz w treści przewodniego hymnu opery. Zagadnienie drugie odnosi się do problematyki transkrypcji Chopinowskiej muzyki. Narzędziem metodologicznym jest tutaj klasyfikacja transkrypcji muzyki Chopina autorstwa Macieja Gołąba (2003). Na podstawie wniosków ze szczegółowej porównawczej analizy muzycznej zawartości opery z oryginałami Chopina autorka definiuje rodzaje muzycznych transkrypcji.

W konkluzji autorka sygnalizuje perspektywy dalszych badań, podkreślając, że opera Madera jest dokumentem artystycznej recepcji muzyki Chopina oraz postaci Tadeusza Kościuszki w Wiedniu w początkach XX wieku.