Adeodato Barochius – zakonnik augustiański wielu talentów. Glossa do artykułu o życiu muzycznym w warszawskim kościele św. Marcina
Ryszard Mączyński
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329
Abstrakt
Niedawno opublikowany został artykuł Barbary Przybyszewskiej-Jarmińskiej, „Informacje ze źródeł augustiańskich o życiu muzycznym w warszawskim kościele św. Marcina w XVII wieku oraz działających w tym czasie muzykach królewskich” (Muzyka 65 (2020) nr 2, s. 25–61), będący niezwykle sumienną i owocną próbą wypełnienia białej plamy, jaką cały czas pozostawała sfera muzycznych dokonań stołecznego konwentu Ordo Eremitarum Sancti Augustini. Jednym z bohaterów tych rozważań stał się należący doń ojciec Adeodato Barochius, przybyły do Rzeczypospolitej z Italii.
Niniejszy artykuł zwraca uwagę na pominięte źródło, jakim są słane z Warszawy listy pijara Giacinta Orsellego do pozostającego w Rzymie założyciela zakonu Scholarum Piarum – św. Józefa Kalasancjusza. Korespondencja ze schyłku 1642 r. przynosi informacje o „augustianinie pochodzącym z Perugii”, który jest jednocześnie „muzykiem Jego Królewskiej Mości”. Miejsce urodzenia i wykonywana przez zakonnika profesja pozwalają – mimo niewymienionego nazwiska – zidentyfikować go jako owego Barochiusa. Dwukrotnie też jest mowa o tym, że namalował on dla pijarów obraz przedstawiający śś. Pryma i Felicjana.
Zakon Scholarum Piarum został wówczas świeżo sprowadzony do Warszawy staraniem króla Władysława IV, który postanowił ufundować dlań siedzibę w stolicy Rzeczypospolitej. Chcąc podnieść prestiż tworzonego konwentu, ofiarował mu nader prestiżowy dar: pozyskane niegdyś od papieża Urbana VIII relikwie wczesnochrześcijańskich męczenników – śś. Pryma i Felicjana, dobyte na jego prośbę z podziemi rzymskiego kościoła Santo Stefano Rotondo. Byli oni osobistymi patronami monarchy, gdyż ten przyszedł na świat w dniu ich święta – 9 czerwca. Malowidło wykonane przez augustianina miało ozdobić ołtarz w pijarskim oratorium.
Barochius, pochodzący z Perugii zakonnik augustiański, to zarazem kapelan królewski, członek monarszej kapeli, śpiewak – bas, kompozytor, dbały o bractwo św. Cecylii w warszawskim kościele św. Marcina, fundator tamże ołtarza św. Anioła Stróża, a wreszcie – rzecz dotąd szerzej nieznana – praktykujący twórca przedstawień sakralnych, bo obraz dla stołecznych pijarów z pewnością nie mógł być jedynym. Jakiej miary kunsztem dysponował nie da się już dziś ocenić, gdyż malowidło to nie dochowało się, a inne – o ile ocalały – nie zostały rozpoznane. Niewątpliwie jednak był człowiekiem wszechstronnie utalentowanym.
Słowa kluczowe:
Adeodato Barochius, historia muzyki XVII w., historia malarstwa XVII w., Warszawa, Augustianie, PijarzyBibliografia
Adama Jarzębskiego „Gościniec abo opisanie Warszawy” 1643 roku. Wyd. Władysław Korotyński. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, 1909.
Google Scholar
Ausenda, Giovanni. „Orselli Giacinto”. W: Diccionario enciclopédico escolapio. T. 2, Biografías de escolapios, red. Claudio Vilá Palá, Luis María Bandrés Rey, 410. Salamanca: Editiones Calasanctianae, 1983.
Google Scholar
Buchowiecki, Walther. Handbuch der Kirchen Roms. Der römische Sakralbau in Geschichte und Kunst von der altchristlichen Zeit bis zur Gegenwart. T. 3, Die Kirchen innerhalb der Mauern Roms, S. Maria della Neve bis S. Susanna. Wien: Verlag Brüder Hollinek, 1974.
Google Scholar
Epistulae ad S. Iosephum Calasanctium ex Europa Centrali 1625–1648. Opr. György Sántha. Roma: Editiones Calasanctianae, 1969.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. „Kontrapunkciści polscy w kapeli Władysława IV”. Młoda Muzyka 2, nr 19 (1909): 3–5.
Google Scholar
Łukaszewicz, Józef. Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej diecezji poznańskiej. T. 3. Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1863.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Kilka uwag o pijarskich muzykach z XVII i XVIII wieku: Stachowicz, Pasternacki, Szczawnicki, Caspar”. Muzyka 61, nr 3 (2016): 69–95.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. Muzyka i teatr. W kręgu kultury zakonnej Warszawy XVII–XIX wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2018.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. Nowożytne konfesje polskie. Artystyczne formy gloryfikacji grobów świętych i błogosławionych w dawnej Rzeczypospolitej. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2003.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Warszawska konfesja rzymskich męczenników”. Biuletyn Historii Sztuki 47, nr 1/2 (1985): 45–72.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. Zespoły architektoniczne Collegium Regium i Collegium Nobilium warszawskich pijarów 1642–1834. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Zespoły ołtarzowe warszawskiego kościoła pijarów”. Wiek Oświecenia 14 (1998): 193–244.
Google Scholar
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. „Informacje ze źródeł augustiańskich o życiu muzycznym w warszawskim kościele św. Marcina w XVII wieku oraz działających w tym czasie muzykach królewskich”. Muzyka 65, nr 2 (2020): 25–61.
Google Scholar
Skarga, Piotr. Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu na każdy dzień przez cały rok, wybrane z poważnych pisarzów i doktorów kościelnych… [Cz. 1]. Kraków: Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka, 1598.
Google Scholar
Szweykowska, Anna. „Barochius Adeodatus”. W: Encyklopedia muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska. T. 1, 193. Kraków: PWM, 1979.
Google Scholar
Szweykowska, Anna. „Kapela królewska króla Jana Kazimierza w latach 1649–1652”. Muzyka 13, nr 4 (1968): 40–48.
Google Scholar
Załuski, Józef Andrzej. Krótka relacja historyczna o męczeństwie śś. obywatelów rzymskich Prymusa i Felicjana, tudzież o translacji, znalezieniu i podwyższeniu ich ciał świętych w kościele św. Szczepana na Monte Celio w Rzymie, niemniej o udzieleniu znacznych z nich relikwii w roku 1625 od Urbana VIII Władysławowi IV natenczas królewiczowi…, [Warszawa]: [b.wyd.], 1754.
Google Scholar
Autorzy
Ryszard MączyńskiUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329
Statystyki
Abstract views: 73PDF downloads: 45
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Ryszard Mączyński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Do zeszytu 3/2022 włącznie artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
