Miejsce nadziei: O najnowszej poezji Serhija Żadana

Wiera Meniok

doi:10.36744/k.4443

Miejsce nadziei

O najnowszej poezji Serhija Żadana

Artykuł recenzowany, Zgłoszenie 6.05.2025, Decyzja redakcji 1.10.2025

Wiera Meniok

polcentrum@gmail.com
Zakład Literatury Powszechnej i Polonistyki, Uniwersytet w Drohobyczu (Ukraina)
https://orcid.org/0000-0003-2573-3078

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4443

Abstrakt

Autorka rozważa poezje Serhija Żadana pisane po rozpętaniu rosyjskiej agresji na Ukrainę. Osnową są wiersze pochodzące z pierwszego „wojennego” tomu Żadana zatytułowanego Życie Maryi (2015) oraz najnowszego tomu Skrypnykówka (2023; polskie wydanie 2025). Tytuł nawiązuje do pierwszej pisowni ukraińskiej, w 1928 roku wprowadzonej w Charkowie przez Mykołę Skrypnyka. Od jego nazwiska pochodzi określenie „skrypnykówka” (inaczej: pisownia charkowska), która symbolicznie powraca w wierszach Żadana oraz w jego najnowszej książce Arabeski (2024), celowo powtarzającej nazwę opowiadania Mykoły Chwylowego: napisane sto lat temu, zapoczątkowało miejski tekst ukraińskiego Charkowa, który teraz, wbrew wojnie, jest kontynuowany przez Żadana. Osią konceptualno-interpretacyjną eseju stają się prześwitujące na powierzchni i w głębi wierszy powinowactwa poezji Żadana z językiem poezji Rilkego, Celana, Miłosza, Ficowskiego i Schulza. Poezja Żadana pisana w czasie wojny jest odczytywana jako antropologiczna i metaforyczna personifikacja katastrofy, a nade wszystko jako miejsce nadziei.

Słowa kluczowe:

Serhij Żadan, Skrypnykówka, Bohdan Zadura, Rainer Maria Rilke, Paul Celan

Bibliografia

wierszy wolnych z Ukrainy. Tłum. B. Zadura. Biuro Literackie, 2022.
Google Scholar

Celan, Paul. Psalm i inne wiersze. Tłum. R. Krynicki. Wydawnictwo a5, 2012.
Google Scholar

Celan, Paul. Svitlotysk. Tłum. S. Zhadan. Knyhy – ХХІ, 2014.
Google Scholar

Ficowski, Jerzy. Odczytanie popiołów. Pogranicze, 2003.
Google Scholar

Franaszek, Andrzej. Miłosz. Biografia. Znak, 2011.
Google Scholar

Meniok, Wiera. „Artyści walczą.” Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 1–2, 2022: 261–268.
Google Scholar

Meniok, Wiera. „Zmierzch u Schulza i jego (Schulza) cień u Żadana.” Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 1–2, 2019: 295–302.
Google Scholar

Miłosz, Czesław. Wiersze wszystkie. Znak, 2011.
Google Scholar

Próchniak, Paweł. Promieniowanie tła. Szkice o wierszach i czytaniu. Czarne, 2020.
Google Scholar

Rilke, Rainer Maria. Poezje nowe. Poezji nowych część wtóra. Życie Maryi. Tłum. A. Lam. Dom Wydawniczy Elipsa, 2010.
Google Scholar

Rilke, Rainer Maria. Poezje. Tłum. W. Hulewicz. C&T Editions, 1995.
Google Scholar

Rilke, Rainer Maria. Vybrani virshi v perekladakh Mykoly Bazhana ta inshykh poetiv. A-BA-BA-HA-LA-MA-HA, 2023.
Google Scholar

Schulz, Bruno. Opowiadania. Wybór esejów i listów. Oprac. J. Jarzębski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich,1989.
Google Scholar

Zadura, Bohdan. „Jedno pytanie zamiast rozmowy z Serhijem Żadanem.” Biuro Literackie, January 22, 2025.https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/wywiady/jedno-pytanie-zamiast-rozmowy-z-serhijem-zadanem/.
Google Scholar

Zhadan, Serhiy. „Piyat’ imen pols’koyi poeziyi. Vybir Serhiya Zhadana.” Nova Polshcha, August 30, 2020. https://novapolshcha.pl/article/pyat-imen-polskoyi-poeziyi-vibir-sergiya-zhadana/.
Google Scholar

Zhadan, Serhiy. Antena. Meridian Czernowitz, 2018.
Google Scholar

Zhadan, Serhiy. Arabesky. Meridian Czernowitz, 2024.
Google Scholar

Zhadan, Serhiy. Psalom aviatsiyi. Meridian Czernowitz, 2021.
Google Scholar

Zhadan, Serhiy. Skrypnykivka. Meridian Czernowitz, 2023.
Google Scholar

Zhadan, Serhiy. Spysok korabliv. Meridian Czernowitz, 2020.
Google Scholar

Zhadan, Serhiy. Tampliyery. Meridian Czernowitz, 2016.
Google Scholar

Zhadan, Serhiy. Zhyttia Maryi. Meridian Czernowitz, 2015.
Google Scholar

Żadan, Serhij. „Artysta w czasach wojny – Schulz utracony i ocalony.” Tłum. B. Zadura. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 1–2, 2023: 303–306.
Google Scholar

Żadan, Serhij. „Schulz: widzenia i echa.” Tłum. W. Meniok. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 4, 2021: 22–25.
Google Scholar

Żadan, Serhij. Antena. Tłum. B. Zadura. Warstwy, 2020.
Google Scholar

Żadan, Serhij. Drohobycz. Tłum. J. Podsiadło. PIW, 2018.
Google Scholar

Żadan, Serhij. Historia kultury początku stulecia i inne wiersze. Tłum. B. Zadura. Biuro Literackie, 2022.
Google Scholar

Żadan, Serhij. Skrypnykówka. Tłum. B. Zadura. Biuro Literackie, 2025.
Google Scholar

Żadan, Serhij. W mieście wojna. Tłum. M. Petryk, wstęp W. Meniok. Czarne, 2024.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-12-17

Cited By / Share

Meniok, W. (2025) „Miejsce nadziei: O najnowszej poezji Serhija Żadana”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 350(3), s. 39–47. doi: 10.36744/k.4443.

Autorzy

Wiera Meniok
polcentrum@gmail.com
Zakład Literatury Powszechnej i Polonistyki, Uniwersytet w Drohobyczu Ukraina
https://orcid.org/0000-0003-2573-3078

Wiera Meniok – literaturoznawczyni, eseistka, tłumaczka. Pracuje w Zakładzie Literatury Powszechnej i Polonistyki Uniwersytetu w Drohobyczu, gdzie kieruje Polonistycznym Centrum Naukowo-Informacyjnego im. Igora Menioka. Inicjatorka i dyrektorka Międzynarodowego Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu, prezeska Fundacji „Muzeum i Festiwal Brunona Schulza”. Członkini rad redakcyjnych pism „Konteksty”, „Tekstualia”, „Schulz/Forum”. Przełożyła na język ukraiński m.in. Szkice krytyczne Brunona Schulza. Trzykrotna stypendystka programu Gaude Polonia. Odznaczona nagrodą „Zasłużona dla Kultury Polskiej” (2012), brązowym medalem Gloria Artis (2024) oraz nagrodą Karpacka Europa Wspólnych Wartości przyznaną przez Forum Europa–Ukraina (2020); otrzymała także odznaczenie „Za dobrą sprawę” Lwowskiej Kapituły Orderu „Ji” (2009).