Pijar Łukasz Ziemecki, autor polichromii w Rzeszowie i Łowiczu. Życie i twórczość malarza w świetle źródeł archiwalnych
Ryszard Mączyński
ryszard.maczynski@gmail.comUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest biografii malarza-pijara Łukasza od św. Pantaleona (w stanie świeckim Albert Ziemecki). Dotychczas zyskał on jedynie drobne, niepozbawione omyłek wzmianki. Gruntowna kwerenda badawcza w Archivio Generale delle Scuole Pie w Rzymie i Archiwum Polskiej Prowincji Zakonu Pijarów w Krakowie pozwoliła zebrać na jego temat szczegółową faktografię. Żył w latach 1655–1715. Był Polakiem, pochodził z Rzeszowa, do zakonu wstąpił w 1679 r., już jako wykształcony artysta. W ciągu 36 lat posługi duchownej przebywał w trzech tylko pijarskich kolegiach: Rzeszowie, Górze i Łowiczu. Miał wyjątkowy status: nie prowadził żadnej działalności edukacyjnej, zajmował się wyłącznie twórczością plastyczną, wykonując rysunki, obrazy sztalugowe i polichromie ścienne. Te ostatnie stanowiły jego opus magnum: w końcu XVII w. dekorował kościół i kolegium w Rzeszowie, na początku XVIII – kościół w Łowiczu. Pełny katalog prac tego niedocenionego malarza polskiego baroku zostanie przedstawiony w przygotowanej do osobnego wydania monografii.
Słowa kluczowe:
Łukasz (Albert) Ziemecki, Łukasz od św. Pantaleona, kolegium Pijarów w Rzeszowie, kościół Pijarów w Rzeszowie, kościół Pijarów w Łowiczu, zakonnik-artysta, zakon pijarów, polichromia barokowa, malarstwo polskie XVII i XVIII wiekuBibliografia
Bernatowicz, Aleksandra. „Palloni Michael Archangelo”. W: Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, t. 94, redakcja Andreas Beyer, Bénédicte Savoy, Wolf Tegethoff, 197–198. Berlin: De Gruyter, 2017.
Google Scholar
Biedrońska-Słota, Barbara. „Kobierce islamu w polskim malarstwie. Przyczynek do ikonografii tkanin orientalnych”. Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. Seria Nowa 1 (1999): 111–126.
Google Scholar
Buba, Inocencio. „Limecki Łukasz”. W: Diccionario enciclopédico escolapio, t. 2: Biografias de escolapios, redakcja Claudio Vilá Palá, Luis María Bandrés Rey, 337. Salamanca: Ediciones Calasancias, 1983.
Google Scholar
Buba, Jan. „Miasto z pelikanem. 300 lat przy kolegiacie łowickiej”. Przewodnik Katolicki 53, nr 38 (1968): 339–341.
Google Scholar
Drąg, Damian. „Freski małego refektarza”. W: Lidia Czyż, Damian Drąg, Teresa Drupka, Apteczne reminiscencje, 42–47. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Libra, 2010.
Google Scholar
Dziurawcowa, Zofia. „Problemy konserwatorskie i estetyczne polichromii z końca XVII wieku w dawnym klasztorze oo. pijarów w Rzeszowie”. Teka Konserwatorska. Polska Południowo-Wschodnia 2 (1985): 273–288.
Google Scholar
Fros, Henryk, i Franciszek Sowa. Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1975.
Google Scholar
Gajewski, Jacek. „Sztuka w prymasowskim Łowiczu”. W: Łowicz, dzieje miasta, redakcja Ryszard Kołodziejczyk, 462–606. Warszawa: Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, 1986.
Google Scholar
Gawarecki, Wincenty Hipolit. Pamiątki historyczne Łowicza. Warszawa: Drukarnia S. Orgelbranda, 1844.
Google Scholar
Gryglewski, Piotr. „Malarstwo i rzeźba”. W: Sztuka polska, t. 4: Wczesny i dojrzały barok (XVII wiek), 163–289. Warszawa: Arkady, 2013.
Google Scholar
Heydel, Maria. „Palloni Michael Archangelo”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 6, redakcja Katarzyna Mikocka-Rachubowa, Małgorzata Biernacka, 400–405. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1998.
Google Scholar
Jagla, Jowita. „Apteka jako alegoryczny obraz świata. XVII-wieczne malowidła z klasztoru pijarów w Rzeszowie”. Studia Ełckie 15, nr 2 (2013): 235–256.
Google Scholar
Jaromin, Henryk. „Zarys historii Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri w Polsce (1668–1968)”. Nasza Przeszłość 32 (1970): 5–143.
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1970.32.5-143
Google Scholar
Jochymczyk, Maciej. Pietas et musica Damian Stachowicz SchP. Życie i twórczość w kontekście epoki. Kraków: Musica Iagellonica, 2009.
Google Scholar
Kamieński, Kajetan. „Opis historyczny Konwiktu Warszawskiego księży pijarów. Z rękopisu do druku przygotował i przedmową opatrzył Ryszard Mączyński”. Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki 3, nr 2 (1994): 7–107.
Google Scholar
Karpowicz, Mariusz. Dekoracje malarskie w polskiej sztuce baroku. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2000.
Google Scholar
Karpowicz, Mariusz. Działalność artystyczna Michelangela Palloniego w Polsce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
Google Scholar
Karpowicz, Mariusz. Jerzy Eleuter Siemiginowski, malarz polskiego baroku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
Google Scholar
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 2: Województwo łódzkie, z. 5: Powiat łowicki, opracowanie Stefan Kozakiewicz, Jerzy Adam Miłobędzki. Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1953.
Google Scholar
Kolas, Paweł. „Architektura i wystrój kościoła”. W: Collegium Lovicense (szkice z dziejów pijarów w Łowiczu), redakcja Wiesław Jan Wysocki, 15–20. Łowicz: Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, 1985.
Google Scholar
Labuda, Gerard. Św. Wojciech, biskup-męczennik, patron Polski, Czech i Węgier. Wrocław: Funna, 2000.
Google Scholar
L’Architettura delle Scuole Pie nei disegni dell’Archivio della Casa Generalizia, redakcja Nicoló De Mari, Marco Rosario Nobile, Simonetta Pascucci. Roma: Archivum Scholarum Piarum, 1999.
Google Scholar
Lewis, Philippa, i Gillian Darley. Dictionary of Ornament. Newton Abbot: Cameron & Hollis, David & Charles, 1990.
Google Scholar
Likowski, Henryk. „Geneza święta «translatio S. Adalberti» w Kościele polskim. Rozwiązanie sprawy o relikwie św. Wojciecha”. Kwartalnik Teologiczny Wileński 1, z. 1 (1923): 53–80.
Google Scholar
Majewski, Karol, i Józef Wzorek. „Twórcy tzw. renesansu lubelskiego w świetle nowych badań”. Biuletyn Historii Sztuki 31, nr 1 (1969): 127–131.
Google Scholar
Mańkowski, Tadeusz. Lwowski cech malarzy w XVI i XVII wieku. Lwów: Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwowa, 1936.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Edukacja plastyczna w warszawskich szkołach pijarów (1740–1833)”. W: Polskie szkolnictwo artystyczne. Dzieje – teoria – praktyka. Materiały LIII ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, 14–16 października 2004, redakcja Maria Poprzęcka, 97–110. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2005.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Edukacja z zakresu sztuk plastycznych w warszawskich szkołach pijarów (1740–1833)”. Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki 13, nr 1/2 (2004): 25–65.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Kilka uwag o pijarskich muzykach z XVII i XVIII wieku: Stachowicz, Pasternacki, Szczawnicki, Caspar”. Muzyka 61, nr 3 (2016): 69–95.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. Muzyka i teatr. W kręgu kultury zakonnej Warszawy XVII–XIX wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2018.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Pijarzy w Nowej Jerozolimie. Pierwsze ćwierćwiecze Szkół Pobożnych w Górze (1675–1700)”. W: Studia monastica et mediaevalia. Opuscula Marco Derwich dedicata, redakcja Marek L. Wójcik, 339–387. Wrocław: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2022.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788381387989.18
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. „Warszawskie biblioteki księży pijarów”. Rocznik Historii Sztuki 23 (1998): 91–139.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. Zespoły architektoniczne Collegium Regium i Collegium Nobilium warszawskich pijarów 1642–1834. Warszawa: Neriton, 2010.
Google Scholar
Meyer, Franz Sales. Systematisch geordnetes Handbuch der Ornamentik zum Gebrauche für Musterzeichner, Architekten, Schulen und Gewerbetreibende sowie zum Studium im allgemeinen. Leipzig: Verlag von E. A. Seeman, 1888.
Google Scholar
Michalczyk, Zbigniew. „Malarstwo późnego baroku i rokoka (XVIII wiek)”. W: Sztuka polska, t. 5: Późny barok, rokoko, klasycyzm, 423–479. Warszawa: Arkady, 2016.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. Tilman van Gameren. Leben und Werk. Berlin: Deutscher Kunstverlag, 1994.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. Tylman z Gameren (1632–1706). Twórczość architektoniczna w Polsce. Warszawa: DiG, 2012.
Google Scholar
Mossakowski, Stanisław. Tylman z Gameren, architekt polskiego baroku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
Google Scholar
Oczykowski, Romuald. „Łowicz. Diecezja warszawska. Dekanat łowicki. Kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha”. W: Monografia ilustrowana, czyli opis kościołów rzymskokatolickich w Królestwie Polskim, 45–47. Warszawa: Księgarnia S. J. Zaleskiego i Spółki, 1908.
Google Scholar
Oczykowski, Romuald. Przechadzka po Łowiczu. Łowicz: Księgarnia R. Oczykowskiego, 1883.
Google Scholar
Oczykowski, Romuald. Przechadzka po Łowiczu. Wydanie drugie pośmiertne znacznie powiększone. Łowicz: Księgarnia K. Rybackiego, 1921.
Google Scholar
„Pintura”. W: Diccionario enciclopédico escolapio, t. 5: Escolapios en Polonia y Lituania, redakcja Luis María Bandrés Rey, 182–184. Salamanca: Ediciones Calasancias, 1985.
Google Scholar
Pobóg-Lenartowicz, Anna. Święty Wojciech. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2002.
Google Scholar
Samsonowicz, Hanna. „Kościół pijarów w Łowiczu. Fazy budowy i architekci”. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 33, z. 3 (1988): 233–256.
Google Scholar
Starzyński, Juliusz. „Barokowe malowidła ścienne w kaplicy św. Karola Boromeusza w Łowiczu i twórca ich Michelangelo Palloni”. Studia do Dziejów Sztuki w Polsce 4, z. 1 (1931): 47–99.
Google Scholar
Starzyński, Juliusz. „O restaurację fresków w kościele popijarskim w Łowiczu”. Ochrona Zabytków Sztuki 1, z. 1/4, cz. 1 (1930–1931): 220–223.
Google Scholar
Świeboda, Józef. Collegium Ressoviense w życiu Polaków 1658–1983. Rzeszów: I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie, 1983.
Google Scholar
Świeboda, Józef. „Kolegium, gimnazjum i liceum w Rzeszowie w ujęciu encyklopedycznym 1658–2008”. W: Księga jubileuszowa Liceum Konarskiego w Rzeszowie 1658–2008, redakcja Józef Świeboda, 13–171. Rzeszów: I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie, 2008.
Google Scholar
Świeboda, Józef. Pijarzy w Rzeszowie w XVII–XVIII wieku. Kraków: Polska Prowincja Zakonu Pijarów, 2012.
Google Scholar
Świeboda, Józef. Popijarski zespół architektoniczny w Rzeszowie. Rzeszów: Resovia, 1991.
Google Scholar
Śnieżyńska-Stolot Ewa. „Hübel Łukasz”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 3, redakcja Jolanta Maurin-Białostocka, Janusz Derwojed, 127–128. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
Google Scholar
Taraszkiewicz, Jacek. Pierwsze stulecie zakonu pijarów na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1642–1740). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2015.
Google Scholar
Tarczyński, Władysław. Łowicz – wiadomości historyczne z dodaniem innych szczegółów. Łowicz: Księgarnia K. Rybackiego, 1899.
Google Scholar
Tomkiewicz, Władysław. „Aktualizm i aktualizacja w malarstwie polskim XVII wieku”. Biuletyn Historii Sztuki 13, nr 1 (1951): 55–94; nr 2/3 (1951): 5–46.
Google Scholar
„Visitatio generalis et apostolica provinciarum ultramontanum in Germania et Polonia (1695)”, opracowanie Osvaldo Tosti, Archivum Scholarum Piarum 20, nr 39 (1996): 45–120; nr 40 (1996): 95–149.
Google Scholar
Autorzy
Ryszard Mączyńskiryszard.maczynski@gmail.com
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-2961-1329
Dr hab. Ryszard Mączyński, prof. UMK, historyk sztuki, kierownik Katedry Historii Sztuki i Kultury na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Autor książek i artykułów o szerokim zakresie tematycznym, obejmującym przede wszystkim historię architektury, rzeźby i malarstwa, a także życia muzycznego i teatralnego czasów nowożytnych. Opublikował m.in.: Nowożytne konfesje polskie. Artystyczne formy gloryfikacji grobów świętych i błogosławionych w dawnej Rzeczypospolitej (2003), Zespoły architektoniczne Collegium Regium i Collegium Nobilium warszawskich pijarów 1642–1834 (2010), Muzyka i teatr. W kręgu kultury zakonnej Warszawy XVII–XIX wieku (2018), Ignacego Potockiego zabawy architekturą. Refleksje nad autorskim jego dziełem z zakresu myśli o sztuce (2023).
Statystyki
Abstract views: 225PDF downloads: 147
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Biuletyn Historii Sztuki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Ryszard Mączyński, Nowe oblicze oświeceniowej Warszawy – gmachy koszarowe projektowane przez Stanisława Zawadzkiego , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 81 Nr 4 (2019): numer zwykły
- Ryszard Mączyński, Dorobek badawczy Marka Kwiatkowskiego , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 81 Nr 3 (2019): Numer dedykowany prof. Markowi Kwiatkowskiemu
- Ryszard Mączyński, Projektowana rezydencja Izabeli z Poniatowskich Branickiej w Łazienkach Królewskich w Warszawie , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 84 Nr 3 (2022)