Pierwsze medale Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1818–1819). Projekty, znaczenia, konteksty

artykuł recenzowany

Zbigniew Michalczyk

z.michalczyk@uw.edu.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4820-4745

Abstrakt

Ważnymi znakami identyfikacji i prestiżu Uniwersytetu Warszawskiego w okresie Królestwa Polskiego były pierwsze medale projektowane w 1818 r. – upamiętniający inaugurację uczelni oraz nagrodowe, rozdawane podczas wystaw artystycznych odbywających się na uniwersytecie. Analiza źródeł oraz prezentacja niepublikowanych projektów wymienionych numizmatów (rysowanych zapewne przez Zygmunta Vogla), odnalezionych w zbiorach rękopisów Biblioteki im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie, pozwala lepiej zrozumieć znaczenia i konteksty owych medali, w których zastosowano motywy zaczerpnięte z antycznej literatury (Horacy) i sztuki (Tors Belwederski). Medal inauguracyjny zawierał aktualne treści polityczne, budujące wizerunek Aleksandra I jako dobroczyńcy nauk, być może z aluzją do jego roli wskrzesiciela Królestwa Polskiego. Formę medali nagrodowych należy analizować w kontekście medali akademii artystycznych w Paryżu, Antwerpii i Londynie w XVII–XVIII w.



Słowa kluczowe:

Uniwersytet Warszawski, Królestwo Polskie 1815-1831, medale, akademie artystyczne, Horacy, Aleksander I Romanow, Stanisław Kostka Potocki, Zygmunt Vogel, Sebastiano Ciampi

Bałdowski, Włodzimierz, i Anna Kwiatkowska. „Zagadnienia medalierstwa w działalności muzealnej Stanisława Kostki Potockiego”. Studia Wilanowskie 8 (1982): 85–111.
  Google Scholar

Barańska, Anna. Między Warszawą, Petersburgiem i Rzymem. Kościół a państwo w dobie Królestwa Polskiego (1815–1830). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2008.
  Google Scholar

Bartoszyński, Kazimierz, i Stefan Kieniewicz. „Skarbek Fryderyk Florian”. W: Polski słownik biograficzny, t. 38, redakcja Henryk Markiewicz, 8–13. Warszawa–Kraków: Instytut Historii PAN, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, 1997–1998.
  Google Scholar

Barycz, Henryk. „Ciampi Sebastian”. W: Polski słownik biograficzny, t. 4, redakcja Władysław Konopczyński, 15–17. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1938.
  Google Scholar

Barycz, Henryk. „Sebastian Ciampi i jego działalność literacka w Polsce”. Przegląd Współczesny 49, nr 146 (1934): 467–479.
  Google Scholar

de Beer, Joseph. „Les médailles de l’Académie des Beaux-Arts à Anvers”. Revue Belge de numismatique et de sigilographie 84 (1932): 78–112.
  Google Scholar

Bernheimer, Francisca. Georg Wilhelm Vestner und Andreas Vestner. Zwei Nürnberger Medailleure. München: UNI-Druck, 1982.
  Google Scholar

Bieliński, Józef. Królewski Uniwersytet Warszawski (1816–1831), t. 1. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1907.
  Google Scholar

Brown, Laurence. A Catalogue of British Historical Medals 1760–1960, t. 1: The Accession of George III to the Death of William IV. London: Seaby Publications, 1980.
  Google Scholar

Butterwick, Richard. Stanisław August a kultura angielska. Tłumaczenie Marek Ugniewski. Warszawa: Instytut Badań Literackich, 2000.
  Google Scholar

Caccamo, Domenico. „Ciampi Sebastiano”. W: Dizionario biografico degli Italiani, t. 25, redakcja Alberto Maria Ghisalberti, 131–134. Roma: Istituto della Enciclopedia italiana, 1960.
  Google Scholar

Colman, Pierre. „Gérard-Léonard Hérard (1636–1675), médailleur et sculpteur au service de Louis XIV”. W: Florissant. Bijdragen tot de kunstgeschiedenis der Nederlanden (15de–17de eeuw). Liber amicorum Carl Van de Velde, redakcja Arnout Balis, Jeanine Lambrecht, Paul Huvenne, Christine Van Mulders, 282–293. Brussel: VUB Press, 2005.
  Google Scholar

Eimer, Christopher. The Pingo Family & Medal Making in 18th-Century Britain. London: British Art Medal Trust, 1997.
  Google Scholar

Fischer, Dieter, i Hermann Maué. Medaillen und Schaumünzen auf Ereignisse in der Reichsstadt Nürnberg. 1521–1806. Nürnberg: Verlag des Germanischen Nationalmuseums, 2014.
  Google Scholar

Getka-Kenig, Mikołaj. Pomniki publiczne i dyskurs zasługi w dobie „wskrzeszonej” Polski lat 1807–1830. Kraków: Universitas, 2017.
  Google Scholar

Getka-Kenig, Mikołaj. „Przedmioty budownictwa na warszawskich wystawach sztuk pięknych z lat 1819– 1828 a problem modernizacji kultury architektonicznej w konstytucyjnym Królestwie Polskim”. Quart 14, nr 3 (2019): 22–41.
DOI: https://doi.org/10.19195/quart.2019.3.68840   Google Scholar

Getka-Kenig, Mikołaj. „Rządowe przedsięwzięcia pomnikowe ku czci Aleksandra I a ideologia «wskrzeszenia» Polski w latach 1815–1830”. Kwartalnik Historyczny 123, nr 4 (2016): 695–732.
DOI: https://doi.org/10.12775/KH.2016.123.4.02   Google Scholar

Getka-Kenig, Mikołaj. Stanisław Kostka Potocki. Studium magnackiej kariery w dobie upadku i „wskrzeszenia” Polski. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie, Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, 2021.
  Google Scholar

Getka-Kenig, Mikołaj. „Wystawy sztuk pięknych w Warszawie jako narzędzie polityki artystycznej władz Królestwa Polskiego w latach 1815–1830”. Folia Historiae Artium 16 (2018): 63–78.
DOI: https://doi.org/10.25167/osap.1209   Google Scholar

Górska, Magdalena. „Symbolika panowania Stanisława Augusta – herb Ciołek, insygnia, dewizy”. W: Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu, redakcja Angela Sołtys, Zofia Zielińska, 33–50. Warszawa: Arx Regia, 2013.
  Google Scholar

The Illustrated Bartsch, t. 46: Italian Masters of the Seventeenth Century. Redakcja Paolo Bellini. New York: Abaris Books, 1985.
  Google Scholar

Kozakiewicz, Stefan. Warszawskie wystawy sztuk pięknych w latach 1819–1845. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1952.
  Google Scholar

Letkiewicz, Ewa. „Dialektyka historii i pamięci. Wokół postaci i pamiątek związanych z carem-królem Aleksandrem I (1777–1825)”. Res Historica 55 (2023): 351–379.
DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2023.55.351-379   Google Scholar

Lörnitzo, Anna. „Prämie und Prestige. Preismedaillen für Kunstakademien im 18. Jahrhundert”. W: Idole und Rivalen. Künstlerischer Wettstreit in Antike und Früher Neuzeit. Kunsthistorisches Museum Wien, 20. September 2022 bis 8. Jänner 2023, redakcja Gudrun Swoboda, 243–247. Wien: Kunsthistorisches Museum, 2022.
  Google Scholar

Mańkowski, Tadeusz. Mecenat artystyczny Stanisława Augusta. Opracowanie Zuzanna Prószyńska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
  Google Scholar

Miziołek, Jerzy. „«Ercole a riposo» della collezione Lanckoroński. Appunti sulle ricostruzioni del Torso del Belvedere nell’arte del Settecento”. Pegasus. Berliner Beiträge zum Nachleben der Antike 13 (2011): 141–165.
  Google Scholar

Miziołek, Jerzy. Inspiracje śródziemnomorskie. O wizji antyku w sztuce Warszawy i innych ośrodków kultury dawnej Polski. Warszawa: Neriton, 2004.
  Google Scholar

Miziołek, Jerzy. „Lech Kalinowski’s Classical Tradition in the History of Polish Art: Notes of the Shaping of the National Antiquity Tradition”. W: Magistro et amico in memoriam. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Lecha Kalinowskiego, redakcja Rafał Kalinowski et al., 69–92. Kraków: Societas Vistulana, 2023.
  Google Scholar

Miziołek, Jerzy. „Piękno antycznego i renesansowego wzoru. Odlewy gipsowe dzieł rzeźbiarskich i ich rola w kulturze artystycznej”. W: Fidiasz, Michał Anioł i inni. Królewska i uniwersytecka kolekcja odlewów gipsowych w Warszawie, redakcja Hubert Kowalski, Jerzy Miziołek, 13–75. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2012.
  Google Scholar

Miziołek, Jerzy. Uniwersytet Warszawski. Dzieje i tradycja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.
  Google Scholar

Miziołek, Jerzy. „Zarys dziejów Uniwersytetu Warszawskiego”. W: Ars et educatio. Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego, redakcja Jerzy Miziołek, 15–80. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2003.
  Google Scholar

Mordyński, Krzysztof. Godło Uniwersytetu Warszawskiego. Dzieje symbolu na pieczęciach uczelni ze zbiorów Muzeum UW. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2023.
  Google Scholar

Podniesińska, Katarzyna. „Trzy komplety «Rycin medali polskich» odbitych z blach Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie przechowywane w zbiorach graficznych Muzeum Narodowego w Krakowie”. Wiadomości Numizmatyczne 60, z. 1–2 (2016): 63–88.
  Google Scholar

Salwa, Piotr, i Wojciech Tygielski. „Sebastiano Ciampi. 1769–1847”. W: Portrety uczonych. Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego 1816–1915. Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816–2016, redakcja Marek Wąsowicz, Andrzej Kajetan Wróblewski, 151–157. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323522010.pp.150-157   Google Scholar

Tyszkiewicz, Adam. „Rola Stanisława Kostki Potockiego w kształtowaniu dziedzictwa materialnego i prestiżu Uniwersytetu Warszawskiego”. Studia Wilanowskie 24 (2017): 55–73.
  Google Scholar

Tyszkiewicz, Adam. Uroczystości, stroje i insygnia w ceremoniale Uniwersytetu Warszawskiego 1816–1939. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2024.
  Google Scholar

Więcek, Adam. Dzieje sztuki medalierskiej w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989.
  Google Scholar

Więcek, Adam. Jan Filip Holzhaeusser (1741–1792). Nadworny medalier króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Warszawa: Polskie Towarzystwo Numizmatyczne, 1993.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-10-23

Cited By / Share

Michalczyk, Z. (2025). Pierwsze medale Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1818–1819). Projekty, znaczenia, konteksty. Biuletyn Historii Sztuki, 87(3), 171–190. https://doi.org/10.36744/bhs.4470

Autorzy

Zbigniew Michalczyk 
z.michalczyk@uw.edu.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-4820-4745

Zbigniew Michalczyk – absolwent Instytutu Historii Sztuki UW, od 2007 r. zatrudniony w IS PAN, od początku w pracowni Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce, od 2018 r. profesor IS PAN, od 2024 profesor. Zainteresowania badawcze koncentruje głównie na problematyce malarstwa i grafiki XVII–XIX w., społecznego funkcjonowania artystów w Europie Środkowej oraz początków ich akademickiego kształcenia. Zajmuje się również inwentaryzacją zabytków na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.



Statystyki

Abstract views: 26
PDF downloads: 12


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Zbigniew Michalczyk

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.