Chrystus Ukrzyżowany w opactwie Cystersów w Mogile – przeoczone dzieło Wita Stwosza

artykuł recenzowany

Dobrosława Horzela

dobroslawa.horzela@uj.edu.pl
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-7040-4030

Marek Walczak


Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4649-8521

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest niewielkiemu krucyfiksowi (54 cm) wyrzeźbionemu w drewnie gruszy (Pyrus L.), odnalezionemu przez autorów w zakrystii kościoła opackiego Cystersów w Mogile pod Krakowem. Dzieło to – silnie przerzeźbione i z uzupełnionymi ramionami – odznacza się cechami stylowymi (smukłość i wyprężenie ciała, siatka żył na niektórych częściach ciała, młodzieńczy typ twarzy zmarszczonej w grymasie bólu, a przede wszystkim wirtuozerskie opracowanie szczegółów anatomicznych), które prowadzą autorów do wniosku, że wyszło ono spod dłuta Wita Stwosza pod koniec jego pobytu w Krakowie. Rzeźba jest szczególnie bliska wykonanym przez mistrza figurom Ukrzyżowanego w kościele Mariackim, krucyfiksowi w Iwanowicach czy krucyfiksowi w J. Paul Getty Museum w Los Angeles, również wyrzeźbionemu w gruszy. Wszystkie one powstały w Krakowie przed 1496 r.

Instytucje finansujące

Uniwersytet Jagielloński


Słowa kluczowe:

Kraków, rzeźba gotycka, Wit Stwosz, krycyfiksy

Albrecht, Claudia. Stilkritische Studien zum mittleren Werk des Veit Stoss, unter besonderer Berücksichtigung der Volckamer-Stiftung. Würzburg: Ergon Verlag, 1997.
  Google Scholar

Boeck, Wilhelm. „Der Rottweiler Kruzifix und Veit Stoß”. Nachrichtenblatt der Denkmalpflege in Baden-Württemberg – Organ der Staatlichen Ämter für Denkmalpflege 2–3 (1959): 61–67.
  Google Scholar

Czekalski, Stanisław. „Kallimach i ojcowie Kościoła. Przyczynek do badań nad genezą artystyczną epitafium Filipa Buonaccorsi”. Artium Quaestiones 12 (2001): 5–24.
  Google Scholar

Dettloff, Szczęsny. „Kamienny krucyfiks Wita Stwosza w krakowskim kościele Mariackim”. Dawna Sztuka 2, nr 1 (1939): 59–63.
  Google Scholar

Dettloff, Szczęsny. Wit Stosz, t. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
  Google Scholar

Dettloff, Szczęsny. „Ze studiów nad sztuką Wita Stosza. Późnogotyckie krucyfiksy krakowskie”. Biuletyn Historii Sztuki i Kultury 11, nr 1–2 (1949): 29–42.
  Google Scholar

Dziechdziaruk, Bogna. „Mały drewniany krucyfiks «Stwoszowski» w krakowskim Muzeum Narodowym. Zagadnienie funkcji”. Folia Historiae Artium 25 (1989): 129–142.
  Google Scholar

Gadomski, Jerzy. „Wit Stwosz w Krakowie – pytania bez odpowiedzi”. W: Wokół Wita Stwosza. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, redakcja Dobrosława Horzela, Adam Organisty, 53–63. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2005.
  Google Scholar

Garbacik, Józef. Kallimach jako dyplomata i polityk. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948.
  Google Scholar

Hauschke, Sven. Die Grabdenkmäler Nürnberger Vischer--werkstatt 1453–1544. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 2006.
  Google Scholar

Horzela, Dobrosława. Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce około 1477–1489. Kraków: Societas Vistulana, 2012.
  Google Scholar

Janicki, Marek M. „Datowanie płyty nagrobnej Filipa Kallimacha”. Studia Źródłoznawcze 41 (2003): 19–43.
  Google Scholar

Jarzewicz, Jarosław, Alicja Karłowska-Kamzowa, i Barbara Trelińska. Gotyckie spiżowe płyty nagrobne w Polsce. Studia o formie i treściach ideowych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1998.
  Google Scholar

Jopek, Norbert. German Sculpture 1430–1540. A Catalogue of the Collection in the Victoria and Albert Museum. London: Victoria & Albert Publications, 2002.
  Google Scholar

Jopek, Norbert. „Veit Stoss and the Origins of Collecting of Small-Scale Sculpture Before 1500”. Renaissance Studies 24, nr 1 (2020): 56–70.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1477-4658.2009.00635.x   Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. „The Slacker Crucifix in St. Mary’s Church in Cracow: Cult and Craft”. W: Wokół Wita Stwosza. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum Narodowym w Krakowie, 19–22 maja 2005, redakcja Dobrosława Horzela, Adam Organisty, 349–356. Kraków: Muzeum Narodowe, 2006.
  Google Scholar

Jurkowlaniec, Tadeusz, i Piotr Skubiszewski. „The Tomb of Piotr of Bnin in Włocławek. A Study in Form”. Artibus et Historiae 44, nr 88 (2023): 9–54.
  Google Scholar

Kahsnitz, Rainer. Die großen Schnitzaltäre. Spätgotik in Süddeutschland, Österreich, Südtirol. München: Hirmer Verlag, 2005.
  Google Scholar

Kahsnitz, Rainer. „Veit Stoß, der Meister der Kruzifixe”. Zeitschrift des Deutschen Vereins für Kunstwissenschaft 49–50 (1995–1996): 123–179.
  Google Scholar

Kokoszka, Monika. „Ikonografia bordiury płyty nagrobnej Kallimacha i treści ideowe tego dzieła”. Rocznik Krakowski 68 (2002): 75–103.
  Google Scholar

Kopera, Feliks. „Wit Stwosz w Krakowie”. Rocznik Krakowski 10 (1907): 1–125.
  Google Scholar

Król, Mateusz. „Cech malarzy krakowskich w świetle statutu z 1490 roku”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace historyczne 142, z. 1 (2015): 79–98.
  Google Scholar

Król, Mateusz. Cechy krakowskie w XIV–XVI wieku. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2023.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788381389747   Google Scholar

Kumaniecki, Kazimierz. Twórczość poetycka Filipa Kallimacha. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953.
  Google Scholar

Loßnitzer, Max. Veit Stoß. Die Herkunft seiner Kunst, seine Werke und sein Leben. Leipzig: Verlag Julius Zeitler, 1912.
  Google Scholar

Łodyńska-Kosińska, Maria. „Kilka uwag o krucyfiksie Mariackim Wita Stwosza (w związku z artykułem Pawła Pencakowskiego)”. Biuletyn Historii Sztuki 49, nr 3–4 (1987): 49–81.
  Google Scholar

Łodyńska-Kosińska, Maria. Stwosz. Lata krakowskie (1477–1496). Warszawa: Instytutu Sztuki PAN, 1998.
  Google Scholar

Mazurczak, Urszula M. „Zur Problematik des Motivs des «Gehlerten im Atelier» am Beispiel des Porträts von Filippo Buonaccorsi auf dem Epitaphium in der Krakauer Dominikanerkirche”. Roczniki Humanistyczne 45, z. 4 (1997): 139–166.
  Google Scholar

Müller, Theodor Carl. „Veit Stoß. Zur Geltung seiner Werke im 17. Jahrhundert”. Zeitschrift des Deutschen Vereins für Kunstwissenschaft 9 (1942): 191–202.
  Google Scholar

Olszewski, Andrzej M. „Ikonografia małopolskiej drewnianej rzeźby gotyckiej. Uwagi statystyczne”. W: Nobile claret opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, redakcja Teresa Kulak, 271–280. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998.
  Google Scholar

Olszewski, Andrzej M. „Małopolskie krucyfiksy gotyckie”. Biuletyn Historii Sztuki 29, nr 4 (1967): 567–570.
  Google Scholar

Olszewski, Andrzej M. „Problem Stwoszowskiej grupy Ukrzyżowania w kościele Mariackim w Krakowie”. Biuletyn Historii Sztuki 51, nr 1 (1989): 70–73.
  Google Scholar

Olszewski, Andrzej M. „Wpływy sztuki Wita Stwosza w Polsce i na Słowacji”. W: Wit Stwosz w Krakowie, redakcja Lech Kalinowski, Franciszek Stolot, 62–72. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987.
  Google Scholar

Olszewski, Andrzej M. „Ze studiów nad oddziaływaniem twórczości Wita Stwosza na rzeźbę małopolską”. Biuletyn Historii Sztuki 28, nr 1 (1966): 97–98.
  Google Scholar

Opiłło, Bożena. „Konserwacja płyty epitafijnej Kallimacha”. W: Sztuka w kręgu klasztoru krakowskich dominikanów. Nowe studia, redakcja Anna Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, 459–474. Kraków: Societas Vistulana, 2024.
  Google Scholar

Pencakowski, Paweł. „Kamienny krucyfiks Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie”. Folia Historiae Artium 22 (1986): 49–81.
  Google Scholar

Perzanowska, Agnieszka. „Cracovia – urbs litterarum studiis ornata. Kultura umysłowa w Krakowie u schyłku średniowiecza”. W: Wit Stwosz w Krakowie, redakcja Lech Kalinowski, Franciszek Stolot, 73–86. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987.
  Google Scholar

Przybyszewski, Bolesław. „Nieznane archiwalia dotyczące Wita Stwosza”. Biuletyn Historii Sztuki 14, nr 1 (1952): 62–66.
  Google Scholar

Rasmussen, Jörg. „Zum kleinplastischen Werk des Veit Stoss”. Pantheon 34 (1976): 108–114.
  Google Scholar

Roller, Stefan. „Kruzifix”. W: Niclaus Gerhaert. Der Bildhauer des späten Mittelalters, redakcja Stefan Roller, 360–363. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 2011.
  Google Scholar

Sigmund, Marta. „Badania dendrologiczne drewna używanego w rzeźbach średniowiecznych na terenie Małopolski”. Ochrona Zabytków 21, nr 4 (1968): 28–34.
  Google Scholar

Skubiszewski, Piotr. „Obraz człowieka w nagrobku Kallimacha”. W: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, redakcja Roman Michałowski, 213–236. Warszawa: DiG, 1997.
  Google Scholar

Starnawski Jerzy. „Sodalitas Litteraria Vistulana. Nikłe świadectwa o działalności Towarzystwa w świetle korespondencji Celtisa”. Rocznik Komisji Historycznoliterackiej PAN w Krakowie 24 (1987): 59–68.
  Google Scholar

Statuta pictorum. Kommentierte Edition der Maler(zunft) ordnungen im deutschsprachigen Raum des Alten Reiches, t. 3. Redakcja Andreas Tacke. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 2018.
  Google Scholar

Stępień, Robert. „Cystersi jędrzejowscy po kasacie opactwa w 1819 r. Studium biograficzne, cz. 1”. Saeculum Christianum 30, nr 1 (2023): 200–212.
DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.14   Google Scholar

Szyma, Marcin. „Where is the Burial Place of Filippo Buonaccorsi, Called Callimachus? From the Research on the Topography of the Dominican Church in Cracow”. W: Epigraphica & Sepulcralia. Forum epigrafickych a sepulkralnich studii, t. 7, red. Jiří Rohaček, 59–78. Praha: Artefactum – Ústav dějin umění Akademie věd České Republiky, 2016.
  Google Scholar

Ulewicz, Tadeusz. „Życie literackie w Krakowie i Małopolsce doby Renesansu (sprawa środowisk i «towarzystw» literackich)”. W: Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu. Księga zbiorowa Międzynarodowej Sesji Naukowej w czterechsetlecie zgonu Jana Kochanowskiego (w Krakowie, 10–13 października 1984 r.), redakcja Tadeusz Ulewicz, 167–198. Wrocław–Kraków–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
  Google Scholar

Walanus, Wojciech. „Henryk Slacker – fundator kamiennego krucyfiksu w kościele Mariackim”. Folia Historiae Artium 12 (2009): 67–86.
  Google Scholar

Walanus, Wojciech, i Elżbieta Zygier. „Chrystus Ukrzyżowany”. W: Wokół Wita Stwosza. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, redakcja Dobrosława Horzela, Adam Organisty, 75–78. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2005.
  Google Scholar

Walczak, Marek. „The King in Red. Once Again About the Iconography of the Tomb of Casimir IV Jagiellon (1492), by Veit Stoss”. Arte Medievale 14 (2024): 21–36.
  Google Scholar

Walczak, Marek. „«Umierający król». U źródeł formuły ikonograficznej nagrobka Kazimierza IV Jagiellończyka (1492)”. W: Jagiellonowie i ich świat. Polityka kościelna i praktyki religijne Jagiellonów, redakcja Bożena Czwojdrak, Jerzy Sperka, Piotr Węcowski, 73–90. Kraków: Societas Vistulana, 2020.
  Google Scholar

Weniger, Matthias. „Virtuosity for Connoisseurs: The First Small Crucifix by Veit Stoss Resurfaces”. The Getty Research Journal 16 (2022): 19–40.
DOI: https://doi.org/10.1086/721983   Google Scholar

Wokół Wita Stwosza. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, redakcja Dobrosława Horzela, Adam Organisty. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2005.
  Google Scholar

Zdanek, Maciej. Jędrzejów w wiekach średnich. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2022.
  Google Scholar

Zdanek, Maciej. „Klasztor cystersów w Jędrzejowie w drugiej połowie XV wieku. Rządy opackie Mikołaja Odrowąża z Rembieszyc 1448–1496”. Roczniki Historyczne 78 (2012): 127–151.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-10-23

Cited By / Share

Horzela, D., & Walczak, M. (2025). Chrystus Ukrzyżowany w opactwie Cystersów w Mogile – przeoczone dzieło Wita Stwosza. Biuletyn Historii Sztuki, 87(3), 5–32. https://doi.org/10.36744/bhs.2656

Autorzy

Dobrosława Horzela 
dobroslawa.horzela@uj.edu.pl
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-7040-4030

Dr hab. Dobrosława Horzela, adiunkt w Zakładzie historii sztuki średniowiecznej i bizantyńskiej w Instytucie Historii Sztuki UJ, sekretarz Corpus Vitrearum International. Jej badania koncentrują się na sztuce późnego gotyku w Europie Środkowej, głównie rzeźbie i malarstwie witrażowym. Współautorka wystawy Wokół Wita Stwosza (Muzeum Narodowe w Krakowie, 2004) i autorka wystawy Cud światła (tamże, 2020).


Autorzy

Marek Walczak 

Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-4649-8521

Prof. dr hab. Marek Walczak, kierownik Zakładu historii sztuki średniowiecznej i bizantyńskiej w Instytucie Historii Sztuki UJ. Zajmuje się sztuką średniowieczną oraz nowożytną ze szczególnym uwzględnieniem Krakowa. Współautor wystaw Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa (Muzeum Narodowe w Krakowie, 2018) oraz Jacob Mertens i malarstwo krakowskie około roku 1600 (Zamek Królewski na Wawelu, 2023), autor scenariusza i kurator ekspozycji stałej w Muzeum Dominikanów w krakowskim konwencie Trójcy Świętej.



Statystyki

Abstract views: 83
PDF downloads: 25


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Dobrosława Horzela, Marek Walczak

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.