Józef Jasek z Milówki jako wybitny śpiewak i depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej
Kinga Strycharz-Bogacz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5199-578X
Abstrakt
Artykuł dotyczy Józefa Jaska z Milówki, wybitnej indywidualności w tradycyjnej kulturze Żywiecczyzny. Pochodził on z rodziny o tradycjach muzycznych. Śpiewać nauczył się od ojca, ludowego śpiewaka i matki, która znała wiele pieśni z kółka różańcowego. Józef Jasek miał sześcioro bardzo muzykalnych dzieci (m.in. córkę Irenę Golec, która jest matką Pawła i Łukasza Golców, popularnych współczesnych polskich muzyków). Był śpiewakiem pogrzebowym oraz przewodnikiem odpustowym i kalwaryjskim. Jako depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej wypracował też swój indywidualny styl wykonawczy. Podczas badań terenowych przeprowadzonych w Milówce w 1973 roku przez pracowników i studentów Instytutu Muzykologii KUL zostały nagrane aż 92 śpiewy w jego wykonaniu, zdeponowane w Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego przy Katedrze Etnomuzykologii i Hymnologii KUL. Stanowią one niezwykle cenny zapis foniczny niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz interesujący materiał do studiów etnomuzykologicznych. Repertuar śpiewany przez Józefa Jaska obejmuje liczne gatunki religijnych śpiewów z żywej tradycji (pieśni adwentowe, kolędy i pastorałki, śpiewy wielkopostne i pasyjne, pieśni wielkanocne, maryjne, przygodne, do świętych, śpiewy pogrzebowe, pieśni kalwaryjskie, dziadowskie, do Opatrzności Boskiej), funkcjonujące w opisanej przez tego depozytariusza bogatej lokalnej obrzędowości dorocznej i rodzinnej.
Słowa kluczowe:
Milówka, żywa tradycja śpiewów religijnych, obrzędowość doroczna i rodzinna, tradycja muzyczna Górali Żywieckich, indywidualny styl wykonawczyBibliografia
Bartkowski, Bolesław. Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy. Kraków: PWM, 1987.
Google Scholar
Bartkowski, Bolesław. „Problem ludowości i wariabilności polskich pieśni religijnych żyjących w tradycji ustnej”. Seminare. Poszukiwania naukowo-pastoralne 2 (1977): 301–318.
Google Scholar
Bartkowski, Bolesław. „Z badań terenowych nad pieśniami religijnymi”. Zeszyty Naukowe KUL 18, nr 1 (1975): 55–60.
Google Scholar
Bartkowski, Bolesław. „Zbiór polskich śpiewów religijnych zachowanych w żywej tradycji”. W: Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich. Studia i materiały. T. 1, red. Bolesław Bartkowski, 17–28. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1990.
Google Scholar
Bartkowski, Bolesław. „Związki chorału gregoriańskiego z ludową muzyką i pieśnią religijną w Polsce”. W: Dziedzictwo europejskie a polska kultura muzyczna w dobie przemian, red. Anna Czekanowska, 115–130. Kraków: Musica Iagellonica, 1995.
Google Scholar
Bartmiński, Jerzy. O języku folkloru. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1973.
Google Scholar
Bielawski, Ludwik. „System metrorytmiczny polskich melodii ludowych”. Muzyka 4, nr 4 (1959): 123–146.
Google Scholar
Bobrowska, Jadwiga. Pieśni ludowe regionu żywieckiego. Kraków: PWM, 1981.
Google Scholar
Bystroń, Jan Stanisław. Ugrupowania etniczne ludu polskiego. Kraków: Nakładem Księgarni Geograficznej „Orbis", 1925.
Google Scholar
Chybiński, Adolf. O polskiej muzyce ludowej: wybór prac etnograficznych, red. Ludwik Bielawski. Kraków: PWM, 1961.
Google Scholar
Czekanowska, Anna. Ludowe melodie wąskiego zakresu w krajach słowiańskich. Kraków: PWM, 1972.
Google Scholar
Dadak-Kozicka, J. Katarzyna. Folklor sztuką życia. U źródeł antropologii muzyki. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1996.
Google Scholar
Dahlig, Piotr. „Krajobrazy kultury muzycznej a dziedzictwo wiary. Przyczynek śpiewu”. W: Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: zachowanie dziedzictwa – inspiracje – przeobrażenia, kosz, Kinga Strycharz-Bogacz, Beata Bodzioch, 179–183. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2019.
Google Scholar
Folklor muzyczny w Polsce. Suplement do podręcznika Jadwigi Sobieskiej – rozwój badań 1980–2005, red. Piotr Dahlig. Warszawa: Centrum Edukacji Artystycznej, 2006.
Google Scholar
Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie. T. 44, Góry i Podgórze, cz. 1, red. Elżbieta Miller. Kraków––Warszawa: PWM–Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968.
Google Scholar
Kolberg, Oskar. Pieśni ludu polskiego. T. 1, red. Jerzy Burszta, Medard Tarko. Kraków: PWM, 1974.
Google Scholar
Ogrodowska, Barbara. Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów „Verbinum”, 2001.
Google Scholar
Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Do interpretacji skali góralskiej”. Muzyka 32, nr 2 (1987): 39–54.
Google Scholar
Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Regionalna zmienność wysokości śpiewu ludowego w Polsce”. Muzyka 38, nr 3–4 (1993): 35–48.
Google Scholar
Sobiescy, Marian i Jadwiga. „Instrukcja dla zbieraczy folkloru muzycznego”. W: Marian i Jadwiga Sobiescy, Polska muzyka ludowa i jej problemy, red. Ludwik Bielawski, 445–476. Kraków: PWM, 1973.
Google Scholar
Sobieska, Jadwiga. „Folklor muzyczny w praktyce i nauce”. W: Polska współczesna kultura muzyczna 1944–1964, red. Elżbieta Dziębowska, 156–193. Kraków: PWM, 1968.
Google Scholar
Sobieska, Jadwiga. Polski folklor muzyczny, red. Piotr Dahlig. Warszawa: Centrum Edukacji Artystycznej, 2006.
Google Scholar
Stęszewski, Jan. „Folklor muzyczny”. W: Muzyka polska. Informator, red. Stefan Śledziński, 9–30. Kraków: PWM, 1967.
Google Scholar
Strycharz-Bogacz, Kinga. „Ludowa recepcja ewangelicznej przypowieści o Dobrym Pasterzu w przekazach pieśni z żywej tradycji «Chrześcijanie katolicy proszę posłuchajcie»”. Roczniki Humanistyczne. Muzykologia 67, nr 12 (2019): 141–154.
DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2019.67.12-11
Google Scholar
Strycharz-Bogacz, Kinga. „The Research Activities of the Department of Ethnomusicology and Hymnology of the John Paul II Catholic University of Lublin (KUL) and its Music Archive Collections”. Roczniki Teologiczne. Muzykologia 62, nr 13 (2015): 25–45.
DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2015.62.13-2
Google Scholar
Strycharz-Bogacz, Kinga, Antoni Zoła. „Ludowa tradycja muzyczno-religijna w Polsce jako czynnik kulturotwórczy”. W: Potrzeba religii. Dynamika praktyk religijnych i rytualnych, red. Zdzisław Kupisiński, 387–405. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Google Scholar
Strycharz-Bogacz, Kinga, Antoni Zoła. „Ludowe pieśni religijne w polskich zwyczajach rodzinnych”. W: Aldona Plucińska, Polskie zwyczaje rodzinne, 248–257. Łódź: Wydawnictwo Księży Młyn, 2014.
Google Scholar
Wiewiórka, Karol. Ludowa recepcja pieśni „Witaj cierniowa korono”. Praca licencjacka Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2016. Zoła, Antoni. „Ludowa recepcja śpiewów Wielkiego Tygodnia”. W: W kręgu wielkopostnej pobożności i bractw religijnych, red. Janusz Bień, 156–161. Lublin: Wydawnictwo Werset, 2007.
Google Scholar
Zoła, Antoni. Melodyka ludowych śpiewów religijnych w Polsce. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia, 2003.
Google Scholar
Zoła, Antoni. „Problem autentyczności żywej tradycji polskich śpiewów religijnych”. W: Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii, red. Bolesław Bartkowski, Stanisław Dąbek, Antoni Zoła, 85–89. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1992.
Google Scholar
Zoła, Antoni. Problem tonalności w polskich śpiewach religijnych z żywej tradycji. Dysertacja doktorska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 1992.
Google Scholar
Autorzy
Kinga Strycharz-BogaczKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
https://orcid.org/0000-0001-5199-578X
Statystyki
Abstract views: 423PDF downloads: 161
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Kinga Strycharz-Bogacz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.