„Composing for the films” Theodora W. Adorno i Hannsa Eislera jako krytyczna refleksja o muzyce filmowej
Joanna Kwapień
Uniwersytet Wrocławski (Polska)
Abstrakt
Książka Composing for the films jest wyjątkową pozycją wśród literatury muzykologii filmowej. Wydana w 1947 roku była niemal natychmiastową odpowiedzią na szybko rozwijający się w Hollywood przemysł filmowy. Chociaż powstała we współpracy dwóch autorów – Theodora Adorno oraz Hannsa Eislera, przez wiele lat znana była tylko pod nazwiskiem tego drugiego. Pomimo oryginalności koncepcji, nie była ona przedmiotem analizy w Polsce.
W pierwszej części artykułu koncentruję się na okolicznościach powstania publikacji oraz historii jej wydań. Proces ten był utrudniony ze względu na skomplikowaną sytuację polityczną obu autorów. Kluczem interpretacyjnym koncepcji zawartej w książce jest teoria krytyczna, zaadaptowana przez Theodora Adorno do badań nad muzyką filmową. W artykule wyodrębniam zawarte w myśli autorów cztery segmenty tematyczne – krytykę kinematografii jako przejawu kultury masowej, krytykę warsztatu kompozytorskiego twórcy muzyki filmowej, krytykę tradycyjnych technik kompozytorskich i możliwości zastosowania w kinie nowej muzyki oraz krytykę i niebezpieczeństwa związane z użyciem w muzyce filmowej nowej technologii. Taki podział umożliwił mi przedstawienie wszystkich czynników analizowanych przez autorów – muzykologicznych, filozoficznych, ekonomicznych, politycznych, socjologicznych. Analizę samej refleksji autorów poszerzam o koncepcje socjologiczne Maxa Webera oraz Theodora W. Adorno - fetyszyzację muzyki, racjonalizację, regresję w słuchaniu. Przedstawiam także część technik kompozytorskich, wciąż stosowanych w muzyce filmowej, które autorzy opisują jako ,,złe nawyki kompozytorskie'' – stosowanych przez kompozytorów do dziś.
Słowa kluczowe:
muzyka filmowa, racjonalizacja, fetyszyzacja muzyki, kultura masowa, teoria krytyczna, Hanns Eisler, Theodor W. AdornoBibliografia
Adorno, Theodor W., Hanns Eisler. Composing for the Films, wstęp Graham McCann. London: Continuum, 2005.
Google Scholar
Adorno, Theodor W., Hanns Eisler. Komposition für den Film. W: Theodor W. Adorno. Gesammelte Schriften, red. Rolf Tiedemann. T. 15. Frankfurt: Suhrkamp, 1976.
Google Scholar
Adorno, Theodor W., Hanns Eisler. Komposition für den Film. W: Hanns Eisler. Gesammelte Schriften, red. Eberhardt Klemm. Seria III, t. 4. Leipzig: Deutscher Verlag für Musik, 1977.
Google Scholar
Adorno, Theodor W., Hanns Eisler. Komposition für den Film, red. Johannes C. Gall. Frankfurt: Suhrkamp 2006.
Google Scholar
Adorno, Theodor W. „O fetyszyzmie w muzyce i o regresji słuchania”. W: Theodor W. Adorno. Sztuka i sztuki, przekł. Krystyna Krzemień-Ojak, wybór Karol Sauerland, s. 100–130. Warszawa: PIW, 1990.
Google Scholar
Applebaum, Louis. „Composing for the Films by Hanns Eisler”. The Journal of Aesthetics and Art Criticism 8, nr 2 (1949): 133–134.
DOI: https://doi.org/10.2307/426600
Google Scholar
Bick, Sally. „A Double Life in Hollywood: Hanns Eisler’s Score for the Film Hangmen Also Die and the Covert Expressions of a Marxist Composer”. The Musical Quarterly 93, nr 1 (2010): 90–143.
DOI: https://doi.org/10.1093/musqtl/gdp026
Google Scholar
Bick, Sally. „Eisler’s Notes on Hollywood and the Film Music Project, 1935–42”. Current Musicology 86 (2008): 7–39.
Google Scholar
Bick, Sally. „The Politics of Collaboration: Composing for the Films and its Publication History”. German Studies Review 33, nr 1 (2010): 141–162.
Google Scholar
Brecht, Bertolt. ,,Zur Soziologie der Oper – Anmerkungen zu Mahagonny”. Musik und Gesellschaft 1, nr 4 (1930): 105–112.
Google Scholar
Brecht, Bertolt. „Über Filmmusik”. W: Bertolt Brecht Werke: Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe, red. Werner Hecht, Jan Knopf, Werner Mittenzwei, Klaus-Detlef Müller. T. 23, 10–20. Berlin–Weimar–Frankfurt: Suhrkamp, 1993.
Google Scholar
Bristiger, Michał. Forma wariacyjna w muzyce instrumentalnej renesansu, red. Halina Sieradz. Warszawa: Liber Pro Arte, Instytut Sztuki PAN, 2008.
Google Scholar
Cavin, Susan. Adorno. Lazarsfeld & The Princeton Radio Project, 1938–1941, http://citation.allacademic.com/meta/p_mla_apa_research_citation/2/3/7/0/8/pages237089/p237089-1.php, dostęp 28 I 2019.
Google Scholar
Cowell, Henry. „Composing for the Films by Hanns Eisler”. Notes, Second Series 4, nr 4 (1947): 471–472.
DOI: https://doi.org/10.2307/889768
Google Scholar
Didi-Huberman, Georges. „Obraz krytyczny (obraz krytyki)”, przekł. Andrzej Leśniak. Teksty Drugie 27, nr 5 (2016): 360–375.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.5.23
Google Scholar
Eisler, Hanns. Composing for the Films. London: Dobson, 1951.
Google Scholar
Eisler, Hanns. Komposition für den Film. Berlin: Henschel, 1949.
Google Scholar
Eisler, Hanns, Theodor W. Adorno. „Polityka słyszenia”. W: Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowoczesnej, wybór i red. Christoph Cox, Daniel Warner, przekł. Julian Kutyła, 102–105. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2010.
Google Scholar
Gołąb, Maciej. Muzyczna moderna w XX wieku. Między kontynuacją, nowością, a zmianą fonosystemu. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 2011.
Google Scholar
Helman, Alicja. Rola muzyki w filmie. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1964.
Google Scholar
Horkheimer, Max, Theodor W. Adorno. Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, przekł. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2010.
Google Scholar
Hufner, Martin. „Composing for the Films (1947): Adorno, Eisler and the Sociology of Music”. Historical Journal of Film, Radio and Television 18, nr 4 (1998): 535–540.
Google Scholar
Jabłońska, Barbara. Socjologia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.
Google Scholar
Jacobs, Arthur. „Composing for the Films by Hanns Eisler”. The Musical Times 93, nr 1315 (1952): 405–407.
DOI: https://doi.org/10.2307/934449
Google Scholar
Kalinak, Kathryn. Film Music. A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press, 2010.
DOI: https://doi.org/10.1093/actrade/9780195370874.001.0001
Google Scholar
Kłoskowska, Antonina. Kultura masowa. Krytyka i obrona. Warszawa: PWN, 2011.
Google Scholar
Lissa, Zofia. Estetyka muzyki filmowej. Kraków: PWM, 1964.
Google Scholar
Neumeyer, David. The Oxford Handbook of Film Music Studies. Oxford: Oxford University Press, 2013.
DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195328493.001.0001
Google Scholar
Parsons, James. „«The Exile’s Intellectual Mission»: Adorno and Eisler’s Composing for the Films”. Telos 149 (2009): 52–68.
DOI: https://doi.org/10.3817/1209149052
Google Scholar
Rosen, Philip. „Adorno and Film Music: Theoretical Notes on Composing for the Films”. Yale French Studies 60 (1980): 157–182.
DOI: https://doi.org/10.2307/2930010
Google Scholar
Schweinhardt, Peter, Johannes C. Gall. „Composing for the Film: Hanns Eisler’s Lifelong Music Project”. W: Oxford Handbook of Film Music Studies, red. David Neumeyer, 131–187. Oxford: Oxford University Press, 2014.
Google Scholar
Stegmann, Vera. „A DEFA Film Viewed in Light of Brecht’s Critique of the Opera and Eisler/Adorno’s Theory of Film Music”. German Studies Review 28, nr 3 (2005): 481–500.
Google Scholar
Wierzbicki, James. „Hans Eisler and the FBI”, Music and Politics 2, nr 2 (2008): 1–31.
DOI: https://doi.org/10.3998/mp.9460447.0002.202
Google Scholar
Autorzy
Joanna KwapieńUniwersytet Wrocławski Polska
Statystyki
Abstract views: 328PDF downloads: 287
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Muzyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Do zeszytu 3/2022 włącznie artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
