Muzyka ludowa po obu stronach Tatr – podobieństwa, różnice, związki, kierunki oddziaływań

Zbigniew Przerembski

Abstrakt

Od ostatnich dekad XIX w. w kręgach odwiedzających Tatry i Podhale przedstawicieli elit artystycznych, literackich i naukowych zaczęto zwracać uwagę na kulturę góralską, w tym muzyczną, z jej specyfiką. Zainteresowanie to wzrosło w dwudziestoleciu międzywojennym. Ugruntowało się złudne przekonanie o dawnym rodowodzie góralskiej kultury ludowej, w tym folkloru. Rozpowszechniło się nawet przekonanie, iż pod Tatrami, dzięki wielowiekowej izolacji geograficznej i kulturowej regionu, przetrwały dawne cechy polskiej kultury. Tego rodzaju poglądy odnosiły się też do muzyki ludowej. Studia nad źródłami pieśni podhalańskich przyczyniły się jednak do zmiany poglądów w tej kwestii. Przyjęto, że odrębność podhalańskiej muzyki góralskiej od muzyki ludowej z innych polskich regionów wynika z pogranicznego położenia tego regionu i przenikania się elementów różnych kultur narodowych i regionalnych, nie zaś z jakiejś szczególnej archaiczności folkloru podhalańskiego. W odniesieniu do bezpośrednio graniczącego z Podhalem słowackiego Liptowa wpływy w zakresie folkloru muzycznego były obustronne. Pieśń i muzyka góralska na Podhalu do ostatniej ćwierci XIX w. miała wiele wspólnych cech z folklorem muzycznym innych regionów Polski (zwłaszcza Małopolski), później, początkowo głównie pod wpływem jej zewnętrznych miłośników,  zaczęła się upodobniać do słowackiej z Liptowa. Dotyczy to w największym stopniu Skalnego Podhala.