Sygnał Polskiej Kroniki Filmowej i jego nieznane wersje z roku 1967

Kamila Staśko-Mazur

Abstrakt

Polską Kronikę Filmową w pierwszych latach emisji (1945–51) anonsował pompatyczny motyw muzyczny (o charakterze cytatu). Od roku 1952 r. oprawę dźwiękową czołówki stanowiła kompozycja specjalnie stworzona przez Władysława Szpilmana. Emitowana niezmiennie do roku 1994 stała się rozpoznawalnym znakiem magazynu oraz swoistym soundmarkiem audiosfery. Jednym z elementów jej dystynktywnego oblicza jest polonezowa rytmika. Ionicus a minore skorelowany z dynamicznym (z użyciem modulacji i remodulacji) przebiegiem i hejnałową melodyką stanowi o wyjątkowej nośności i rozpoznawalności sygnału. Źródła odnalezione w archiwach WFDiF wskazują jednak, że w roku 1967 powstały alternatywne wersje dźwiękowej czołówki PKF. Niepublikowane propozycje H. M. Góreckiego, W. Kilara oraz J. Maksymiuka zostały nagrane wraz z kompozycją W. Szpilmana w wersji na otwarcie oraz na zakończenie programu. Każdy z nowych projektów sygnału otwierającego mieści się w podobnym piętnastosekundowym czasie i z reguły przeznaczony jest na skład orkiestry symfonicznej. Kompozycja W. Kilara o znamionach uroczystej pieśni, spajającej elementy rozszerzonej tonalności z elementami neoklasycznymi, obejmuje wersje w kilku tonacjach (podobnie jak wyjściowa kompozycja W. Szpilmana rozpisana w B-dur i C-dur). Propozycja H. M. Góreckiego rozbudowująca szerokie brzmienie z użyciem repetycji motywu rytmicznego, łączy kwartową harmonikę z eufoniczną barwą witalistycznego zakończenia. Sygnały obu autorów zrealizowano akustycznie w wersjach bez lub z kwintetem smyczkowym. Projekty J. Maksymiuka obejmują najliczniejszą grupę (wersje I-VIII), różnorodną pod względem fakturalnym i stylistycznym. Cztery pierwsze (trzy nowoczesne, jedna stanowiąca stylizację poloneza) nie zostały ujęte w nagraniu, pozostałe – na skład orkiestrowy bądź instrumenty dęte blaszane z towarzyszeniem perkusji – prezentują wielorakie marszowo-taneczne ujęcia.

Realizacja akustyczna z 1967 roku pozostaje anonimowa. Analiza audytywna wykazuje, że dokonano jej w obszernej sali  i w formie stereofonicznej. Inspiracja przedsięwzięcia pozostaje nieznana, prawdopodobnie łączy się z podejmowanymi w 1967 roku próbami zmiany kształtu czołówki Kroniki (m.in. oprawy graficznej) i z ingerencjami politycznymi. Ostatecznie nie wpłynęła na zmianę legendarnej sygnałowej kompozycji Kroniki autorstwa W. Szpilmana.