Music and Patronage in Light of letters of Dedication: Wacław of Szamotuły, Valentin Bakfark and King Sigismund II Augustus
Ryszard Wieczorek
Adam Mickiewicz University in Poznań (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-9697-2474
Abstract
In contemporary discourses of patronage in art, literature, theatre or music, the motives for becoming involved in patronage are a continuing subject of research interest. Although the area of motivation still remains unclear today, it is undoubtedly the case that the patrons’ initiatives were always linked to using the potential of art for political and propaganda purposes. With the arrival of music printing previous patronage practices took on a new shape. Printed editions, through their previously unachievable extent of distribution, now became a far-reaching instrument of representing high-born personages. The most common way of achieving this were dedication letters, produced with the intention of introducing a given work into broad social circulation. Among the few extant Polish music prints from the sixteenth century, the editions of works by Wacław of Szamotuły (1533) and Valentin Bakwark (1565) are of exceptional significance. This article investigates the paratexts included in this editions and examine both cases from the point of view of patronage practices.
Paratexts in the two editions demonstrate the diversity of Renaissance patronage practices and provide examples of the rhetoric involved in the client-patron relationship. Wacław’s poem is exceptional not only against the background of Polish but also European music publishing. It does not contain a request for financial support but is a statement by someone deeply involved in the political life of the country and concerned about the fate of his homeland. Wacław’s poem should therefore be read in the political context and psychological climate of the Commonwealth at that time. It constitute an extension of diplomacy, introducing important accents into the policies of Sigismund Augustus. Bakwark’s dedication letter has a totally different character. It strikes the reader not only by its refined phraseology but also by the plethora of allusions from antique literature and the Bible. The most interesting aspect of the letter is the reference to the figure of Pope Leo X. Bakwark describes him as the perfect model of a Renaissance patron, to whom the world owed the development of art on a scale previously unknown. The letter contains also commentary on the style of Bakwark’s works and the characteristics of his compositional craft. The fact that the both dedications were written by the composers themselves, as well as the considerable length of both letters, point to the significance attached at that time to the paratexts. They indicated the importance of the achievements and activities of clients, at the same time building the prestige of the patron. But, above all, these paratexts demonstrate the different ways of exploiting the potential of art: in Wacław’s case, serving the aims of politics and propaganda; in the case of Bakwark, serving to create an image of the monarch as someone enlightened, sensitive and supportive of the art of music.
Keywords:
Wacław of Szamotuły, Valentin Bakfark, Sigismund II Augustus, patronage, dedication letter, Lamentations, tablatureReferences
Bakfark, Valentin. Das Lautenbuch von Krakau, 1565. Ed. Peter Király. Lübeck: Tree Ed., 2011.
Google Scholar
Bakfark, Valentin. Opera omnia. Eds. István Homolya and Dániel Benkö. Vol. 1, The Lyons Lute-Book. Budapest: Editio Musica, 1976.
Google Scholar
Bakfark, Valentin. Opera omnia. Eds. István Homolya and Dániel Benkö. Vol. 2, The Cracow Lute-Book. Budapest: Editio Musica, 1979.
Google Scholar
Backvis, Claude. ‘Trudne współistnienie pokojowe Polaków i Turków w XVI wieku.’ In: Claude Backvis, Renesans i barok w Polsce. Studia o kulturze, eds. Hanna Dziechcińska and Ewa Jolanta Głębicka, 301–344. Warszawa: PWN, 1993.
Google Scholar
Bernstein, Jane A. Print Culture and Music in Sixteenth-Century Venice. New York‒Oxford: Oxford University Press, 2001.
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195141085.001.0001
Google Scholar
Bettley, John. ‘La compositione lacrimosa: Musical Style and Text Selection in North-Italian Lamentations Settings in the Second Half of the Sixteenth Century.’ Journal of the Royal Musical Association 118, no. 2 (1993): 167–202.
DOI: https://doi.org/10.1093/jrma/118.2.167
Google Scholar
Bilmayer-Frank, Stefanie. Illustri ac Generoso Domino: Gedruckte Musikalienwidmungen an die Familie Fugger im 16. und fruhen 17. Jahrhundert. Augsburg: Wißner, 2016.
Google Scholar
Błazińska, Hanna. ‘Listy dedykacyjne do Zygmunta II Augusta,’ Roczniki Humanistyczne 34, no. 3 (1986): 105–112.
Google Scholar
Bossuyt, Ignace, Nele Gabriëls, Dirk Sacré and Demmy Verbeke, eds. ‘Cui dono lepidum novum libellum?’ Dedicating Latin Works and Motets in the Sixteenth Century: Theory and Practice. Leuven: Leuven University Press, 2008.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qdwp8
Google Scholar
Brooks, Jeanice. Courtly Song in Late Sixteenth-Century France. Chicago‒London: University of Chicago Press, 2000.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226767710.001.0001
Google Scholar
Buchwald-Pelcowa, Paulina. ‘Mecenat nad piśmiennictwem i książką w dawnej Polsce.’ In: Z dziejow mecenatu kulturalnego w Polsce, ed. Janusz Kostecki, 33–90. Warsaw: Biblioteka Narodowa, 1999.
Google Scholar
Carey, Frank. ‘Composition for Equal Voices in the Sixteenth Century.’ Journal of Musicology 11, no. 2 (1991): 300–342.
DOI: https://doi.org/10.2307/763705
Google Scholar
Chybiński, Adolf. ‘Bekwarek. Lutnia i polityka. Capriccio historyczne.’ Przegląd Muzyczny 6 (1918): 1–3.
Google Scholar
Cramer, Eugene C. ‘Nowe spojrzenie na styl muzyczny Wacława z Szamotuł.’ Muzyka 36, no. 2 (1991): 3‒90.
Google Scholar
Cramer, Eugene C. ‘Związki z muzyką hiszpańską w Lamentacjach Wacława z Szamotuł.’ Muzyka 24, no. 3 (1979): 35–43.
Google Scholar
Czamańska, Ilona. ‘Mołdawia i Wołoszczyzna w stosunkach polsko-tureckich XVI–XVII wieku.’ Balcanica Posnaniensia. Acta et studia 4 (1989): 301–312.
Google Scholar
Czamańska, Ilona. Mołdawia i Wołoszczyzna wobec Polski, Węgier i Turcji w XIV i XV wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1996.
Google Scholar
Czamańska, Ilona. ‘Poland and Turkey in the 1st Half of the 16th Century – Turning Points.’ In: Fight against the Turk in Central-Europe in the first Half of the 16th Century, ed. István Zombori, 91–102. Budapest: Magyar Egyháztörténeti Enciklopédia Munkaközösség, 2004.
Google Scholar
Czekajewska, Anna. ‘Kultura umysłowa Polski XVI wieku w świetle listów dedykacyjnych.’ Studia i Materiały z Dziejow Nauki Polskiej. Seria A 7 (1965): 47–106.
Google Scholar
Czepiel, Tomasz M.M. Music at the Royal Court and Chapel in Poland, c.1543‒1600, New York‒London: Garland, 1996.
Google Scholar
Demel, Juliusz. Historia Rumunii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986.
Google Scholar
Dziubiński, Andrzej. Stosunki dyplomatyczne polsko-tureckie w latach 1500‒1572 w kontekście międzynarodowym. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
Google Scholar
Gancarczyk, Paweł, Agnieszka Leszczyńska, eds. The Musical Heritage of the Jagiellonian Era. Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 2012.
Google Scholar
Gancarczyk, Paweł. Muzyka wobec rewolucji druku. Przemiany w kulturze muzycznej XVI wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2011.
Google Scholar
Gancarczyk, Paweł. ‘Printed Polyphonic Songs and the Politics of 16th-century Poland.’ In: Musicologie sans frontieres / Muzikologija bez granica / Musicology without Frontiers. Svečani zbornik za Stanislava Tuksara / Essays in Honour of Stanislav Tuksar, eds. Ivano Cavallini and Harry White, 59–65. Zagreb: Hrvatsko muzikološko društvo, 2010.
Google Scholar
Genette, Gérard. Paratexts: Thresholds of Interpretation. Transl. Janet E. Lewin. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
Google Scholar
Genette, Gérard. Seuils. Paris: Éd. du Seuil, 1987.
Google Scholar
Genette, Gérard. Palimpsestes la litterature au second degre. Paris: Éd. du Seuil, 1982.
Google Scholar
Głuszcz-Zwolińska, Elżbieta. Muzyka nadworna ostatnich Jagiellonow. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1988.
Google Scholar
Głuszcz-Zwolińska, Elżbieta. ‘Studie über Musik am Hofe der letzten Jagiellonen.’ In: Florilegium Musicologicum. Helmut Federhofer zum 75. Geburtstag, ed. Christoph-Hellmut Mahling, 501–515. Tutzing: Schneider, 1988.
Google Scholar
Hajdukiewicz, Leszek. ‘Społeczne aspekty mecenatu literackiego w Małopolsce w czasach Jana Kochanowskiego.’ In: Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu. Księga zbiorowa Międzynarodowej Sesji Naukowej w czterechsetlecie zgonu Jana Kochanowskiego, ed. Tadeusz Ulewicz, 117–144. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1991.
Google Scholar
Gombosi, Ottó. Bakfark Balint elete es művei (1507–1576) / Der Lautenist Valentin Bakfark: Leben und Werke (1507–1576), Budapest: Országos Széchényi Könyvtár, 1935 (repr. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1967).
Google Scholar
Hutton, James. ‘Some English Poems in Praise of Music.’ English Miscellany 2 (1951): 1–63.
Google Scholar
Jaworowski, Mieczysław. Historia narodu rumuńskiego. Warsaw: Książka i Wiedza, 1970.
Google Scholar
Jachimecki, Zdzisław. Wpływy włoskie w muzyce polskiej. Part 1, 1540‒1640. Kraków: Akademia Umiejętności, 1911.
Google Scholar
Janicka, Katarzyna. ‘Polityczno-społeczne uwarunkowania magnackiego mecenatu artystycznego (XVI–XVII w.).’ Quart 52, no. 2 (2019): 15–32.
Google Scholar
Kawecka-Gryczowa, Alodia. Biblioteka ostatniego Jagiellona: pomnik kultury renesansowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
Google Scholar
Kiraly, Péter. ‘Działalność Walentego Bakfarka w Polsce. Uzupełnienia i korektury.’ Muzyka 34, no. 3 (1989): 63–86.
Google Scholar
Kiraly, Péter. ‘Des deux variantes de la réédition anversoise du Lautenbuch de Bakfark de Cracovie.’ Geluit-Luthinerie – Belgian Lute Academy 39 (2007): 4‒5.
Google Scholar
Krókowski, Jerzy. Andrzej Trzecieski. Poeta-humanista i działacz reformacyjny. Warsaw: PIW, 1954.
Google Scholar
Lewis, Mary S. Antonio Gardano, Venetian Music Printer: 1538–1569. Vols. 1‒3. New York: Garland, 1988‒2005.
Google Scholar
Lindmayr-Brandl, Andrea, Grantley McDonald, Elisabeth Giselbrecht, eds. Early Music Printing in German-Speaking Lands. London‒New York: Routledge, 2018.
Google Scholar
Lindmayr-Brandl, Andrea, Grantley McDonald, eds. Early Printed Music and Material Culture in Central and Western Europe. London: Routledge, 2021.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429342844
Google Scholar
Lodes, Birgit, ed. NiveauNischeNimbus. Die Anfange des Musikdrucks nordlich der Alpen. Tutzing: Schneider, 2010 (= Wiener Forum für ältere Musikgeschichte 3).
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvg8p2x9
Google Scholar
Łukaszewski, Jakub, Wiesław Wydra. Fragmenty „Kota z Lwem” Mikołaja Reja i innych drukow z XVI w. odnalezione. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, 2016.
Google Scholar
Mikulski, Tadeusz. Rod Zoilow. Rzecz z dziejow staropolskiej krytyki literackiej. Kraków: z zasiłku Funduszu Kultury Narodowej, 1933.
Google Scholar
Mrozowski, Przemysław, Paweł Tyszka, Piotr Węcowski, eds. Europa Jagellonica 1386‒1572. Sztuka, kultura i polityka w Europie Środkowej za panowania Jagiellonow. Warsaw: Zamek Królewski w Warszawie, Arx Regia, 2015.
Google Scholar
Olkiewicz, Joanna. Polscy Medyceusze. Warsaw: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985.
Google Scholar
Pajewski, Janusz. Węgierska polityka Polski w połowie XVI wieku (1540‒1571). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1932.
Google Scholar
Polak, Emil J. Medieval and Renaissance Letter Treatises and Form Letters. A Census of Manuscripts Found in Eastern Europe and the Former U.S.S.R. Leiden: Brill, 1993.
Google Scholar
Poźniak, Piotr. Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce Renesansu. Studium kontekstualno-analityczne. Kraków: Musica Iagellonica, 1999.
Google Scholar
Przywecka-Samecka, Maria. Dzieje drukarstwa muzycznego w Polsce do końca XVIII wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1993.
Google Scholar
Pyłypenko, Wołodymyr. W obliczu wroga. Polska literatura antyturecka od połowy XVI do połowy XVII wieku. Transl. Piotr Tafiłowski. Oświęcim: Napoleon V, 2016.
Google Scholar
Radziszewska, Julia. ‘Dwory magnackie (Tarnowskich, Tęczyńskich, Firlejów) w czasach Jana Kochanowskiego.’ In: Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu. Księga zbiorowa Międzynarodowej Sesji Naukowej w czterechsetlecie zgonu Jana Kochanowskiego, ed. Tadeusz Ulewicz, 145–166. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1991.
Google Scholar
Redeker, Raimund. Lateinische Widmungsvorreden zu Mes- und Motettendrucken der ersten Halfte des 16. Jahrhunderts. Eisenach: Musikalienhandlung Wagner, 1995.
Google Scholar
Rudenko, Oleksii. ‘Strategies of Early Modern Royal Representation. Sigismund II Augustus and his Public Image in 1520–1548.’ In: Zygmunt II August i kultura jego czasow. W pięćsetlecie urodzin ostatniego Jagiellona na polsko-litewskim tronie, ed. Radosław Rusnak, 13–32. Warsaw: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2022.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323556664.pp.13-32
Google Scholar
Schnell, Dagmar. In lucem edidit. Der deutsche Notendruck der ersten Halfte des 17. Jahrhunderts als Kommunikationsmedium. Dargestellt an den Vorreden. Osnabrück: Der Andere Verlag, 2003.
Google Scholar
Schwindt, Nicole. ‘Zwischen Musikhandschrift und Notendruck: Paratexte in den ersten deutschen Liederbüchern.’ In: Die Pluralisierung des Paratextes in der Fruhen Neuzeit: Theorie, Formen, Funktionen, eds. Frieder von Ammon and Herfried Vögel, 157–186. Münster–Berlin: LIT Verlag, 2008.
Google Scholar
Snopek, Jerzy. ‘Nieznane wiersze Andrzeja Trzecieskiego.’ Pamiętnik Literacki 82, no. 1 (1991): 158–166.
Google Scholar
Szelest, Marcin. ‘Nowo odkryte fragmenty Lamentationes Wacława z Szamotuł: przyczynek do odczytania źródła.’ Muzyka 63, no. 1 (2018): 87‒99.
DOI: https://doi.org/10.36744/m.589
Google Scholar
Szutkiewicz, Bartosz. ‘Polska a Mołdawia w latach 1551‒1572.’ Białostockie Teki Historyczne 7 (2009): 11‒24.
DOI: https://doi.org/10.15290/bth.2009.07.01
Google Scholar
Szweykowska, Anna, Zygmunt M. Szweykowski. ‘Wacław z Szamotuł – renesansowy muzyk i poeta. Szkic biograficzny.’ Muzyka 9, no. 1 (1964): 2–28.
Google Scholar
Ściebora, Maria. ‘Drukarstwo krakowskie za panowania Zygmunta Augusta i Stefana Batorego (1548–1586).’ In: Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu. Księga zbiorowa Międzynarodowej Sesji Naukowej w czterechsetlecie zgonu Jana Kochanowskiego, ed. Tadeusz Ulewicz, 205–212. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1991.
Google Scholar
Tafiłowski, Piotr. Imago Turci. Studium z dziejow komunikacji społecznej w dawnej Polsce (1453‒1572). Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2013.
Google Scholar
Tazbir, Janusz. ‘Węgry jako symbol i przestroga w literaturze staropolskiej.’ In: Janusz Tazbir, Sarmaci i świat, 433–453. Kraków: Universitas, 2001.
Google Scholar
Trzecieski, Andrzej. Carmina: wiersze łacińskie. Transl. and ed. Jerzy Krókowski. Vol. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1958.
Google Scholar
Verbeke, Demmy. ‘Ergo cape et canta sanctos quos fecimus hymnos: Preliminaries in 16th-century Motet Editions by Composers from the Low Countries.’ In: ‘Cui dono lepidum novum libellum?’ Dedicating Latin Works and Motets in the Sixteenth Century: Theory and Practice, eds. Ignace Bossuyt, Nele Gabriëls, Dirk Sacré and Demmy Verbeke, 49–64. Leuven: Leuven University Press, 2008.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qdwp8.7
Google Scholar
Walczak, Marek, Piotr Węcowski, eds. Patronat artystyczny Jagiellonow. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2015.
Google Scholar
Weaver, Andrew H. Sacred Music as Public Image for Holy Roman Emperor Ferdinand III: Representing the Counter-Reformation Monarch at the End of the Thirty Years’ War. Farnham: Ashgate, 2012.
Google Scholar
Weintraub, Wiktor. ‘Jan Kochanowski a trzej królowie, czyli mecenat królewski.’ In: Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu. Księga zbiorowa Międzynarodowej Sesji Naukowej w czterechsetlecie zgonu Jana Kochanowskiego, ed. Tadeusz Ulewicz, 65–98. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1991.
Google Scholar
Wieczorek, Ryszard J., Michał Wysocki. ‘Lamentationes Wacława z Szamotuł: fragmenty brakujących głosów odnalezione w Gnieźnie.’ Muzyka 62, no. 2 (2017): 4–20.
Google Scholar
Wojtkowska-Maksymik, Marta. ‘Wizerunek Zygmunta Augusta w listach dedykacyjnych (na wybranych przykładach),’ In: Zygmunt II August i kultura jego czasow W pięćsetlecie urodzin ostatniego Jagiellona na polsko-litewskim tronie, ed. Radosław Rusnak, 192–206. Warsaw: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2022.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323556664.pp.192-206
Google Scholar
Authors
Ryszard WieczorekAdam Mickiewicz University in Poznań Poland
https://orcid.org/0000-0002-9697-2474
Statistics
Abstract views: 281PDF downloads: 182
License
Copyright (c) 2023 Ryszard Wieczorek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free nonexclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Muzyka, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in "Muzyka" should it be published or used again (download licence agreement). By submitting an article the author agrees to make it available under CC BY 4.0 license.
Articles from 2018/1 to 2022/3 were published under a Creative Commons license CC BY-NC-ND 4.0. During this period the authors granted the publisher a royalty-free nonexclusive license (CC BY-ND 4.0) to use their article in "Muzyka", retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Ryszard Wieczorek, „Adolf Chybiński – Józef M. Chomiński. Korespondencja 1945–1952”, opr., wstęp i komentarze Małgorzata Sieradz, Warszawa 2016 , Muzyka: Vol. 63 No. 4 (2018)
- Ryszard Wieczorek, Tabulatura Joannis De Lublin. Ad faciendum cantum choralem. Fundamentum. Ad Faciendam correcturam. Edycja i przekład polski / edited and translated into Polish Elżbieta Witkowska-Zaremba, Warszawa 2015 , Muzyka: Vol. 62 No. 3 (2017)
