Józef Jasek z Milówki jako wybitny śpiewak i depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej

Kinga Strycharz-Bogacz


Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5199-578X

Abstrakt

Artykuł dotyczy Józefa Jaska z Milówki, wybitnej indywidualności w tradycyjnej kulturze Żywiecczyzny. Pochodził on z rodziny o tradycjach muzycznych. Śpiewać nauczył się od ojca, ludowego śpiewaka i matki, która znała wiele pieśni z kółka różańcowego. Józef Jasek miał sześcioro bardzo muzykalnych dzieci (m.in. córkę Irenę Golec, która jest matką Pawła i Łukasza Golców, popularnych współczesnych polskich muzyków). Był śpiewakiem pogrzebowym oraz przewodnikiem odpustowym i kalwaryjskim. Jako depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej wypracował też swój indywidualny styl wykonawczy. Podczas badań terenowych przeprowadzonych w Milówce w 1973 roku przez pracowników i studentów Instytutu Muzykologii KUL zostały nagrane aż 92 śpiewy w jego wykonaniu, zdeponowane w Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego przy Katedrze Etnomuzykologii i Hymnologii KUL. Stanowią one niezwykle cenny zapis foniczny niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz interesujący materiał do studiów etnomuzykologicznych. Repertuar śpiewany przez Józefa Jaska obejmuje liczne gatunki religijnych śpiewów z żywej tradycji (pieśni adwentowe, kolędy i pastorałki, śpiewy wielkopostne i pasyjne, pieśni wielkanocne, maryjne, przygodne, do świętych, śpiewy pogrzebowe, pieśni kalwaryjskie, dziadowskie, do Opatrzności Boskiej), funkcjonujące w opisanej przez tego depozytariusza bogatej lokalnej obrzędowości dorocznej i rodzinnej.


Słowa kluczowe:

Milówka, żywa tradycja śpiewów religijnych, obrzędowość doroczna i rodzinna, tradycja muzyczna Górali Żywieckich, indywidualny styl wykonawczy

Bartkowski, Bolesław. Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy. Kraków: PWM, 1987.
  Google Scholar

Bartkowski, Bolesław. „Problem ludowości i wariabilności polskich pieśni religijnych żyjących w tradycji ustnej”. Seminare. Poszukiwania naukowo-pastoralne 2 (1977): 301–318.
  Google Scholar

Bartkowski, Bolesław. „Z badań terenowych nad pieśniami religijnymi”. Zeszyty Naukowe KUL 18, nr 1 (1975): 55–60.
  Google Scholar

Bartkowski, Bolesław. „Zbiór polskich śpiewów religijnych zachowanych w żywej tradycji”. W: Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich. Studia i materiały. T. 1, red. Bolesław Bartkowski, 17–28. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1990.
  Google Scholar

Bartkowski, Bolesław. „Związki chorału gregoriańskiego z ludową muzyką i pieśnią religijną w Polsce”. W: Dziedzictwo europejskie a polska kultura muzyczna w dobie przemian, red. Anna Czekanowska, 115–130. Kraków: Musica Iagellonica, 1995.
  Google Scholar

Bartmiński, Jerzy. O języku folkloru. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1973.
  Google Scholar

Bielawski, Ludwik. „System metrorytmiczny polskich melodii ludowych”. Muzyka 4, nr 4 (1959): 123–146.
  Google Scholar

Bobrowska, Jadwiga. Pieśni ludowe regionu żywieckiego. Kraków: PWM, 1981.
  Google Scholar

Bystroń, Jan Stanisław. Ugrupowania etniczne ludu polskiego. Kraków: Nakładem Księgarni Geograficznej „Orbis", 1925.
  Google Scholar

Chybiński, Adolf. O polskiej muzyce ludowej: wybór prac etnograficznych, red. Ludwik Bielawski. Kraków: PWM, 1961.
  Google Scholar

Czekanowska, Anna. Ludowe melodie wąskiego zakresu w krajach słowiańskich. Kraków: PWM, 1972.
  Google Scholar

Dadak-Kozicka, J. Katarzyna. Folklor sztuką życia. U źródeł antropologii muzyki. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1996.
  Google Scholar

Dahlig, Piotr. „Krajobrazy kultury muzycznej a dziedzictwo wiary. Przyczynek śpiewu”. W: Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: zachowanie dziedzictwa – inspiracje – przeobrażenia, kosz, Kinga Strycharz-Bogacz, Beata Bodzioch, 179–183. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2019.
  Google Scholar

Folklor muzyczny w Polsce. Suplement do podręcznika Jadwigi Sobieskiej – rozwój badań 1980–2005, red. Piotr Dahlig. Warszawa: Centrum Edukacji Artystycznej, 2006.
  Google Scholar

Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie. T. 44, Góry i Podgórze, cz. 1, red. Elżbieta Miller. Kraków––Warszawa: PWM–Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968.
  Google Scholar

Kolberg, Oskar. Pieśni ludu polskiego. T. 1, red. Jerzy Burszta, Medard Tarko. Kraków: PWM, 1974.
  Google Scholar

Ogrodowska, Barbara. Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów „Verbinum”, 2001.
  Google Scholar

Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Do interpretacji skali góralskiej”. Muzyka 32, nr 2 (1987): 39–54.
  Google Scholar

Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Regionalna zmienność wysokości śpiewu ludowego w Polsce”. Muzyka 38, nr 3–4 (1993): 35–48.
  Google Scholar

Sobiescy, Marian i Jadwiga. „Instrukcja dla zbieraczy folkloru muzycznego”. W: Marian i Jadwiga Sobiescy, Polska muzyka ludowa i jej problemy, red. Ludwik Bielawski, 445–476. Kraków: PWM, 1973.
  Google Scholar

Sobieska, Jadwiga. „Folklor muzyczny w praktyce i nauce”. W: Polska współczesna kultura muzyczna 1944–1964, red. Elżbieta Dziębowska, 156–193. Kraków: PWM, 1968.
  Google Scholar

Sobieska, Jadwiga. Polski folklor muzyczny, red. Piotr Dahlig. Warszawa: Centrum Edukacji Artystycznej, 2006.
  Google Scholar

Stęszewski, Jan. „Folklor muzyczny”. W: Muzyka polska. Informator, red. Stefan Śledziński, 9–30. Kraków: PWM, 1967.
  Google Scholar

Strycharz-Bogacz, Kinga. „Ludowa recepcja ewangelicznej przypowieści o Dobrym Pasterzu w przekazach pieśni z żywej tradycji «Chrześcijanie katolicy proszę posłuchajcie»”. Roczniki Humanistyczne. Muzykologia 67, nr 12 (2019): 141–154.
DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2019.67.12-11   Google Scholar

Strycharz-Bogacz, Kinga. „The Research Activities of the Department of Ethnomusicology and Hymnology of the John Paul II Catholic University of Lublin (KUL) and its Music Archive Collections”. Roczniki Teologiczne. Muzykologia 62, nr 13 (2015): 25–45.
DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2015.62.13-2   Google Scholar

Strycharz-Bogacz, Kinga, Antoni Zoła. „Ludowa tradycja muzyczno-religijna w Polsce jako czynnik kulturotwórczy”. W: Potrzeba religii. Dynamika praktyk religijnych i rytualnych, red. Zdzisław Kupisiński, 387–405. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
  Google Scholar

Strycharz-Bogacz, Kinga, Antoni Zoła. „Ludowe pieśni religijne w polskich zwyczajach rodzinnych”. W: Aldona Plucińska, Polskie zwyczaje rodzinne, 248–257. Łódź: Wydawnictwo Księży Młyn, 2014.
  Google Scholar

Wiewiórka, Karol. Ludowa recepcja pieśni „Witaj cierniowa korono”. Praca licencjacka Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2016. Zoła, Antoni. „Ludowa recepcja śpiewów Wielkiego Tygodnia”. W: W kręgu wielkopostnej pobożności i bractw religijnych, red. Janusz Bień, 156–161. Lublin: Wydawnictwo Werset, 2007.
  Google Scholar

Zoła, Antoni. Melodyka ludowych śpiewów religijnych w Polsce. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia, 2003.
  Google Scholar

Zoła, Antoni. „Problem autentyczności żywej tradycji polskich śpiewów religijnych”. W: Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii, red. Bolesław Bartkowski, Stanisław Dąbek, Antoni Zoła, 85–89. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1992.
  Google Scholar

Zoła, Antoni. Problem tonalności w polskich śpiewach religijnych z żywej tradycji. Dysertacja doktorska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 1992.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-08-09

Cited By / Share

Strycharz-Bogacz, K. (2021). Józef Jasek z Milówki jako wybitny śpiewak i depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej. Muzyka, 66(2), 141–161. https://doi.org/10.36744/m.909

Autorzy

Kinga Strycharz-Bogacz 

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
https://orcid.org/0000-0001-5199-578X

Statystyki

Abstract views: 422
PDF downloads: 161


Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Kinga Strycharz-Bogacz

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.