Nowe źródła do biografii Pawła Kochańskiego

Elżbieta Szczepańska-Lange

Abstrakt

Tekst koncentruje się wokół dokumentu pochodzącego z akt stanu cywilnego parafii Św. Krzyża w Warszawie – poświadczenia chrztu Fajwela Kahana/ Kaganowa alias Pawła Kochańskiego. Autorka otrzymała  wspomniany dokument niespodziewanie, poszukując świadectwa ślubu skrzypka  z Zofią Kon, która to ceremonia odbyła się w roku 1911 w tejże świątyni.

W jakim celu Kochański, ochrzczony w 1902 r. w kościółku w Iłgowie na Litwie za wiedzą i zgodą Konsystorza Sejneńskiego, postanowił w siedem lat później swój chrzest  poświadczyć, jeśli bez trudu mógł dotrzeć do oryginalnego świadectwa?

Wszystko wskazuje, że celem było poświadczenie nieprawdziwego, przesuniętego o trzy lata do przodu roku urodzenia Kochańskiego, słowem o jego odmłodzenie, a to dla uniknięcia wcielenia do wojska.  Autorka cytuje fragmenty wspomnień Artura Rubinsteina, najbliższego przyjaciela Pawła Kochańskiego, któremu w 1909 r. także groził pobór; pianista twierdzi, że próbując odsunąć tę groźbę,  początkowo działali ręka w rękę, korumpując członków komisji wojskiwej. W artykule jest też próba wyjaśnienia okoliczności, w jakich doszło do poświadczenia chrztu Pawła; ważność prawna tego aktu wydaje się wątpliwa, ale mimo kilku prób i konsultacji autorka nie dotarła do  paragrafu prawa kanonicznego regulującego poświadczenie chrztu w 1909 r.

Zagadka ostatecznego uwolnienia Kochańskiego od powinności wojskowej nie jest jeszcze całkowicie wyjaśniona. Dzięki paru różnym dokumentom, w tym pozycji z korespondencji skrzypka z rodziną Młynarskich, udało się natomiast ustalić, że Paweł Kochański urodził się w roku 1884, a nie – jak zapisano w potwierdzeniu chrztu i potem we wszelkich możliwych źródłach – w 1887. Okazuje się, że  drobne szalbierstwa, dokonane w słusznym z punktu widzenia Polaka i muzyka celu, które w dodatku przyniosły wielką korzyść kulturze muzycznej, a nikomu nie wyrządziły  szkody,  mogą kiedyś zostać wyciągnięte na światło dzienne.