Che cos’è la poesia?

Dariusz Czaja

doi:10.36744/k.4626

Che cos’è la poesia?

Artykuł nierecenzowany, Zgłoszenie 8.09.2025, Decyzja redakcji 1.10.2025

Dariusz Czaja

dariusz.czaja61@gmail.com
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8627-1415

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4626

Abstrakt

Tekst jest próbą filozoficznej i antropologicznej refleksji nad istotą słowa poetyckiego. Autor świadomie sytuuje swoje wywody poza rozpoznaniami na temat poezji, które znaleźć można w rutynowej refleksji literaturoznawczej i filologicznej. Odwołując się do filozofii Karla Jaspersa, Hansa-Georga Gadamera i Owena Barfielda, wskazuje przede wszystkim na poznawczy i egzystencjalny wymiar słowa poetyckiego. Pokazuje, że wbrew potocznym mniemaniom poezja nie jest „mową ciemną”, nie jest wyrafinowanym ornamentem języka, ale pełnoprawną formą poznania. Poza tym: słowo poetyckie jest słowem wyjątkowym. Jest tym właśnie słowem, słowem jedynym, idiomatycznym, niezastępowalnym. Niezwykłe jest to, że wskazując na rzeczywistość poza sobą (celując w świat pozasłowny), nie traci ono nic ze swojego substancjalnego ciężaru, wskazuje na siebie. Inaczej mówiąc: po wypełnieniu swojej funkcji referencyjnej słowo poetyckie nie znika.

Słowa kluczowe:

słowo, poezja, antropologia, metafora

Bibliografia

Barfield O., Poetic Diction. A Study in Meaning, Middletown 1973.
Google Scholar

Brodski J., Śpiew wahadła, Paryż 1989.
Google Scholar

Calasso R., Literatura i bogowie, przeł. S. Kasprzysiak, Warszawa 2011.
Google Scholar

Derrida J., Che cos’è la poesia, przeł. M. P. Markowski, „Literatura na świecie” nr 11-12:1998.
Google Scholar

Eliade M., Mity współczesnego świata, tłum. K. Kocjan, „Znak” nr 9:1988.
Google Scholar

Enzensberger H. M., Eliksiry nauki. Spojrzenia wierszem i prozą, przeł. S. Leśniak, Gdańsk 2016.
Google Scholar

Gadamer H.-G., Język i rozumienie, przeł. P. Dehnel, B. Sierocka, Warszawa 2003.
Google Scholar

Gadamer H.-G., Poetica. Wybrane eseje, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2001.
Google Scholar

Herbert Z., Wiersze zebrane, Kraków 2008.
Google Scholar

Hopkins G. M. , Wybór poezji, przeł. S. Barańczak, Kraków 1981.
Google Scholar

Jaspers K., Filozofia egzystencji, przeł. D. Lachowska, A. Wołkowicz, Warszawa 1990.
Google Scholar

Kania I., Nowy Testament a Kabała (kilka uwag w kwestii pierwotnego języka Ewangelii), w: tegoż, Ścieżka nocy, red. Ł. Tischner, Kraków 2001.
Google Scholar

Lacoue-Labarthe Ph., Poezja jako doświadczenie, przeł. J. Margański, Gdańsk 2004.
Google Scholar

Mandelsztam O., Nieograbiony i nierozgromiony. Wiersze i szkice, przeł. A. Pomorski, Warszawa 2011.
Google Scholar

Merwin W. S., Właśnie ten wiersz, przeł. M. Sady, „Konteksty” nr 1-2:2024.
Google Scholar

Miłosz Cz., Postscriptum, „Teksty Drugie” nr 5-6:1990.
Google Scholar

Miłosz M., Siena, w: tegoż, Wiersze wszystkie, Kraków 2011.
Google Scholar

Rilke R. M., Malte. Pamiętniki Malte-Lauridsa Brigge, przeł. W. Hulewicz, Warszawa 1979.
Google Scholar

Rilke R. M., Poezje, przeł. M. Jastrun, Kraków 1987.
Google Scholar

Schulz B., Mityzacja rzeczywistości, w: tegoż, Opowiadania. Wybór esejów i listów, Wrocław 1989.
Google Scholar

Steiner G., Rzeczywiste obecności, przeł. O. Kubińska, Gdańsk 1999.
Google Scholar

Van der Leeuw G., Fenomenologia religii, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1997.
Google Scholar

Zagajewski A., Substancja nieuporządkowana, Kraków 2019.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-12-17

Cited By / Share

Czaja, D. (2025) „Che cos’è la poesia?”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 350(3), s. 5–12. doi: 10.36744/k.4626.

Autorzy

Dariusz Czaja
dariusz.czaja61@gmail.com
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-8627-1415

Dariusz Czaja – antropolog kultury, eseista, recenzent muzyczny. Prof. dr hab., wykładowca w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, były redaktor kwartalnika „Konteksty”. Opublikował m.in.: Gdzieś dalej, gdzie indziej (2010, nominacja do Nagrody Literackiej Nike, nagroda „Warszawska Premiera Literacka” 2011); Znaki szczególne. Antropologia jako ćwiczenie duchowe (2013); Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria (red., 2013); Kwintesencje. Pasaże barokowe (2014), Scenariusze końca. Zmierzch, kres, apokalipsa (red., 2015), Ruiny czasu. Rozmowy o twórczości (2016), Gramatyka bieli. Antropologia doświadczeń granicznych (2018, nominacja do Nagrody Literackiej Nike), Cena sztuki. Tezy o zaczarowaniu (2020), Blask ciemnieje. Lektury hermeneutyczne (2021), Szczeliny czasu. Reminiscencje, repetycje (2022), Iluminacje. Sztuka jako forma poznania (2025).