„Nie jestem przygotowany, ale jestem gotów”. Głosy z celi śmierci

Dariusz Czaja

doi:10.36744/k.4085

„Nie jestem przygotowany, ale jestem gotów”. Głosy z celi śmierci

Dariusz Czaja

konteksty@ispan.pl
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8627-1415

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4085

Abstrakt

Śmierć przychodzi znienacka, niepodobna się do niej przygotować. Młodość nic nie wie o śmierci, bliżej myślenia o niej jest wiek podeszły, starość – egzystencja, której głęboki sens streszcza się w celnej poetyckiej frazie Tadeusza Różewicza: „cela śmierci”. W swoim tekście Autor pyta o możliwość przygotowania do własnej śmierci, a przedmiotem rozprawy czyni arcydzieło Wiktora Hugo, Ostatni dzień skazańca (Le Derniere Jour d’un condamné, 1829), którego „akcja” dzieje się w realnej celi śmierci. W zakończeniu zestawia swoje uwagi o nieprzygotowaniu do śmierci z opowiadaniem Lwa Tołstoja, Śmierć Iwana Iljicza, w którym śledzi heideggerowską przestrzeń „się” (das Man), oplatającą z wielu stron bohatera opowiadania.

Słowa kluczowe:

śmierć, kara śmierci, literatura, filozofia Heideggera

Bibliografia

P. Bartula, Kara śmierci – powracający dylemat, Kraków 1998
Google Scholar

L. Boros, Mysterium mortis. Człowiek w obliczu ostatecznej decyzji, przeł. B. Białecki, Warszawa 1977
Google Scholar

R. Calasso, Zaślubiny Kadmosa z Harmonią, wstęp J. Brodski, przeł. S. Kasprzysiak, Kraków 1995
Google Scholar

M. Heidegger, Bycie i czas, przeł. B. Baran, Warszawa 1994
Google Scholar

V. Hugo, Ostatni dzień skazańca, Warszawa 2018
Google Scholar

V. Jankélévitch, To, co nieuchronne. Rozmowy o śmierci, przeł. M. Kwaterko, Warszawa, 2005
Google Scholar

J. Łotman, Kultura i eksplozja, przeł. B. Żyłko, Warszawa 1999
Google Scholar

K. Michalski, Heidegger i filozofia współczesna, Warszawa 1998, wyd. II
Google Scholar

R. B. Onians, The Origins of European Thought, Cambridge 1998
Google Scholar

W. F. Otto, Bogowie Grecji. Obraz boskości w zwierciadle greckiego ducha, przeł. J. Korpanty, Warszawa 2022
Google Scholar

R. Przybylski, Baśń zimowa. Esej o starości, Warszawa 1998
Google Scholar

R. Przybylski, T. Różewicz, Listy i rozmowy 1964-2014, opracowanie K. Czerni, Warszawa 2019
Google Scholar

P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, przeł. P. Graff, K. Rosner, Warszawa 1989
Google Scholar

R. M. Rilke, Każdemu daj śmierć jego własną, Panie, w: tegoż, Poezje, przeł. M. Jastrun, Kraków 1987
Google Scholar

R. M. Rilke, Malte. Pamiętniki Malte-Lauridsa Brigge, przeł. W. Hulewicz, Warszawa 1979
Google Scholar

E. Rohde, Psyche. Kult duszy i wiara w nieśmiertelność u starożytnych Greków, przeł. J. Korpanty, Kęty 2007
Google Scholar

W. Rymkiewicz, Ktoś i nikt. Wprowadzenie do lektury Heideggera, Wrocław 2022
Google Scholar

W. Sale, The Olympian Faith, „Greece and Rome”, t. 19, nr 1:1971
Google Scholar

W. G. Sebald, Austerlitz, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2007
Google Scholar

L. Tołstoj, Śmierć Iwana Iljicza, przeł. W. Jakubowski, w: tegoż, Dzieła, t. 1, Wydawnictwo Gutenberga, Kraków 1929-1930
Google Scholar

J. P. Vernant, Mortals and Immortals. Collected Essays, ed. F. I. Zeitlin, Princeton 1991
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-01-08

Cited By / Share

Czaja, D. (2025) „«Nie jestem przygotowany, ale jestem gotów». Głosy z celi śmierci”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 346(3), s. 123–133. doi: 10.36744/k.4085.

Autorzy

Dariusz Czaja
konteksty@ispan.pl
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ Polska
https://orcid.org/0000-0001-8627-1415

Dariusz Czaja – antropolog kultury, eseista. Prof. dr hab., wykładowca w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, przez wiele lat członek redakcji „Kontekstów”. Opublikował książki: Metamorfozy ciała. Świadectwa i interpretacje (red., 1999); Sygnatura i fragment. Narracje antropologiczne (2004); Anatomia duszy. Figury wyobraźni i gry językowe (2006); Lekcje ciemności (2009 – nagroda Fundacji TVP Kultura „Gwarancja Kultury”); Gdzieś dalej, gdzie indziej (2010 – nagroda „Warszawska Premiera Literacka” 2011, nominacja do nagrody „Nike”); Znaki szczególne. Antropologia jako ćwiczenie duchowe (2013); Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria (red., 2013); Kwintesencje. Pasaże barokowe (2014), Scenariusze Końca. Zmierzch, kres, apokalipsa (red., 2015), Ruiny czasu. Rozmowy o twórczości (2016), Gramatyka bieli. Antropologia doświadczeń granicznych (2018, nominacja do nagrody „Nike”), Cena sztuki. Tezy o zaczarowaniu (2020), Blask ciemnieje. Lektury hermeneutyczne (2021), Szczeliny czasu. Reminiscencje, repetycje (2022).