Gesamtkunstwerk Augenblick

Paweł Drabarczyk vel Grabarczyk

doi:10.36744/k.4420

Gesamtkunstwerk Augenblick

Artykuł recenzowany, Zgłoszenie 22.04.2025, Decyzja redakcji 1.09.2025

Paweł Drabarczyk vel Grabarczyk

paweldvg@gmail.com
Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-7264-4943

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4420

Abstrakt

W 2014 roku Gerhard Richter namalował obrazy, będące malarskimi, powiększonymi wersjami czterech zdjęć wykonanych w Auschwitz-Birkenau w sierpniu 1944 roku, uchodzących za jedyne zachowane fotografie dokumentujące proces masowego zabijania w nazistowskich fabrykach śmierci. W kolejnym etapie zamalował cztery kadry abstrakcyjnymi formami. 9 lutego 2024 roku edycja tych obrazów wystawiona została w Oświęcimiu, w specjalnie zaprojektowanym pawilonie, określanym mianem totalnego dzieła sztuki. Składają się nań reprodukcje czterech zdjęć „wyrwanych piekłu”, edycja czterech obrazów Richtera, ośmiometrowe lustro oraz oprawa architektoniczna. Wszystko to skłania do zastanowienia, czy oświęcimska realizacja pozostaje zgodna z uwagami Georges’a Didi-Hubermana, a na ile sprzeniewierza się przesłaniu Obrazów mimo wszystko i Kory. Czy wobec minimalistycznego pawilonu o nieco kościelno-kaplicznej, a zarazem do pewnego stopnia „loftowej” estetyce znajduje zastosowanie pytanie Didi-Hubermana „Czy aby nauczyć, trzeba upiększyć?”. Czy nadbudowując swoje „Gesamtkunstwerk” na czterech fotografiach – niczym dawni budowniczowie świątyń wznoszący w miejscach przechowywania relikwii lub dla ich uczczenia – zdołał nie przesłonić owych „strzępków” o fundamentalnym znaczeniu?

Słowa kluczowe:

Richter, obraz, abstrakcja, Birkenau, ikonoklazm

Bibliografia

Belting, Hans. Obraz i jego media. Próba antropologiczna, przeł. Mariusz Bryl. „Artium Quaestiones” XI, 2000: 295–322.
Google Scholar

Belting, Hans. Image, Medium, Body: A New Approach to Iconology, „Critical Inquiry” 2005, nr 2, vol. 31: 302-319.
DOI: https://doi.org/10.1086/430962 Google Scholar

Burke, Edmund. Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna, przeł. Piotr Graff. Warszawa: PWN, 1968.
Google Scholar

Danto, Arthur. Robert Zakanitch’s Big Bungalow Suite. W: tegoż, The Madonna of the Future: Essays in a Pluralistic Art World. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press, 2001.
Google Scholar

Didi-Huberman, Georges. Kora, przeł. Tomasz Swoboda. Gdańsk: Wydawnictwo w Podwórku, 2013.
Google Scholar

Didi-Huberman, Georges. Obrazy mimo wszystko, przeł. Mai Kubiak Ho-Chi. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2008.
Google Scholar

Drabarczyk vel Grabarczyk, Paweł. Wzniosłość plus size. W: Większy niż szafa [katalog wystawy]. Warszawa: Galeria Salon Akademii, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2019.
Google Scholar

Gerhard Richter Birkenau [broszura]. Strona internetowa Bundestagu. https://www.bundestag.de/resource/blob/679226/e88fe85ccecef2a2261cc1cf1561ae5a/flyer_richter.pdf.
Google Scholar

Kandyński, Wasyl. O duchowości w sztuce, przeł. Stanisław Fijałkowski. Łódź: Państwowa Galeria Sztuki w Łodzi, 1996.
Google Scholar

Marin, Louis. Przedstawienie i pozór. „Sztuka i Filozofia” 2005, nr 26: 7–17.
Google Scholar

Naldi, Johann. Arts incohérents – Discoveries and new perspectives. Paris: Lienart éditions, 2022.
Google Scholar

Otwarcie pawilonu wystawienniczego Gerhard Richter BIRKENAU. Strona internetowa Auschwitz-Birkenau, 9 lutego 2024.
Google Scholar

https://www.auschwitz.info/pl/aktualnosci/komunikaty/artikel/lesen/otwarcie-pawilonu-wystawienniczego-gerhard-richter-birkenau-3015.html
Google Scholar

Poprzęcka, Maria. Inne obrazy. Oko, widzenie, sztuka. Od Albertiego do Duchampa. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2008.
Google Scholar

Sienkiewicz, Karol. Czy artysta, szczególnie niemiecki, może stworzyć obraz nazistowskich zbrodni?. Serwis informacyjny Wyborcza.pl, 13 lutego 2024. https://wyborcza.pl/7,112588,30689098,czy-artysta-szczegolnie-niemiecki-moze-stworzyc-wiarygodny.html
Google Scholar

Sienkiewicz, Karol. Na granicy wyobrażonego. „Gazeta Wyborcza”, 13 lutego 2024. https://www.pressreader.com/poland/gazeta-wyborcza-0557/20240213/281681144790294?srsltid=AfmBOoochfwxJoBd7of2oE1lYEy2b6DLkswz8mq9FbsF1xq5D2AFwjVl
Google Scholar

Wittgenstein, Ludwig. Uwagi o barwach, przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Aletheia, 2014.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-12-17

Cited By / Share

Drabarczyk vel Grabarczyk, P. (2025) „Gesamtkunstwerk Augenblick”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 350(3), s. 204–210. doi: 10.36744/k.4420.

Autorzy

Paweł Drabarczyk vel Grabarczyk
paweldvg@gmail.com
Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0002-7264-4943

Paweł Drabarczyk vel Grabarczyk – adiunkt w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor książki Gorączka i popiół. Imaginaria nowej sztuki (2023). Bada alternatywne historie sztuki, widmowe instytucje powoływane do życia przez artystki i artystów, a także funkcjonowanie w polu sztuki kategorii takich jak „wzniosłość”, „niewyobrażalne”, numinosum, sacrum czy „niesamowite”.