A 17th-Century Iconostasis in the Orthodox Church of St John the Theologian in Nowoberezowo. A Discovery by the Catalogue of the Monuments of Art in Poland
Piotr Jamski
Institute of Art, Polish Academy of Sciences (Poland)
https://orcid.org/0000-0001-6682-0237
Zbigniew Michalczyk
zbigniew.michalczyk@ispan.plInstitute of Art, Polish Academy of Sciences (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-4820-4745
Jan Nowicki
Institute of Art, Polish Academy of Sciences (Poland)
https://orcid.org/0000-0001-5838-5108
Abstract
The article discusses the large sections of a 17th-century iconostasis hitherto unknown to scholars and the conservation services, which have been discovered in the attic of the filial Orthodox church of St John the Theologian in Nowoberezowo (Hajnówka district). It is the earliest extant iconostasis in the Podlachia region and most probably one of the oldest in the lands of the former Commonwealth of Poland and Lithuania. Its discovery was made during inventorying procedures carried out by the Catalogue of the Monuments of Art in Poland. An analysis of the records of church visitations from the years 1727, 1759 and 1784 has made it possible to trace the transformations in the structure of the iconostasis in the course of the 18th century and to propose its conjectural reconstructions in the condition it had in the early 18th century and after 1771.
Keywords:
iconostasis, Uniate Church art in the Commonwealth, Union of Brest, 17th-century paintingReferences
Buczyło, Andrzej. „Berezowo”. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, z. 1: A – Bojanka, opracowanie Andrzej Buczyło, Tomasz Jaszczołt, 48–49. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2021.
Google Scholar
Buczyło, Andrzej. „Kształtowanie się sieci parafialnej Kościoła unickiego na terenie brzeskiej części diecezji włodzimierskiej w latach 1596–1795”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Nauk Historycznych, Instytut Historii i Archiwistyki, Toruń 2014.
Google Scholar
Czyżewski, Krzysztof, i Marek Walczak. Jacob Mertens i malarstwo krakowskie około roku 1600. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, 2022.
Google Scholar
Dobrowolski, Radosław. „Losy ikonostasu z cerkwi Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie w Supraślu (1640–1940)”. Ikonosfera. Zeszyty Muzeum Ikon w Supraślu, t. 9 (2021): 77–101.
Google Scholar
Dybek, Dariusz. „Z kart kronik do żywotów świętych – Borys i Gleb w literaturze staropolskiej”. Pamiętnik Literacki 84, nr 3–4 (1993): 5–16.
Google Scholar
Flikop-Svita, Halina A. Ikanastasy i altary hreka-katalitskikh khramaw Byelarusi XVII – pyershay tretsi XIX st. Z elyektronnym dadatkam. Minsk: Byelaruskaya navuka, 2021.
Google Scholar
Gerlach, Jan. Chłopi w obronie Rzeczypospolitej – studium o piechocie wybranieckiej. Lwów: Spółdzielnia Wydawnicza „Wieś”, 1939.
Google Scholar
Gębarowicz, Mieczysław. Najstarszy ikonostas cerkwi Wołoskiej we Lwowie. Dzieje zabytku oraz jego rola w przemianach malarstwa cerkiewnego i sztuki ukraińskiej. Opracowanie Agnieszka Gronek. Wrocław: Ossolineum, 2016.
Google Scholar
Gronek, Agnieszka. „O rzędzie Deesis ikonostasu cerkwi Zaśnięcia Matki Boskiej we Lwowie”. W: Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, redakcja Agnieszka Gronek, Alicja Z. Nowak, 33–44. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2019.
Google Scholar
Ikanapis i altarny zhyvapis Byelarusi XVI – pachatku XIX stahoddzya. Redakcja Uladzimir Prakaptsow. Minsk: Byelarus’, 2021.
Google Scholar
Janocha, Michał. „Ewolucja ikonostasu w sztuce cerkiewnej na terenie I Rzeczypospolitej”. Techne. Seria nowa, nr 1 (2018): 79–106.
DOI: https://doi.org/10.18778/2084-851X.05.05
Google Scholar
Janocha, Michał. „Ikonostasy w cerkwiach Rzeczypospolitej w XVII–XVIII wieku”. Przegląd Wschodni 8, nr 4 (2003): 897–921.
Google Scholar
Janocha, Michał. Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu. Warszawa: Neriton, 2001.
Google Scholar
Jurgilewicz-Stępień, Aneta. „Ikony z przegród ołtarzowych cerkwi podlaskiej w Czyżach – w kolekcji Muzeum Ikon w Supraślu”. Ikonosfera. Zeszyty Muzeum Ikon w Supraślu, t. 9 (2021): 128–142.
Google Scholar
Jurgilewicz-Stępień, Aneta. „Podlaski ikonostas cerkwi Zaśnięcia Bogarodzicy w Czyżach jako przykład przegrody unickiej”. Ikonosfera. Zeszyty Muzealne, t. 6 (2017): 64–82.
Google Scholar
Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria nowa, t. 12: Województwo podlaskie (białostockie), z. 3: Powiat białostocki. Redakcja Marcin Zgliński, Katarzyna Kolendo-Korczak, opracowanie Katarzyna Kolendo-Korczak, Zbigniew Michalczyk, Anna Oleńska, Dorota Piramidowicz, Katarzyna Uchowicz, Marcin Zgliński. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
Google Scholar
Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria nowa, t. 12: Województwo podlaskie (białostockie), z. 4: Powiat bielski. Redakcja Marcin Zgliński, opracowanie Zbigniew Michalczyk, Dorota Piramidowicz, Katarzyna Uchowicz, Marcin Zgliński. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2019.
Google Scholar
Knoben, Ursula. „Vladimir von Kiev”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie, t. 8, 583–584. Rom: Herder, 1971.
Google Scholar
Kolendo-Korczak, Katarzyna, Zbigniew Michalczyk, i Marcin Zgliński. „W sprawie odnalezienia w Topilcu reliktów ikonostasu cerkwi Zwiastowania NMP w Supraślu”. Biuletyn Historii Sztuki 80, nr 2 (2018): 401–405.
Google Scholar
Kruk, Mirosław P. „«Deisus dawną zwyczajną robotą y malowaniem» – kilka uwag na marginesie inwentarzy cerkiewnych”. W: Ars Graeca – Ars Latina. Studia dedykowane Profesor Annie Różyckiej Bryzek, redakcja Wojciech Bałus et al., 207–230. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001.
Google Scholar
Kułak, Aneta. „Ołtarz czy ikonostas? O wyposażeniu podlaskich cerkwi na początku XVIII wieku”. W: Śladami unii brzeskiej, redakcja Radosław Dobrowolski, Mariusz Zemło, 577–586. Lublin–Supraśl: Wydawnictwo KUL, 2010.
Google Scholar
Kułak, Aneta. „Unickie cerkwie drewniane na Podlasiu 1596–1875. Przemiany w architekturze i wyposażeniu wnętrz”. Rozprawa doktorska, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2022, mps.
Google Scholar
Kuprianowicz, Grzegorz, i Mikołaj Roszczenko. Cerkiew prawosławna Przemienienia Pańskiego w Lublinie. Lublin: Prawosławna Diecezja Lubelsko-Chełmska, 1993.
Google Scholar
Matus, Irena. „Restytucja ikonostasów w cerkwiach unickich w Obwodzie Białostockim”. Białorutenistyka Białostocka 3 (2011): 325–344.
Google Scholar
Matus, Irena. Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013.
Google Scholar
Michalczyk, Zbigniew, i Ewa Zalewska. „Odnalezione przez ekipę KZSP ikony z supraskiego ikonostasu pw. Zwiastowania NMP zakupione przez Muzeum Ikon w Supraślu. Otwarcie nowej ekspozycji”. Biuletyn Historii Sztuki 81, nr 2 (2019): 343–346.
DOI: https://doi.org/10.36744/bhs.323
Google Scholar
Musin, Aleksander. „Zabytki Supraśla w Sankt Petersburgu. Materiały dotyczące historii i konserwacji cerkwi Zwiastowania Bogurodzicy (1907–1910) w Archiwum Cesarskiej Komisji Archeologicznej”. W: Freski supraskie. Relikty XVI-wiecznego malarstwa postbizantyńskiego w kolekcji Muzeum Ikon w Supraślu, redakcja Adam Ruta, 14–81. Białystok: Muzeum Podlaskie w Białymstoku, 2019.
Google Scholar
Myslivec, Josef. „Boris und Gleb (getauft: Roman und David)”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie, t. 5, 437–441. Rom: Herder, 1971.
Google Scholar
„Osvyashcheniye tserkvi”. Litovskiye eparkhiyal’nyye vedomosti, nr 41 (1883): 363.
Google Scholar
Rafacz, Józef. „Stanowisko wybrańców w dawnej Polsce”. Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział II Nauk Historycznych, Społecznych i Filozoficznych 32, z. 1–3 (1939): 7–14.
Google Scholar
Seniuk, Bronisław Miron. „O niezachowanych ikonostasach z greckokatolickich cerkwi oficjału brzeskiego diecezji włodzimierskiej. Kilka schematów ikonograficznych”. W: Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła – twórcy – ośrodki – techniki. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej 10–11 maja 2003 roku, redakcja Jarosław Giemza, 381–393. Łańcut: Muzeum – Zamek w Łańcucie, 2003.
Google Scholar
Seniuk, Bronisław Miron. „Osiemnastowieczna terminologia z zakresu architektury i sztuki cerkiewnej oraz organizacji Kościoła wschodniego. Materiały do słownika na podstawie protokołów wizytacyjnych eparchii włodzimierskiej”. W: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5: Miejsce i rola Kościoła greckokatolickiego w Kościele powszechnym, redakcja Stanisław Stępień, 309–346. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy, 2000.
Google Scholar
Slyun’kova, Inessa N. Monastyri vostochnoy i zapadnoy traditsiy. Naslediye arkhitektury Belarusi. Moskva: Progress-Traditsiya, 2002.
Google Scholar
Sosna, Grzegorz. „Katalog świątyń i duchowieństwa prawosławnej diecezji warszawsko-bielskiej”. Elpis 2, nr 3 (2000): 7–431.
Google Scholar
Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa. Redakcja Krzysztof Chłapowski, t. 10: Sumariusz księgi MK 180 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie z lat 1633–1635, kanclerstwa Jakuba Zadzika. Opracowanie Wojciech Krawczuk. Kraków: Historia Iagellonica, 2018.
Google Scholar
Sygowski, Paweł. „Unicka diecezja chełmska w protokołach wizytacyjnych biskupa Maksymiliana Ryłły z lat 1759–1762”. W: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5: Miejsce i rola Kościoła greckokatolickiego w Kościele powszechnym, redakcja Stanisław Stępień, 233–285. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy, 2000.
Google Scholar
Tomalska, Joanna. „Ikonostas supraski: problem atrybucji”. W: Studia o kulturze cerkiewnej dawnej Rzeczypospolitej, t. 1, redakcja Agnieszka Gronek, Alicja Z. Nowak, 43–60. Kraków: Wydawnictwo „scriptum” Tomasz Sekunda, 2016.
Google Scholar
Troc-Sosna, Antonina, i Grzegorz Sosna. Cerkiewna własność ziemska na Białostocczyźnie w XV–XX wieku. Zbiór materiałów. Diecezja warszawsko-bielska i białostocko-gdańska. Białystok: Orthdruk, 2004.
Google Scholar
Ukrayins’kyy portret XVI–XVIII stolit’. Natsional’nyy khudozhniy muzey Ukrayiny. Kataloh-al’bom. Opracowanie Halyna Byelikova, Larysa Chlenova. Kyyiv: Artaniya Nova, 2006.
Google Scholar
Wiadomości Uprzywilejowane Warszawskie, nr 38 (23 września), 1761.
Google Scholar
Vysotskaya, Nadezhda F. Ikonopis’ i altarnaya zhivopis’ Belarusi XII–XVIII vekov. Minsk: Belarus’, 2021.
Google Scholar
Zalewska, Ewa. „XVII-wieczne ikony Michała Archanioła i Aarona Arcykapłana ze zbiorów Muzeum Ikon w Supraślu. Komunikat”. Ikonosfera. Zeszyty Muzeum Ikon w Supraślu, t. 9 (2021): 102–118.
Google Scholar
Authors
Piotr JamskiInstitute of Art, Polish Academy of Sciences Poland
https://orcid.org/0000-0001-6682-0237
Piotr Jamski is a graduate of the Institute of Art History at the University of Warsaw, since 1995 employed at the Institute of Art of the Polish Academy of Sciences. He is interested in European art of the 17th century, with special focus on the links between Italy and Poland with regard to architecture and sculpture of this period. His scholarly interests include also the cultural heritage of the eastern lands of the Commonwealth of Poland and Lithuania, the history of historical monument protection in Poland, and photography. He conducts research into bell-founding and campanology. He has been producing photographical documentation of cultural heritage for 30 years now, also during fieldwork for the Catalogue of the Monuments of Art in Poland.
Authors
Zbigniew Michalczykzbigniew.michalczyk@ispan.pl
Institute of Art, Polish Academy of Sciences Poland
https://orcid.org/0000-0002-4820-4745
Zbigniew Michalczyk is a graduate of the Institute of Art History at the University of Warsaw, since 2007 an assistant professor at the Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, from the very beginning at the Catalogue of the Monuments of Art in Poland; since 2018 a professor of the Institute of Art of the Polish Academy of Sciences. His research interests focus mainly on 17th- to 19th-century painting and graphic art, social functioning of artists in Central Europe, and the beginnings of the academic education of artists. He is also involved in inventorying monuments of art in the eastern lands of the Commonwealth of Poland and Lithuania.
Authors
Jan NowickiInstitute of Art, Polish Academy of Sciences Poland
https://orcid.org/0000-0001-5838-5108
Jan Maciej Nowicki is a graduate of the Institute of Art History and Centre for Europe at the University of Warsaw, a postgraduate student at the Faculty of Culture and Arts, University of Warsaw. Since 2022, a specialist at the Catalogue of the Monuments of Art in Poland at the Institute of Art of the Polish Academy
of Sciences. In his research, he investigates the issues of the reception of medieval architecture in later periods, the art and culture of the 19th and early 20th century, Gothic architecture, and the monuments of art in Mazovia.
Statistics
Abstract views: 1197PDF downloads: 761
License
Copyright (c) 2023 Biuletyn Historii Sztuki
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Most read articles by the same author(s)
- Katarzyna Kolendo-Korczak, Zbigniew Michalczyk, Marcin Zgliński, Response to the Comments of Krystyna Stawecka PhD , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 81 No. 2 (2019)
- Ewa Zalewska, Zbigniew Michalczyk , Icons from the Supraśl Iconostasis from the Orthodox Church of the Annunciation Discovered by the Catalogue of Art Monuments in Poland (KZSP) Team and Purchased by the Museum of Icons in Supraśl. Opening of a New Display , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 81 No. 2 (2019)
- Zbigniew Michalczyk, The Smuglewicz Family, Józef Sierakowski and Others. Reflections upon the Perusal of the Catalogue of Drawings (Polish School: S) in the Print Room of the University of Warsaw Library, Edited by Małgorzata Biłozór-Salwa , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 84 No. 3 (2022)
