„Powołanie św. Mateusza” Caravaggia, czyli kto jest kim w obrazie i skąd to wiadomo?
Jarosław Jarzewicz
Poznań, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Adama Mickiewicza (Polska)
http://orcid.org/0000-0001-5223-2688
Abstrakt
Obraz Powołanie św. Mateusza Caravaggia budził wielkie zainteresowanie już od czasu swojego powstania. Jest jednym z dzieł, na których badaniu doskonalone są metody historii sztuki. Mimo wielkiego dorobku badawczego, przedmiotem kontrowersji pozostaje nadal tak podstawowa kwestia, jak identyfikacja protagonisty: która z postaci na obrazie przedstawia Mateusza? Taka sytuacja stawia pod znakiem zapytania odpowiedniość dotychczas stosowanych metod interpretacji W artykule rozważono ten problem na generalnym tle: skąd w ogóle wiadomo kto jest kim w obrazie i zaproponowano nowe uzasadnienie tradycyjnej identyfikacji w oparciu o przesłanki wynikające z kontekstu dzieła.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Caravaggio, Powołanie św. Mateusza, interpretacja, malarstwo religijneBibliografia
Baglione, Giovanni. Le Vite de Pittori, Scultori et Architetti. Dal pontificato di Gregorio XIII del 1572. In fino a'tempi di Papa Urbano Ottavo nel 1642. Roma: Stamperia d’Andrea Fei, 1642.
Google Scholar
Bellori, Giovanni Pietro. Le vite dei pittori, scultori ed architetti moderni. Roma: al Mascardi, 1672.
Google Scholar
Bätschmann, Oskar. Einführung in die kunstgeschichtliche Hermeneutik. Die Auslegung von Bildern. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1984.
Google Scholar
Bischoff, Bernhard. „Regensburger Beiträge zur mittelalterlichen Dramatik und Ikonographie.” W Bernhard Bischoff, Mittelalterliche Studien, t. 2, 156–168. Stuttgart: Hiersemann, 1967.
Google Scholar
Bischoff, Bernhard. „Wendepunkte in der Geschichte der leteinischen Exegese im Frühmittelalter.” Sacris erudiri 6, nr 2 (1954): 189–281.
DOI: https://doi.org/10.1484/J.SE.2.304670
Google Scholar
Bloch, Peter i Ursula Nilgen, Förster, Else. „Evangelisten.” W Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, t. 6, szp. 448–517. Stuttgart: Druckmüller, 1970.
Google Scholar
Boromeusz, Karol św., „Pouczenia o budowie i wyposażeniu kościoła, 1577.” W Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500–1600, wybór i opracowanie Jan Białostocki, 403-404. Warszawa: PWN, 1985.
Google Scholar
Braun, Josef. Tracht und Attribute der Heiligen in der deutschen Kunst. Stuttgart: Metzler, 1943.
Google Scholar
Büchsel, Martin. „Das Christusporträt am Scheideweg des Ikonoklastenstreits im 8. und 9. Jahrhundert.” Marburger Jahrbuch für Kunstwissenschaft 25 (1998): 7–52.
DOI: https://doi.org/10.2307/1348725
Google Scholar
Büchsel, Martin. Die Entstehung des Christusporträts. Bildarchäologie statt Bildhypnose. Mainz: Zabern, 2003..
Google Scholar
Burgard, Peter. „The Art of Dissimulation. Caravaggio's Calling of St. Matthew.” Pantheon 56 (1998): 95–102
Google Scholar
Czekalski, Stanisław. Intertekstualność i malarstwo. Problemy badań nad związkami międzyobrazowymi. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006.
Google Scholar
Dionizjusz z Furny, Hermeneia czyli objaśnienie sztuki malarskiej. Tłumaczenie Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013.
Google Scholar
Dodwell, Charles R. Pictorial Art in the West 800–1200. New Haven-London: Yale University Press, 1993.
Google Scholar
Dwunastu. Pseudo Abdiasza Historie Apostolskie, opracowanie Marek Starowieyski. Kraków: Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, 1995.
Google Scholar
Golahny, Amy. „Italian Art and the North. Exchanges, Critical Reception, and Identity, 1400–1700.” W A Companion to Renaissance and Baroque Art, redakcja Babette Bohn, James M. Saslow. 106–125. Chichester: Wiley-Blackwell, 2013.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118391488.ch5
Google Scholar
Gombrich, Ernst H. „Icones symbolicae. Philosophies of Symbolism and their Bearing in Art.” W Id., Symbolic Images, 123–191. London: Phaidon Press, 1993.
Google Scholar
Gombrich, Ernst H. „Introduction: Aims and Limits of Iconology.” W Id., Symbolic Images, 1-22. London: Phaidon Press, 1993.
Google Scholar
Haake, Michał. „Powołanie św. Mateusza Caravaggia. Studium z hermeneutyki obrazu.” Artium Quaestiones 18 (2007): 37–115.
Google Scholar
Haskell, Francis. Maler und Auftraggeber. Kunst und Gesellschaft im italienischen Barock. Köln: DuMont Reise Vlg., 1996.
Google Scholar
Hass, Angela. „Caravaggio's Calling of St. Matthew Reconsidered.” Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 51 (1988): 245–250.
DOI: https://doi.org/10.2307/751282
Google Scholar
Hess, Jacob. „Chronology of the Contarelli Chapel.” The Burlington Magazine 93, nr 579 (1951): 186–201.
Google Scholar
Jäggi, Carola. Ravenna. Kunst und Kultur einer spätantiken Residenzstadt. Die Bauten und Mosaiken des 5. und 6. Jahrhunderts. Regensburg: Schnell & Steiner, 2016.
Google Scholar
Jarzewicz, Jarosław. „Czy historia sztuki jest już historią?” W Historia sztuki dzisiaj. Materiały z LVIII Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Poznań 19–21 listopada 2009, redakcja Jarosław Jarzewicz, Janusz Pazder, Tadeusz Żuchowski, 29–35. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2010.
Google Scholar
Jarzewicz, Jarosław. „O obrazach, o naturze i innych fundamentalnych kwestiach.” Artium Quaestiones 23 (2012): 269–286.
Google Scholar
Kessler, Herbert i Johanna Zacharias. Rome 1300. On the Path of the Pilgrim. New Haven-London: Yale University Press, 2000.
Google Scholar
Krasny, Piotr. Visibilia signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach Roberta Bellarmina, Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy kościelnych epoki nowożytnej. Kraków: Universitas, 2010.
Google Scholar
Lavin, Irving. „Caravaggio's Calling St. Matthew. The Identity of Protagonist.” W Id., Past and Present. Essays on Historicism in Art from Donatello to Picasso, 85–101. Berkeley-Los Angeles: University of California Press, 1993.
Google Scholar
Lechner, Martin. „Matthäus Apostel und Evangelist.” W Lexikon der christlichen Ikonographie, redakcja Engelbert Kirschbaum, Wolfgang Braunfels, t. 7, szp. 588–601. Rom-Freiburg-Basel-Wien: Verlag Herder, 1994.
Google Scholar
„Libri Carolini.” W Monumenta Germaniae Historica, Legum Sectio III, Concilia Tom II, Suplementum, edycja Hubert Bastgen. Hannover: Hahnsche Buchhandlung, 1924.
Google Scholar
Mander, Karel van. Het schilder-boek. Haerlem, 1604.
Google Scholar
Molanus, Joannes. „O historii świętych obrazów i wyobrażeń, aby były właściwie używane, a przeciw nadużyciom, cztery księgi, 1594.” W Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600–1700, wybór i opracowanie Jan Białostocki, redakcja Maria Poprzęcka, Antoni Ziemba, 117–118. Warszawa: PWN, 1994.
Google Scholar
Muszyński, Henryk bp. „Charyzmat natchnienia biblijnego.” W Wstęp ogólny do Pisma Świętego, redakcja ks. Jan Szlaga, 17–68. Poznań-Warszawa: Pallotinum, 1986.
Google Scholar
Noack, Friedrich „Nebbia (Nebula), Cesare.” W Thieme-Becker: Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler, t. 25, 370. Leipzig: Verlag von E.A. Seemann, 1931.
Google Scholar
Open the Gates of Paradise. The Benedictines in the Heart of Europe. Prague: National Gallery in Prague, 2015.
Google Scholar
Panofsky, Erwin. „Ikonografia i ikonologia.” W Id., Studia z historii sztuki, opracowanie Jan Białostocki, 11–32. Warszawa: PIW, 1971.
Google Scholar
Pericolo, Lorenzo. „Interpreting Caravaggio in the Second Half of the Twentieth Century: Between Galileo and Heidegger, Giordano Bruno and Laplanche.” W Caravaggio: Reflections and Refractions, redakcja Lorenzo Pericolo, David M. Stone, 301–320. Farnham: Routledge, 2014.
Google Scholar
Pokorska, Małgorzata. „«Cibus oculorum». Uwagi o teorii dzieła sztuki w «Libri Carolini».” Folia Historiae Artium 27 (1991): 13–33.
Google Scholar
„Postanowienia Soboru Trydenckiego. Dwudziesta piąta Sesja Soboru Trydenckiego, a dziewiąta i ostatnia za pontyfikatu Piusa IV rozpoczęta 3, a zakończona 4 dna grudnia 1563. O wzywaniu, czci, oraz relikwiach świętych i o świętych obrazach.” W Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500–1600, wybór i opracowanie Jan Białostocki, 391–392. Warszawa: PWN, 1985.
Google Scholar
Prater, Andreas. „Matthäus und kein Ende? Eine Entgegnung.” Pantheon 53 (1995): 53-61.
Google Scholar
Röttgen, Herwarth. „Giuseppe Cesari, die Contarelli-Kapelle und Caravaggio.” Zeitschrift für Kunstgeschichte 27, nr 3–4 (1964): 201–227.
DOI: https://doi.org/10.2307/1481646
Google Scholar
Röttgen, Herwarth. „Die Stellung der Contarelli-Kapelle in Caravaggios Werk.” Zeitschrift für Kunstgeschichte 28, z. 1–2 (1965): 47–68.
DOI: https://doi.org/10.2307/1481670
Google Scholar
Russo, Lucio. Zapomniana rewolucja. Grecka myśl naukowa a nauka nowoczesna. Tłumaczenie Ireneusz Kania. Kraków: Universitas, 2005.
Google Scholar
Sandrart, Joachim von. L’Academia Todesca della Architectura Scultura et Pictura: Oder Teutsche Academie der Edlen Bau- Bild und Mahlerey-Künste. Nürnberg: Sandrart, Merian, 1675–1679.
Google Scholar
Schade, Herbert. „Die Libri Carolini und ihre Stellung zum Bild.” Zeitschrift für katholische Theologie 79, nr 1 (1957): 69–78.
Google Scholar
Schöne, Wolfgang. Über das Licht in der Malerei. Berlin: Gebr. Mann, 1954.
Google Scholar
Sedlmayr, Hans. „Der Bilderkreis von Neu St. Peter in Rom.” W Id., Epochen und Werke, t. 2, 7–44. Wien-München: Herold, 1969.
Google Scholar
Suckale, Robert. Die Hofkunst Kaiser Ludwigs des Bayern. München: Hirmer, 1993.
Google Scholar
Tatarkiewicz, Władysław. Dzieje sześciu pojęć. Sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne. Warszawa: PWN, 1976.
Google Scholar
Vlam, Grace A. H. „The Calling of Saint Matthew in Sixteenth-Century Flemish Painting.” The Art Bulletin 59, nr 4 (1977): 561–570.
DOI: https://doi.org/10.1080/00043079.1977.10787481
Google Scholar
Voragine, Jakub de. Złota Legenda. Wybór. Tłumaczenie Janina Pleziowa, opracowanie Marian Plezia. Warszawa: Instytut Wydawniczy “PAX”, 1983.
Google Scholar
Wilmart, André. „L'Exemplaire lyonnais de l'exposition de Florus sur les épîtres et ses derniers feuillets. Effigies des apôtres vers le début du Moyen Âge.” Revue Bénédictine 42 (1930): 73-76.
DOI: https://doi.org/10.1484/J.RB.4.04786
Google Scholar
Wolter-von dem Knesebeck, Harald. Des Bischofs Gabe. Bernward von Hildesheim und sein Kostbares Evangeliar. Halle an der Saale: Universitätsverlag Halle-Wittenberg, 2018.
Google Scholar
Autorzy
Jarosław JarzewiczPoznań, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Adama Mickiewicza Polska
http://orcid.org/0000-0001-5223-2688
Statystyki
Abstract views: 564PDF downloads: 901
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Jarosław Jarzewicz, O orientalnych motywach w architekturze zamku malborskiego, czyli powrót do dawnej hipotezy , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 85 Nr 2 (2023)
- Jarosław Jarzewicz, Christofer Herrmann, Der Hochmeisterpalast auf der Marienburg. Konzeption, Bau und Nutzung der modernen europäische Fürstenresidenz um 1400, Petersberg 2019 , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 81 Nr 1 (2019): Numer zwykły
- Jarosław Jarzewicz, Szczęsny Skibiński (1942–2023) , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 85 Nr 4 (2023)