Królewskie egzekwie w warszawskim kościele kapucynów w XVIII wieku
Hanna Osiecka-Samsonowicz
Warszawa, Instytut Sztuki PAN (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6925-4664
Abstrakt
W artykule omówiono plastyczną oprawę egzekwii odprawionych z inicjatywy Augusta II Mocnego za Marię Kazimierę Sobieską w 1717 r. oraz uroczystości związanych z wystawieniem trumien królowej, Jana III Sobieskiego i ich wnuka, zorganizowanych przez królewicza Jakuba Sobieskiego w 1733 r. Analiza rysunków Joachima Daniela Jaucha ze zbiorów Sächsisches Hauptstaatsarchiv w Dreźnie, wsparta źródłami archiwalnymi, pozwoliła na próbę usystematyzowania bogatego materiału ikonograficznego dotyczącego projektów artysty z okazji pochówku serca Augusta II Mocnego w Kapicy Królewskiej w 1736 r., jej dekoracji oraz wystroju kościoła w czasie egzekwii za monarchę, odprawianych w rocznice jego śmierci na polecenie Augusta III przez blisko dwadzieścia pięć lat. Uroczystości te, celebrowane w jednej z najważniejszych sakralnych fundacji Jana III, były ważnym elementem saskiej propagandy politycznej.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Maria Kazimiera D’Arquien Sobieska, Jan III Sobieski, August II Mocny, Joachim Daniel Jauch, Alessandro Galli-Bibiena, kościół kapucynów w Warszawie, uroczystości egzekwialne, pogrzeby serc w Rzeczypospolitej XVIII w., castrum doloris, katafalkBibliografia
Badach, Artur. “Pogrzeby serc na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej w XVIII wieku.” W Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., redakcja Jerzy Lileyko, 639–651. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2000.
Google Scholar
Ball-Krückmann, Babette. “I progetti scenografii dei Galli Bibiena come opere di arte grafica.” W I Bibiena. Una famiglia in scena, redakcja Daniela Gallingani, 101–111. Firenze: Alinea Editrice, 2002.
Google Scholar
Berendsen, Olga. “I primi catafalchi del Bernini e il progetto del Baldacchino.” W Immagini del Barocco. Bernini e la cultura del Seicento, redakcja Marcello Fagiolo, Gianfranco Spagnesi, 133–143. Firenze: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1982.
Google Scholar
Bartczakowa, Aldona. Kościół Kapucynów. Warszawa: PWN, 1982.
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. “Projektanci i wykonawcy katafalków z 1. połowy XVIII w.” W Rokoko. Studia nad sztuką 1 połowy XVIII w. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej wspólnie z Muzeum Śląskim we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, 251–273. Warszawa: PWN, 1970.
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa: PWN, 1974.
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. “Uroczystości pogrzebowe Sobieskich w kościele OO. Kapucynów w Warszawie (1697–1933). O ceremoniach elekcji, koronacji i pogrzebu.” Pietas et Studium 5 (2013-2014): 181–204.
Google Scholar
Czyż, Anna Sylwia. “O pochówkach serc Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Klary Izabelli de Mailly-Lasccaris Pacowej oraz o nekropolii Paców w Pożajściu.” Biuletyn Historii Sztuki 75, nr 4 (2013): 671–696.
Google Scholar
Czyżewski, Krzysztof F. “Niezrealizowana fundacja biskupa Konstantego Felicjana Szaniawskiego”, Folia Historica Cracoviensia 10 (2004): 71–80.
DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.1233
Google Scholar
Frank, Martina. “I Bibiena a Vienna: La corte e altri committenti.” W I Bibiena. Una famiglia europea, redakcja Deanna Lenzi et al., 101–112. Bologna: Marsilio, 2000.
Google Scholar
Getka-Kenig, Mikołaj. “Kaplica Sobieskiego w kościele Kapucynów w Warszawie. Sztuka i mediacja znaczeń w służbie propagandy rządowej Królestwa Polskiego lat 1815–1830.” Folia Historiae Artium. Seria Nowa 15 (2017): 77–95.
Google Scholar
Glanz, Alexandra. Alessandro Galli Bibiena (1686–1748) inventore delle scene und Premier Architecteur am kurpfälzischen Hof in Mannheim. Ein Beitrag zur Bibiena-Forschung, opracowanie Harald Zielske. Berlin: Gesellschaft für Theatergeschichte, 1991.
Google Scholar
Grzybkowski, Andrzej. “Obraz serca w sztuce średniowiecznej. Między erotyką a mistyką.” W Sztuka a erotyka. Materiały XLIII Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Łódź, listopad 1994, 105–124. Warszawa: Arx Regia, 1995.
Google Scholar
Hentschel, Walter. Die sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen. Berlin: Kunst und Gesellschaft, 1967.
Google Scholar
Komaszyński, Michał. Księcia Contiego niefortunna wyprawa po koronę Sobieskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971.
Google Scholar
Komaszyński, Michał. Maria Kazimiera D’Arquien Sobieska królowa Polski 1641–1716. Kraków-Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1984.
Google Scholar
Lavin, Irving. “The Baldacchino. Borromini vs Bernini. Did Borromini Forget Himself?” W Sankt Peter in Rome 1506–2006. Beiträge der international Tagung von 22. – 25. Februar in Bonn, redakcja Georg Satzinger, Sebastian Schütze, 1336–1384. München: Hirmer Verlag GmbH, 2008
Google Scholar
Ługowski, Piotr. “Reformacka pompa funebris Benedykta Roszkowskiego.” Rocznik Historii Sztuki 45 (2020): 91–108.
Google Scholar
Migasiewicz, Paweł. Nagrobek serca króla Jana Kazimierza w kościele Saint-Germain-des-Prés w Paryżu. Warszawa: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, 2019
Google Scholar
Milewski, Dariusz. “Koronacja Augusta II Mocnego na króla Polski.” Saeculum Christianum. Pismo historyczno-społeczne 10, nr 1 (2003): 81–99.
Google Scholar
Od Augusta Mocnego do Augusta III. Doniesienia z Warszawy Andrzeja Cichockiego z lat 1733–1734, opracowanie Jerzy Dygdała. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2016.
Google Scholar
Pod jedną koroną. Kultura i sztuka czasów unii polsko-saskiej, Zamek Królewski w Warszawie, Staatliche Kunstammlungen Dresden, 26 czerwca – 12 października 1997, redakcja Marta Męclewska, Barbara Grątkowska-Ratyńska. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 1997.
Google Scholar
Popelka, Liselotte. Castrum Doloris oder „Trauriger Schaauplatz”. Untersuchungen zu Entstehung und Wesen ephemer Architektur. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1994.
Google Scholar
Sito, Jakub. “Jauch Joachim Daniel.” W Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV–XVIII wieku, redakcja Paweł Migasiewicz, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Jakub Sito, 222–226. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016,
Google Scholar
Sito, Jakub, Wardzyński, Michał. “Recepcja twórczości graficznej Jeana Lepautre’a Młodszego w sztuce sakralnej Rzeczypospolitej XVII i XVIII wieku.” W Francusko-polskie relacje artystyczne w epoce nowożytnej, redakcja Andrzej Pieńkos, Agnieszka Rosales Rodriguez, 67–85. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
Google Scholar
Skrzypietz, Aleksandra. Królewscy synowie – Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
Google Scholar
Skrzypietz, Aleksandra. Jakub Sobieski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2015.
Google Scholar
Skrzypietz, Aleksandra. “Infant Jan, czyli ostatni królewski pogrzeb na Wawelu.” W W podróży przez wiek osiemnasty... Studia i szkice z epoki nowożytnej, redakcja Adam Perlakowski, Monika Wyszomirska, Michał Zwierzykowski, 71–91. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.
Google Scholar
Staszewski, Jacek. “Pomysły reformatorskie czasów Augusta II.”, Kwartalnik Historyczny 82, nr 4 (1975): 736–765.
Google Scholar
Staszewski, Jacek. August II Mocny. Wrocław: Ossolineum, 1998
Google Scholar
Sulewska, Renata. “Warszawskie uroczystości pogrzebowe królów i ich rodzin w XVI i XVII wieku. Ceremoniał, przestrzeń, oprawa plastyczna.” Rocznik Historii Sztuki 44 (2019): 179–204.
Google Scholar
Wiśniewski, Krzysztof. „Ceremonie żałobne Augusta II, Jana III i Marii Kazimiery w 1733 i 1734 r.” Rocznik Warszawski 29 (2000): 57–89.
Google Scholar
Wójcik, Zbigniew. Jan Sobieski 1629–1696. Warszawa: PIW, 1983.
Google Scholar
Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na polskim dworze Augusta III, Lublin: Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2012.
Google Scholar
Autorzy
Hanna Osiecka-SamsonowiczWarszawa, Instytut Sztuki PAN Polska
https://orcid.org/0000-0001-6925-4664
Statystyki
Abstract views: 396PDF downloads: 346
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Hanna Osiecka-Samsonowicz, O dwóch funeralnych fundacjach Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki” , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 82 Nr 3 (2020): numer zwykły
- Hanna Osiecka-Samsonowicz, Egzekwie za królową Marię Józefę Habsburg i ich artystyczna oprawa , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 84 Nr 4 (2022)
- Hanna Osiecka-Samsonowicz, „Rzymskie lata” Giovanniego Battisty Gisleniego i jego nagrobek z kościoła Santa Maria del Popolo w świetle nowych badań , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 86 Nr 4 (2024)
