O dwóch funeralnych fundacjach Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”
Hanna Osiecka-Samsonowicz
Warszawa, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (Polska)
http://orcid.org/0000-0001-6925-4664
Abstrakt
W artykule omówiono oprawę plastyczną uroczystości funeralnych, zorganizowanych przez Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńkę” z okazji egzekwii za Jakuba Ludwika Sobieskiego (syna Jana III) w Żółkwi w 1743 r. oraz pogrzebu Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej w Nieświeżu w 1747 r. Dekoracje obu uroczystości, należące do najbogatszych w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej, nie doczekały się dotąd wyczerpującego omówienia w literaturze przedmiotu, chociaż wyróżniają się bardzo rzadkim w Polsce typem architektonicznego castrum doloris. Oba katafalki, których twórcami byli Antonio Castelli i Maurizio Pedetti, nawiązując do formy rzymskiego barokowego tempietta, pozostają oryginalnymi i ważnymi przykładami europejskiej późnobarokowej sztuki funeralnej.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Michał Kazimierz Radziwiłł „Rybeńko”, Jakub Ludwik Sobieski, Anna Katarzyna z Sanguszków Radziwiłłowa, Antonio Castelli, Maurizio Pedetti, Hirsz Leybowicz, Żółkiew, Nieśwież, uroczystości pogrzebowe w Rzeczypospolitej w XVIII wieku, castrum doloris, katafalkBibliografia
Anusik, Zbigniew, i Andrzej Stroynowski. “Radziwiłłowie w epoce saskiej. Zarys dziejów politycznych i majątkowych.” Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica 33 (1989): 29–58.
Google Scholar
Banacka, Marianna. Biskup Andrzej Stanisław Kostka Załuski i jego inicjatywy artystyczne. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2001.
Google Scholar
Bazhenova, Olga D. Radzivillovskiĭ Nesvizh. Rospisi kostela Bozhego Tela. Minsk: Kharvest, 2007.
Google Scholar
Bernatowicz, Tadeusz, Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie, 2009.
Google Scholar
Bernatowicz, Tadeusz. Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej (1697–1763), Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.
Google Scholar
Bernatowicz, Tadeusz. “Rezydencja Sobieskich i Radziwiłłów w Żółkwi w świetle nieznanego planu Antonia Castellego.” Ikonotheka 13 (1998): 203–213.
Google Scholar
Betlej, Andrzej. Paweł Giżycki SJ, architekt polski XVIII wieku. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2003.
Google Scholar
Betlej, Andrzej. “Uwagi na temat twórczości Francesca Capponiego.” W Sztuka kresów wschodnich. Materiały sesji naukowej, t. 3, redakcja Jan K. Ostrowski, 193–197. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, 1998.
Google Scholar
Brix. Michael. “Trauergerüste für die Habsburger in Wien.” Wiener Jahrbuch für Kunstgeschichte 24 (1973): 208–265.
DOI: https://doi.org/10.7767/wjk.1973.26.1.208
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. “O antykizujących pogrzebach Radziwiłłów.” W Miscellanea Historico-Archivistica, t. 3: Radziwiłłowie XVI–XVIII wieku: w kręgu polityki i kultury, 251–268. Warszawa-Łódź: PWN, 1989.
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa: PWN, 1974.
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. “Projektanci i wykonawcy katafalków z 1. poł. XVIII w.” W Rokoko. Studia nad sztuką 1. poł. XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej wspólnie z Muzeum Śląskim we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, 251–274. Warszawa: PWN, 1970.
Google Scholar
Dygała, Jerzy. “Młody magnat na drezdeńskim dworze Augusta Mocnego. Fragment europejskiej podróży Michała Kazimierza Radziwiłła z 1722 roku.” W Stosunki polsko-niemieckie w XVI–XVIII wieku, redakcja Jacek Wijaczka, 205–225. Kielce: Akademia Świętokrzyska, 2002.
Google Scholar
Dymnicka-Wołoszyńska, Hanna. “Radziwiłł Michał Kazimierz zwany Rybeńko.” W Polski słownik biograficzny, t. 30, 299–306. Wrocław: Ossolineum, 1987.
Google Scholar
Fagiolo, Marcello. “Il trionfi sulla morte: i catafalchi dei papi e dei sovrani.” W La festa a Roma dal Rinascimento al 1870, redakcja Marcello Fagiolo, 26–39. Roma: U. Allemandi 1997.
Google Scholar
Fagiolo, Marcello. “Atlante tematico: gli elementi della festa. I Catafalchi.” W La festa a Roma dal Rinascimento al 1870, redakcja Marcello Fagiolo, 210–215. Roma: U. Allemandi 1997.
Google Scholar
Galewski, Dariusz. “Graficzne przedstawienia uroczystości pogrzebowych i castrum doloris Franza Ludwiga von Pfalz Neuburga.” Roczniki Sztuki Śląskiej 20 (2011): 153–163.
DOI: https://doi.org/10.1080/09644016.2011.551019
Google Scholar
Gąsiorowski, Stefan. Chrześcijanie i Żydzi w Żółkwi w XVII i XVIII wieku. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2001.
Google Scholar
Karkucińska, Wanda, Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746). Działalność gospodarcza i mecenat. Warszawa: Semper, 2000.
Google Scholar
Karpowicz, Mariusz. Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700. Lugano: Edizioni di Stato del Canton Ticino, 1999.
Google Scholar
Kowalczyk. Jerzy. “Przybytek chwały rodu Radziwiłłów na zamku w Żółkwi.” W Kultura staropolska – kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, redakcja Stanisław Bylina, 411–424. Warszawa: Semper, 1997.
Google Scholar
Kowalczyk, Jerzy. Świątynie późnobarokowe na kresach. Kościoły i klasztory w diecezjach na Rusi Koronnej. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Przemyskie Centrum Kultury i Nauki, 2006.
Google Scholar
Krasny, Piotr. “Kościół p.w. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii i Podwyższenia Krzyża Św. oraz klasztor OO. Dominikanów wraz z założeniem pielgrzymkowym w Podkamieniu.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 13, redakcja Jan K. Ostrowski, 123–192. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2005.
Google Scholar
Mariani, Andrea. “Podróż zagraniczna Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» (1721–1723). Między tożsamością rodową a poczuciem przynależności do arystokracji europejskiej.” W Europejski wiek osiemnasty – uniwersalizm myśli, różnorodność dróg. Studia i materiały, redakcja Marek Dembowski, Anna Grześkowiak-Krwawicz, Michał Zwierzykowski, 211–220. Kraków: Towarzystwo Naukowe “Societas Vistulana”, 2013.
Google Scholar
Noll, Petra. Mauritio Pedetti, der letzte Hofbaudirektor des Hochstifts Eichstätt (1719–1799). München: Neue Schriftenreihe des Stadtarchivs München, 1984.
Google Scholar
Petrus, Jerzy T. Kościoły i klasztory Żółkwi. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1994.
Google Scholar
Pietrzak, Jarosław. “Dziedzic królewskiej purpury. Słowo i obraz w propagandowych działaniach Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» względem przejęcia dziedzictwa Sobieskich.” Zeszyty Naukowe Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Społeczne 14, nr 3 (2016): 99–131.
Google Scholar
Popelka, Liselotte. Castrum Doloris oder „Trauriger Schaauplatz”. Untersuchungen zu Entstehung und Wesen ephemer Architektur. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1994.
Google Scholar
Popiołek, Bożena. Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2018.
DOI: https://doi.org/10.24917/9788380841147
Google Scholar
Roguski, Jakub. “Genealogia rodu Sanguszków księcia Symeona Samuela Sanguszki.” Studia Źródłoznawcze 56 (2018): 157–176.
DOI: https://doi.org/10.12775/SZ.2018.07
Google Scholar
Salge, Christiane. Anton Johann Ospel (1677–1756). Ein Architekt des Österreichischen Spätbarock. München: Prestel, 2007.
Google Scholar
Skrzypietz, Aleksandra. “Maria Karolina de Bouillon i jej kontakty z Radziwiłłami.” W Radziwiłłowie: obrazy literackie, biografie, świadectwa historyczne, redakcja Krzysztof Stępniak, 371–380. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003.
Google Scholar
Skrzypietz, Aleksandra. “The Radzivills Towards the Heritage of the Sobieskis.” W Baltijos regiono istorija ir kultura. Lietuva ir Lenkija, redakcja Rimantas Sliužinskas, 55–69. Klaipėda: KU leidykla, 2007.
Google Scholar
Skrzypietz, Aleksandra. Królewscy synowie Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
Google Scholar
Widacka, Hanna. “Działalność Hirsza Leybowicza i innych rytowników na dworze nieświeskim Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» w świetle badań archiwalnych.” Biuletyn Historii Sztuki 39, nr 1 (1977): 62–72.
Google Scholar
Zielińska, Teresa. “Więź rodowa domu radziwiłłowskiego w świetle diariusza Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki».” W Miscellanea Historico-Archivistica, t. 3: Radziwiłłowie XVI–XVIII wieku: w kręgu polityki i kultury, 175–190. Warszawa-Łódź: PWN, 1989.
Google Scholar
Zielińska, Teresa. “Propaganda świetności domu radziwiłłowskiego epoki Michała K. Radziwiłła «Rybeńki» w ówczesnych «środkach masowego przekazu».” W Między Wschodem a Zachodem Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, redakcja Zbigniew Wójcik, Teresa Chynczewska-Hennel, 205–213. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji „Historia pro Futuro”, 1993.
Google Scholar
Autorzy
Hanna Osiecka-SamsonowiczWarszawa, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Polska
http://orcid.org/0000-0001-6925-4664
Statystyki
Abstract views: 452PDF downloads: 313
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Hanna Osiecka-Samsonowicz, Królewskie egzekwie w warszawskim kościele kapucynów w XVIII wieku , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 83 Nr 3 (2021): numer zwykły
- Hanna Osiecka-Samsonowicz, Egzekwie za królową Marię Józefę Habsburg i ich artystyczna oprawa , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 84 Nr 4 (2022)
- Hanna Osiecka-Samsonowicz, „Rzymskie lata” Giovanniego Battisty Gisleniego i jego nagrobek z kościoła Santa Maria del Popolo w świetle nowych badań , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 86 Nr 4 (2024)