O dwóch funeralnych fundacjach Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”

Hanna Osiecka-Samsonowicz


Warszawa, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (Polska)
http://orcid.org/0000-0001-6925-4664

Abstrakt

W artykule omówiono oprawę plastyczną uroczystości funeralnych, zorganizowanych przez Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńkę” z okazji egzekwii za Jakuba Ludwika Sobieskiego (syna Jana III) w Żółkwi w 1743 r. oraz pogrzebu Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej w Nieświeżu w 1747 r. Dekoracje obu uroczystości, należące do najbogatszych w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej, nie doczekały się dotąd wyczerpującego omówienia w literaturze przedmiotu, chociaż wyróżniają się bardzo rzadkim w Polsce typem architektonicznego castrum doloris. Oba katafalki, których twórcami byli Antonio Castelli i Maurizio Pedetti, nawiązując do formy rzymskiego barokowego tempietta, pozostają oryginalnymi i ważnymi przykładami europejskiej późnobarokowej sztuki funeralnej.

Instytucje finansujące

Instytut Sztuki PAN

Słowa kluczowe:

Michał Kazimierz Radziwiłł „Rybeńko”, Jakub Ludwik Sobieski, Anna Katarzyna z Sanguszków Radziwiłłowa, Antonio Castelli, Maurizio Pedetti, Hirsz Leybowicz, Żółkiew, Nieśwież, uroczystości pogrzebowe w Rzeczypospolitej w XVIII wieku, castrum doloris, katafalk

Anusik, Zbigniew, i Andrzej Stroynowski. “Radziwiłłowie w epoce saskiej. Zarys dziejów politycznych i majątkowych.” Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica 33 (1989): 29–58.
  Google Scholar

Banacka, Marianna. Biskup Andrzej Stanisław Kostka Załuski i jego inicjatywy artystyczne. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2001.
  Google Scholar

Bazhenova, Olga D. Radzivillovskiĭ Nesvizh. Rospisi kostela Bozhego Tela. Minsk: Kharvest, 2007.
  Google Scholar

Bernatowicz, Tadeusz, Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie, 2009.
  Google Scholar

Bernatowicz, Tadeusz. Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej (1697–1763), Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.
  Google Scholar

Bernatowicz, Tadeusz. “Rezydencja Sobieskich i Radziwiłłów w Żółkwi w świetle nieznanego planu Antonia Castellego.” Ikonotheka 13 (1998): 203–213.
  Google Scholar

Betlej, Andrzej. Paweł Giżycki SJ, architekt polski XVIII wieku. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2003.
  Google Scholar

Betlej, Andrzej. “Uwagi na temat twórczości Francesca Capponiego.” W Sztuka kresów wschodnich. Materiały sesji naukowej, t. 3, redakcja Jan K. Ostrowski, 193–197. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, 1998.
  Google Scholar

Brix. Michael. “Trauergerüste für die Habsburger in Wien.” Wiener Jahrbuch für Kunstgeschichte 24 (1973): 208–265.
DOI: https://doi.org/10.7767/wjk.1973.26.1.208   Google Scholar

Chrościcki, Juliusz A. “O antykizujących pogrzebach Radziwiłłów.” W Miscellanea Historico-Archivistica, t. 3: Radziwiłłowie XVI–XVIII wieku: w kręgu polityki i kultury, 251–268. Warszawa-Łódź: PWN, 1989.
  Google Scholar

Chrościcki, Juliusz A. Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa: PWN, 1974.
  Google Scholar

Chrościcki, Juliusz A. “Projektanci i wykonawcy katafalków z 1. poł. XVIII w.” W Rokoko. Studia nad sztuką 1. poł. XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej wspólnie z Muzeum Śląskim we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, 251–274. Warszawa: PWN, 1970.
  Google Scholar

Dygała, Jerzy. “Młody magnat na drezdeńskim dworze Augusta Mocnego. Fragment europejskiej podróży Michała Kazimierza Radziwiłła z 1722 roku.” W Stosunki polsko-niemieckie w XVI–XVIII wieku, redakcja Jacek Wijaczka, 205–225. Kielce: Akademia Świętokrzyska, 2002.
  Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska, Hanna. “Radziwiłł Michał Kazimierz zwany Rybeńko.” W Polski słownik biograficzny, t. 30, 299–306. Wrocław: Ossolineum, 1987.
  Google Scholar

Fagiolo, Marcello. “Il trionfi sulla morte: i catafalchi dei papi e dei sovrani.” W La festa a Roma dal Rinascimento al 1870, redakcja Marcello Fagiolo, 26–39. Roma: U. Allemandi 1997.
  Google Scholar

Fagiolo, Marcello. “Atlante tematico: gli elementi della festa. I Catafalchi.” W La festa a Roma dal Rinascimento al 1870, redakcja Marcello Fagiolo, 210–215. Roma: U. Allemandi 1997.
  Google Scholar

Galewski, Dariusz. “Graficzne przedstawienia uroczystości pogrzebowych i castrum doloris Franza Ludwiga von Pfalz Neuburga.” Roczniki Sztuki Śląskiej 20 (2011): 153–163.
DOI: https://doi.org/10.1080/09644016.2011.551019   Google Scholar

Gąsiorowski, Stefan. Chrześcijanie i Żydzi w Żółkwi w XVII i XVIII wieku. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2001.
  Google Scholar

Karkucińska, Wanda, Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746). Działalność gospodarcza i mecenat. Warszawa: Semper, 2000.
  Google Scholar

Karpowicz, Mariusz. Artisti ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700. Lugano: Edizioni di Stato del Canton Ticino, 1999.
  Google Scholar

Kowalczyk. Jerzy. “Przybytek chwały rodu Radziwiłłów na zamku w Żółkwi.” W Kultura staropolska – kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, redakcja Stanisław Bylina, 411–424. Warszawa: Semper, 1997.
  Google Scholar

Kowalczyk, Jerzy. Świątynie późnobarokowe na kresach. Kościoły i klasztory w diecezjach na Rusi Koronnej. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Przemyskie Centrum Kultury i Nauki, 2006.
  Google Scholar

Krasny, Piotr. “Kościół p.w. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii i Podwyższenia Krzyża Św. oraz klasztor OO. Dominikanów wraz z założeniem pielgrzymkowym w Podkamieniu.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 13, redakcja Jan K. Ostrowski, 123–192. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2005.
  Google Scholar

Mariani, Andrea. “Podróż zagraniczna Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» (1721–1723). Między tożsamością rodową a poczuciem przynależności do arystokracji europejskiej.” W Europejski wiek osiemnasty – uniwersalizm myśli, różnorodność dróg. Studia i materiały, redakcja Marek Dembowski, Anna Grześkowiak-Krwawicz, Michał Zwierzykowski, 211–220. Kraków: Towarzystwo Naukowe “Societas Vistulana”, 2013.
  Google Scholar

Noll, Petra. Mauritio Pedetti, der letzte Hofbaudirektor des Hochstifts Eichstätt (1719–1799). München: Neue Schriftenreihe des Stadtarchivs München, 1984.
  Google Scholar

Petrus, Jerzy T. Kościoły i klasztory Żółkwi. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1994.
  Google Scholar

Pietrzak, Jarosław. “Dziedzic królewskiej purpury. Słowo i obraz w propagandowych działaniach Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» względem przejęcia dziedzictwa Sobieskich.” Zeszyty Naukowe Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Społeczne 14, nr 3 (2016): 99–131.
  Google Scholar

Popelka, Liselotte. Castrum Doloris oder „Trauriger Schaauplatz”. Untersuchungen zu Entstehung und Wesen ephemer Architektur. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1994.
  Google Scholar

Popiołek, Bożena. Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2018.
DOI: https://doi.org/10.24917/9788380841147   Google Scholar

Roguski, Jakub. “Genealogia rodu Sanguszków księcia Symeona Samuela Sanguszki.” Studia Źródłoznawcze 56 (2018): 157–176.
DOI: https://doi.org/10.12775/SZ.2018.07   Google Scholar

Salge, Christiane. Anton Johann Ospel (1677–1756). Ein Architekt des Österreichischen Spätbarock. München: Prestel, 2007.
  Google Scholar

Skrzypietz, Aleksandra. “Maria Karolina de Bouillon i jej kontakty z Radziwiłłami.” W Radziwiłłowie: obrazy literackie, biografie, świadectwa historyczne, redakcja Krzysztof Stępniak, 371–380. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003.
  Google Scholar

Skrzypietz, Aleksandra. “The Radzivills Towards the Heritage of the Sobieskis.” W Baltijos regiono istorija ir kultura. Lietuva ir Lenkija, redakcja Rimantas Sliužinskas, 55–69. Klaipėda: KU leidykla, 2007.
  Google Scholar

Skrzypietz, Aleksandra. Królewscy synowie Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
  Google Scholar

Widacka, Hanna. “Działalność Hirsza Leybowicza i innych rytowników na dworze nieświeskim Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki» w świetle badań archiwalnych.” Biuletyn Historii Sztuki 39, nr 1 (1977): 62–72.
  Google Scholar

Zielińska, Teresa. “Więź rodowa domu radziwiłłowskiego w świetle diariusza Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki».” W Miscellanea Historico-Archivistica, t. 3: Radziwiłłowie XVI–XVIII wieku: w kręgu polityki i kultury, 175–190. Warszawa-Łódź: PWN, 1989.
  Google Scholar

Zielińska, Teresa. “Propaganda świetności domu radziwiłłowskiego epoki Michała K. Radziwiłła «Rybeńki» w ówczesnych «środkach masowego przekazu».” W Między Wschodem a Zachodem Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, redakcja Zbigniew Wójcik, Teresa Chynczewska-Hennel, 205–213. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji „Historia pro Futuro”, 1993.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-09-30

Cited By / Share

Osiecka-Samsonowicz, H. (2020). O dwóch funeralnych fundacjach Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”. Biuletyn Historii Sztuki, 82(3), 367–402. https://doi.org/10.36744/bhs.647

Autorzy

Hanna Osiecka-Samsonowicz 

Warszawa, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk Polska
http://orcid.org/0000-0001-6925-4664

Statystyki

Abstract views: 346
PDF downloads: 270