Korespondencja Aleksandra Tansmana z Krzysztofem Biegańskim w świetle recepcji jego muzyki w Polsce w latach międzywojennych

Zofia Helman

Abstrakt

Aleksander Tansman (1897–1986), kompozytor pochodzący z rodziny żydowskiej, urodzony i wykształcony w Polsce, wyjechał za granicę pod koniec 1919 po uzyskaniu nagrody i dwóch wyróżnień na pierwszym konkursie kompozytorskim w powojennej Polsce. Zamieszkał w Paryżu, gdzie szybko wszedł w tamtejsze środowisko muzyczne i stopniowo zyskiwał popularność. W latach 20. i 30. odbył dwukrotnie tournée koncertowe po Stanach Zjednoczonych a w 1932 tournée prowadzące przez 4 kontynenty, w czasie którego występował jako kompozytor, dyrygent i pianista. W przeciwieństwie do tych sukcesów w kraju rodzinnym jego utwory były rzadko wykonywane, a polscy krytycy o nastawieniu konserwatywnym nader nieprzychylnie komentowali jego twórczość. Dwukrotnie odwiedził Polskę: w 1932 i 1936. Zmiany polityczne w Polsce w latach 30. i wzrost nastrojów antysemickich spowodowały jednak, że w 1938 Tansman przyjął obywatelstwo francuskie. W czasie II wojny światowej i w pierwszym dziesięcioleciu powojennym jego kontakty ze środowiskiem polskim zostały przerwane. Władze PRL traktowały emigrantów jako osoby wrogie ustrojowi i nie należące do kultury polskiej. Toteż dopiero w 1958 nawiązali z Tansmanem kontakt dyrygent Stanisław Wisłocki (1921–1998) i muzykolog Krzysztof Biegański (1936–1967), który opublikował o nim kilka artykułów i w dużej mierze przyczynił się do pogłębienia znajomości jego dzieł w Polsce i uznania jego znaczenia w rozwoju nowej muzyki. Korespondencja Tansmana z Biegańskim z lat 1959–1961 stanowi drugą część artykułu.