Muzyczna „ars interpretandi” w kontekście hermeneutyki ogólnej Marii Piotrowskiej

Marek Dudek

Abstrakt

Maria Piotrowska przez okres swoich badań dążyła do wypracowania modelu interpretacji dzieła muzycznego przez pryzmat hermeneutyki ogólnej rozumianej jako ścisła korelacja teorii i praktyki. Dla badaczki obie kategorie były względem siebie tożsame, jednak w swoich rozważaniach większy nacisk kładła na hermeneutyczną praxis, która ewoluując na sposób spontaniczny wykorzystywała głównie ciekawość badającego. Ale czy to wystarczy? Czy wypełniający się proces rozumienia powinien opierać się jedynie na czymś metodologicznie nieokreślonym? Dla Piotrowskiej było to możliwe szczególnie wówczas, gdy ludzki umysł w naturalny sposób dążył do pogłębionej i rzetelnej interpretacji, która w takiej konfiguracji mogła obejść się bez metodologicznej świadomości. Mimo to w dłuższej perspektywie takie postępowanie mogło wykazywać tendencję do kreowania złudnej rzeczywistości. Jej odwrócenie możliwe było dzięki utworzeniu „centralnej całości sensownej” w uchwyceniu, której miał pomóc kanon hermeneutyczny, do którego Piotrowska zaliczyła całość, sens i znaczenie, phronesis i sophię, przesądy, koło, rozumienie, formę wewnętrzną, język i horyzont. Jego podstawy zostały oparte głównie na przemyśleniach Diltheya i Gadamera, którzy odnosili się do przestrzeni tekstowej obecnej w dziełach sztuki. Realizując kolejne punkty przyjętego kanonu można z powodzeniem określić przedmiot badań i dopatrzeć się w nim różnych kontekstów interpretacyjnych. Te zaś balansując pomiędzy nim samym a następnymi punktami na kole hermeneutycznego poznania wskazują coraz to nowsze możliwości weryfikacji zastanej rzeczywistości. Dzięki temu przebieg interpretacji ma szansę podążyć w kierunku wypełnienia się kluczowej kategorii hermeneutycznej, czyli rozumienia. To ono właśnie stało się gwarantem zachowania ciągłości tego procesu na przestrzeni różnych epok, czego Piotrowska, kształtując indywidualną metodę postępowania hermeneutycznego była gorliwą orędowniczką. Uważała, że owa metoda dopuszcza różne przejawy interpretacji, nie wskazując na ich lepsze bądź gorsze strony, a jedynie podkreślając ich oryginalność. Ważne, aby nie kopiować swoich poprzedników, a postarać się odnaleźć własną drogę dochodzenia do prawdy, w której podstawę odrębności będzie stanowić indywidualne wyczucie badacza. Oczywiście na początku trudno jest stwierdzić, w jakim kierunku te dążenia interpretacyjne podążą. Być może nigdy nie będzie im dane osiągnąć pożądanej konstatacji w postaci zrozumienia. Jednak takowy liberalizm według Piotrowskiej pozbawiony ustalonych z góry schematów wykazuje znamiona sztuki (ars interprstandi) w ramach, której każdy chcący doświadczyć hermeneutycznego spełnienia badacz powinien się poruszać i przez jej pryzmat będzie postrzegany. Jest to czynność nieprzerwana, która na każdym etapie swojego formowania potrzebuje różnych bodźców, pochodzących nie tylko ze sfery naukowej, ale również poznawczej. Umiejętność zrównoważonej stabilizacji tych dwóch cech nosi znamiona nowej metody hermeneutycznej, łączącej w sobie zarówno kategorie badawcze, jak i szeroko pojętego artyzmu. Jednak czy wspólnie doprowadzą do interpretacji, z której nie każda jest hermeneutyką, a tym bardziej hermeneutyką muzyczną? Warto prowadzić w tym celu dyskusję oraz dokonywać całościowej analizy dokonań Diltheya i Gadamera w kontekście odradzającej się na różnych płaszczyznach muzycznego poznania hermeneutyki.