Odpis hymnu Nurakina „O ty! Co równie znędzniałym” z melodramatu „Iskahar, król Guaxary” Józefa Elsnera odnaleziony w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej

Michał Jagosz

Abstrakt

Odpis hymnu Nurakina „O ty! Co równie znędzniałym” z melodramatu Iskahar, król Guaxary Józefa Elsnera odnaleziony w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej

Po swoim przybyciu do Lwowa w 1792 r., Józef Elsner nawiązał współpracę z librecistą Wojciechem Bogusławskim. Pierwszym dziełem scenicznym w języku polskim, do którego kompozytor stworzył muzykę, był melodramat Iskahar, król Guaxary. Doczekał się on łącznie kilkunastu realizacji, co czyniło go jednym z najpopularniejszych dzieł prezentowanych wówczas na scenie teatru lwowskiego. Sam Bogusławski z uznaniem wypowiadał się o stworzonej przez Elsnera muzyce, jak i o całym anturażu dzieła. Wyjątkową popularność miał zdobyć hymn (aria) Nurakina z III aktu melodramatu, znany też jako „pieśń do słońca”; jak pisał Bogusławski, śpiewany był w całej Galicji. Również w Warszawie Iskahar cieszył się dużą popularnością, a melodia arii Nurakina znana była szerokiemu gronu odbiorców.

Pomimo wielkiej popularności muzyki na przełomie XVIII i XIX w., nie są znane żadne źródła muzyczne, z wyjątkiem niedawno odkrytego odpisu pieśni. Zachowany rękopis stanowi część współoprawnej kolekcji przechowywanej w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie (najprawdopodobniej jest ona częścią daru Jana Oberbeka dla biblioteki). Razem z kopią hymnu, w zbiorze znalazły się też inne numery z dzieł scenicznych popularnych w tamtym czasie. Prawdopodobnie odpis sporządzony został na podstawie druku hymnu wydanego nakładem Elsnera w jego autorskiej sztycharni nut na przełomie lat 1802/1803. Porównując różne znane dzisiaj przekazy samego tekstu słownego arii, można z kolei wnioskować, że odpis powstał przed rokiem 1823, kiedy to libretto w zmienionej w stosunku do oryginału lwowskiego wersji ukazało się drukiem w VII tomie Dzieł Dramatycznych Bogusławskiego.

Według badaczy, Iskahar stanowi ważny materiał w badaniach nad historią muzyki polskiej, a w szczególności dzieł scenicznych; Zbigniew Raszewski czy Jerzy Got podkreślają polityczną wagę libretta oraz wartość imponującej scenografii. Dzieło to należy wyróżnić także ze względu na rolę, jaką odegrało w karierze Józefa Elsnera – od tego momentu zaczął komponować melodramaty, które na polskiej scenie były gatunkiem nowatorskim, oraz konsekwentnie tworzył także do polskich tekstów.