Teren badawczy dawniej i dziś. Rekonesans na przykładzie zwyczaju „dunajowania”
Agata Kusto
Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2982-7699
Abstrakt
Poniższy tekst jest próbą skonfrontowania dwóch odległych w czasie i przestrzeni sytuacji dokumentowania tradycji muzycznych. Zwyczaj dunajowania stanowi dobry przykład na ukazanie jak pojęcie terenu zmieniało się w czasie i jak dokumentowanie tradycji muzycznych wpływało na teren. W artykule wykorzystano dostępne dokumentacje w postaci nagrań audio/video, zapisów słownych i nutowych, opisy słowne zwyczaju oraz wypowiedzi informatorów. Uwzględniono także informacje o badaczach, jako osobach, które w różny sposób i w różnym stopniu nasiąkały wpływem lokalnych tradycji lub też starały się wpływać na owe społeczności i wykonywany repertuar. Ograniczono się do dwóch najbardziej odległych w czasie perspektyw tj, „pierwszej fali” dokumentacji jako pokłosia występu Zespołu „Dunajników” na festiwalu w Kazimierzu, zwieńczonego otrzymaniem nagrody głównej Baszty oraz „ostatniej fali” funkcjonowania zwyczaju dunajowania w postaci przeglądu „Lubelszczyzna Dunajuje”. W artykule określono czym, z perspektywy dotychczasowych badań etnolingwistycznych i kulturoznawczych, jest dunajowanie. Ukazano kontekst kolędowania życzącego, jego symbolikę i funkcje. Opisano pierwsze dokumentacje (nagrania i zapisy) oraz współczesne formy praktykowania. Minione edycje stanowią cenny materiał do analizy, zarówno repertuaru słowno-muzycznego i przemian jakim ulega, ale także społecznych uwarunkowań jakim podlega ze względu na zmianę sytuacji folklorystycznej. Dokumentowanie w XX wieku stanowiło cel badawczy, efektem którego stały się publikacje zasadniczo o naukowym charakterze. Współczesne dokumentowanie folkloru, mimo olbrzymich możliwości sprzętowych, sprawia problemy metodologiczne dla sięgających po nowe źródło etnomuzykologów.
Słowa kluczowe:
kolędowanie życzące , dunajowanie, pieśni dunajowe , tradycje muzyczne Lubelszczyzny, niematerialne dziedzictwo kulturowe , biłgorajski folklorBibliografia
Adamowski, Jan. W polu lipejka… Z repertuaru zamojskich laureatów Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu n. Wisłą. Zamość: Wojewódzki Dom Kultury w Zamościu, 1988.
Google Scholar
Bartmiński, Jerzy. „Dunaj”. W: Słownik Symboli i Stereotypów Ludowych, red. Jerzy Bartmiński. T. 1, Kosmos, cz. 2, Rośliny, 254–265. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1999.
Google Scholar
Bartmiński, Jerzy. „Kolędy życzące dla chłopca i dziewczyny”. W: Pieśni i obrzędy doroczne, cz. 1, red. Jerzy Bartmiński, 234–292. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia, 2011 (= Polska Pieśń i Muzyka Ludowa. Źródła i Materiały 5).
Google Scholar
Bartmiński Jerzy, Włodzimierz Dębski. „Nota edytorska”. W: Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. Jerzy Bartmiński, 11–13. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1986.
Google Scholar
Buliński, Tarzycjusz, Mariusz Kairski. „Wiedza terenowa w antropologii. W poszukiwaniu nowego wymiaru badań terenowych”. W: Teren w antropologii. Praktyka badawcza we współczesnej antropologii kulturowej, red. Tarzycjusz Buliński, Mariusz Kairski, 291–333. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2011.
Google Scholar
Chmara, Józef. Lubelska pieśń ludowa. Cz. 1, red. Józef Chmara. Lwów–Warszawa: Wydawnictwo Książnica Atlas, 1937.
Google Scholar
Dahlig, Piotr. Tradycje muzyczne a ich przemiany: między kulturą ludową, popularną i elitarną Polski międzywojennej. Warszawa: IS PAN, 1998.
Google Scholar
Kowalski, Piotr. Leksykon – znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1976.
Google Scholar
Kubów, Wiesława. „Słownictwo gwarowe Łukowej i Chmielka”. Praca magisterska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 1996.
Google Scholar
Mała ojczyzna Łukowa. Pieśni korzeni. Red. Wiesława Kubów, wybór i transkrypcja pieśni Marian Chyżyński. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia, 2000.
Google Scholar
Mazur, Piotr. „Michał Pękalski (1896–1967) – nauczyciel, historyk regionalista”, Scientific Bulletin of Chełm. Section of Pedagogy 1, nr 2 (2018): 37–43.
Google Scholar
Mołda, Jan. „Rys historyczny Łukowej”. W: Mała ojczyzna – Łukowa. Pieśń korzeni, red. Wiesława Kubów, 9–17. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia, 2000.
Google Scholar
Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława. „Gatunkowe uwarunkowania znaczeń symbolicznych”. LingVaria 11, nr 2 (2016): 203–224.
DOI: https://doi.org/10.12797/LV.11.2016.22.14
Google Scholar
Ogrodowska, Barbara. Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne. Warszawa: Sport i Turystyka – MUZA SA, 6/2012.
Google Scholar
Pękalski, Michał. „Pieśni dunajowe”. Literatura Ludowa 3, 5–6 (1959): 60–64.
Google Scholar
Rakowski, Tomasz. „Teren, czas, doświadczenie. O specyfice wiedzy antropologicznej po zwrocie krytycznym”. W: Teren w antropologii. Praktyka badawcza we współczesnej antropologii kulturowej, red. Tarzycjusz Buliński, Mariusz Kairski, 131–150. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2011.
Google Scholar
Schmidt, Paweł. „Teren badań, wiedza i tożsamość badacza”. W: Teren w antropologii. Praktyka badawcza we współczesnej antropologii kulturowej, red. Tarzycjusz Buliński, Mariusz Kairski, 237–260. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2011.
Google Scholar
Shelemay, Kay Kaufman. „Ethnographic Method, and the Transmission of Tradition”. W: Shadows in the Field. New Perspectives for Fieldwork in Ethnomusicology, red. Gregory F. Barz, Timothy J. Cooley, 141–166. Oxford: Oxford University Press, 2008.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195324952.003.0009
Google Scholar
Sokal, Roman. „Hej, kolęda, kolęda”. Tanew 17, nr 10 (2005): 6–7.
Google Scholar
Sokal, Roman. „Obrzęd kolędowania w Biłgorajskiem, jego funkcje i formy”. Praca dyplomowa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1969.
Google Scholar
Autorzy
Agata KustoUniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0002-2982-7699
Statystyki
Abstract views: 155PDF downloads: 94
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Agata Kusto
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku w „Muzyce” przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Artykuły w zeszytach od 2018/1 do 2022/3 publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Muzyce”, zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
