Morfologia „rytmów polskich” w „Mazowszu Polnym” Oskara Kolberga w świetle badań z zastosowaniem Music Information Retrieval

Ewa Dahlig-Turek

Abstrakt

Celem opracowania jest przedstawienie wyników badań nad „rytmami polskimi, tj. trójmiarowymi rytmami descendentalnymi w zapisach muzycznych z tomów Mazowsze Polne Oskara Kolberga (Dzieła Wszystkie 24 i 25).

Badania nad tym materiałem, ograniczone do rytmów mazurkowych, tj. o zagęszczeniu rytmu do 4 (maksymalnie 5) sylab w takcie, przeprowadził w latach 1959–1960 Jan Stęszewski („Morfologia rytmów mazurkowych na Mazowszu Polnym. Studium analityczne”, cz. I Muzyka 4 (1959) nr 4, s. 147–159; cz. II Muzyka 5 (1960) nr 2, s. 29–53). To znakomite studium, oparte na analizie materiału pieśniowego, wszechstronnie ukazuje rytmikę mazurkową w powiązaniu ze strukturą wersyfikacyjną tekstu. Z uwagi na ograniczone możliwości ręcznego przetwarzania danych, badanie miało charakter jednostkowy: podjęcie innego zagadnienia wymagałoby ponownego przygotowania materiału.

Dostępne współcześnie metody opracowywania i przetwarzania zbiorów z zastosowaniem technologii informatycznych (Music Information Retrieval) otwierają szerokie perspektywy pracy na wielkich repozytoriach. Dlatego też drugim celem artykułu jest ukazanie przykładowych zastosowań aplikacji WebEsAC, przeznaczonej do pracy z kodem EsAC (Essener Assoziativ Code), w którym zapisane zostały wszystkie utwory zawarte w monografiach regionalnych Kolberga (grant ,,Opracowanie zapisów muzycznych z Dzieł Wszystkich Oskara Kolberga w trybie Music Information Retrieval i ich udostępnienie do badań naukowych” nr 0238/NPRH4/H1a/83/2015). Przeprowadzone z wykorzystaniem tej aplikacji obliczenia statystyczne morfologii „rytmów polskich” w tomach Mazowsze Polne Kolberga dopełniają obraz rytmiki trójmiarowej w tym regionie przedstawiony przez Jana Stęszewskiego, a zarazem są zapowiedzią dalszych badań, które - jeśli zrealizować je na całym zbiorze Kolberga – umożliwią „mapowanie” właściwości rytmicznych polskiego folkloru muzycznego.

Dzięki możliwościom filtrowania i przeszukiwania materiału muzycznego, aplikacja WebEsAC może stać się wartościowym narzędziem nie tylko dla etnomuzykologów, ale także dla historyków muzyki badających nawiązania do muzyki tradycyjnej w twórczości wybranych kompozytorów.