Okamgnienia i migawki: O problemach reportażu latynoamerykańskiego

Magdalena Barbaruk

doi:10.36744/k.4436

Okamgnienia i migawki

O problemach reportażu latynoamerykańskiego

Artykuł recenzowany, Zgłoszenie 10.06.2025, Decyzja redakcji 10.09.2025

Magdalena Barbaruk

barbaruk@gmail.com
Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6406-2241

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4436

Abstrakt

Punktem wyjścia rozważań autorki jest doświadczenie znużenia, jakie towarzyszyło jej podczas lektury reportaży o Ameryce Łacińskiej. Stawia hipotezę, że odpowiedzialna za to była ich monumentalna i migawkowa forma. Stwierdza, że nawet wielkie, docenione reportaże potwierdzają tezę o kryzysie narracji, a szerzej: kultury współczesnej, którą stawia Byung-Chul Han. Refleksja autorki krąży wokół pytań o to, czy Ameryka Łacińska jest miejscem okamgnienia, co to znaczy i jaki ma to wpływ na poświęcone jej reportaże. Stawia pytanie, czy synkretyczna, tiktokowa, pozbawiona aury materialna rzeczywistość zglobalizowanej Ameryki daje szansę na epifanię bytu. Poszukując możliwości reportażu jako opowieści o teraźniejszości, inspiracji szuka między innymi u Martina Heideggera, Waltera Benjamina (Denkbilder) czy Olgi Tokarczuk („czuły narrator”). Stwierdza, że pojęcie okamgnienia można łączyć z pamięcią, doświadczeniem przeszłości (nie jest to sprzeczne ze skupioną na „ekstazie” współczesności koncepcją Heideggera). Reportaż nie jest dla niej informowaniem o nieznanym, lecz epifanijną (szamańską) sztuką opowieści, tj. łączy „punktową teraźniejszość” z rodzajem zgęszczenia sensu, jaką oferują poezja albo rytuał. Inspirując się reportażem Pasażerowie. Ayahuasca i duchy Amazonii Mateusza Marczewskiego, autorka stwierdza, że reportaż może być opowieścią taktylną, uzdrawiającą, oferującą wgląd w rzeczywistość, ale i we własną sytuację.

Słowa kluczowe:

reportaż latynoamerykański, Augenblick, Walter Benjamin, Amereida, Olga Tokarczuk

Bibliografia

Amereida, volumen primero. Viňa del Mar: e[ad] Ediciones, 2022.
Google Scholar

Baran, Bogdan. Plan podróży, [w:] Walter Benjamin. Podróże wyobraźni. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2021.
Google Scholar

Barbaruk, Magdalena. Ruch Amereidy, Gdańsk: słowo /obraz terytoria 2024.
Google Scholar

Benjamin, Walter. Moskwa, przeł. Bogdan Baran [w:] Podróże wyobraźni. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2021.
Google Scholar

Caparrós, Martín. Ñameryka, przeł. Wojciech Charchalis, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2023.
Google Scholar

Domosławski, Artur. Rewolucja nie ma końca. Podróże w krainie buntu i nadziei. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2024.
Google Scholar

Ganczarek, Wojciech. Sprzedani. Reportaże z peryferii. Wojciech Ganczarek copyright: Jelcz Laskowice 2021.
Google Scholar

Graf, Paweł. Okamgnienie i ślad, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2017, nr 6.
DOI: https://doi.org/10.18778/2299-7458.06.04 Google Scholar

Han, Byung-Chul. Kryzys narracji i inne eseje, przeł. Rafał Pokrywka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2024.
Google Scholar

Iommi, Godofredo. Hay que ser absolutamente moderno, [w:] tegoż, Hay que ser absolutamente moderno (Poetica I), Valparaíso: e[ad] Ediciones, 2016.
Google Scholar

Jakubowski, Jarosław. Ricoeur a egzystencjalna koncepcja wiecznej teraźniejszości, „Analiza i Egzystencja” 2005 nr 1, s. 78.
Google Scholar

Lem, Stanisław. Okamgnienie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.
Google Scholar

Klinger, Michał. Chwila a wieczność (bezczasowość tekstu). „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, 2022 nr 1-2 (336-337), s. 101-109.
Google Scholar

Marczewski, Mateusz. Pasażerowie. Ayahuasca i duchy Amazonii. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2024.
Google Scholar

Nycz, Ryszard. Literatura jako trop rzeczywistości, cyt. za: P. Graf, Okamgnienie i ślad, „Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2017 nr 6.
Google Scholar

Pöggler, Otto. Droga myślowa Martina Heideggera, przeł. Bogdan Baran, Warszawa: Czytelnik, 2002.
Google Scholar

Synowiec, Ola. Dzieci Szóstego Słońca. W co wierzy Meksyk, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2021.
Google Scholar

Szady, Beata. Wstęp, [w:] Dziobak literatury. Reportaże latynoamerykańskie, red. Beata Szady. Warszawa: Wydawnictwo Dowody na Istnienie, 2021.
Google Scholar

Tokarczuk, Olga. Czuły narrator, [w:] Czuły narraror, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.
Google Scholar

Woźniak, Cezary. Heidegger. Da/ Augenblick. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2020.
Google Scholar

Villoro, Juan. Miasto Meksyk. Poziomy zawrót głowy, przeł. Barbara Bardadyn. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-12-17

Cited By / Share

Barbaruk, M. (2025) „Okamgnienia i migawki: O problemach reportażu latynoamerykańskiego”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 350(3), s. 127–133. doi: 10.36744/k.4436.

Autorzy

Magdalena Barbaruk
barbaruk@gmail.com
Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0001-6406-2241

Magdalena Barbaruk – kulturoznawczyni. Profesorka UWr, dyrektorka Instytutu Kulturoznawstwa UWr oraz członkini redakcji „Kontekstów”. Autorka książek Długi cień Don Kichota (2015), Sensy błądzenia. La Mancha i jej peryferie (2018) i Ruch Amereidy (2024, nominacja do Nagrody im. Marcina Króla). Zajmuje się sprawczością literatury, jej wpływem na sposoby życia jednostek, wspólnot oraz przestrzeń. Prowadzi badania w Hiszpanii oraz w krajach Ameryki Południowej, głównie w Chile. Jej ostatnia książka poświęcona jest działalności tak zwanej Szkoły z Valparaíso, która połączyła architekturę i poezję z misją dekolonizacji Ameryki.