Cogito i problem poezji: (świadectwo o poezji Herberta)

Michał Klinger

doi:10.36744/k.3353

Cogito i problem poezji

(świadectwo o poezji Herberta)

Michał Klinger

konteksty@ispan.pl
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-0573-0187

DOI: https://doi.org/10.36744/k.3353

Abstrakt

Podjęty jest problem kryterium poetyckości w oparciu o doświadczenie autorskiej lektury Pana Cogito przez Zbigniewa Herberta w połowie lat 70. Tłem są wybrane fenomeny poezji od ich archaicznego początku melicznego po nowe, odchodzące od „muzyczności” poezji, koncepcje, np. Chlebnikowa i Przybosia. Podana zostanie, mało u nas znana, fenomenologia poezji opartej o paralelizm członów, żywa od Biblii po liturgię bizantyjską i praktykę cerkiewno-słowiańską. „Pan Cogito” staje wobec dwoistości działania poezji – drogą poza-racjonalną („muzyczną”), lub drogą „przesłania” treści (dla rozumu). Wskazane są pozycje Brodskiego i Miłosza. Postawiona zostaje teza, iż Pan Cogito ostatecznie odnajduje się po stronie melicznego „początku” poezji.

Słowa kluczowe:

Pan Cogito, Herbert, poezja meliczna, poezja biblijna, poezja bizantyjska, wiersz wolny, „Przesłanie Pana Cogito”, „Dezyderata”

Bibliografia

Balcerzan, Edward. Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasińskiego. Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, 1968.
Google Scholar

Barthes, Roland. „Od dzieła do tekstu” Teksty Drugie 54, no. 6 (1998): 187-195.
Google Scholar

Brodski, Josif. 82 wiersze i poematy, wybór i opracowanie Stanisław Barańczak; Przedmowa Czasław Miłosz, Kraków: ZNAK, 1989.
Google Scholar

Brodskij, Iosif. Ostanowka w pustynie. Stichotworienija i poemy. New York: Chekhov Press, 1970.
Google Scholar

Chlebnikow, Welimir. Sobranije soczinienij I, Tom I, Poemy, Tom II, Tworienija 1906 – 1917. Muenchen: Wilheln Fink Verlag, 1968.
Google Scholar

Chwin, Stefan. „Zwodnicze piękno” Tygodnik Powszechny 15.05.2016.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.6.2 Google Scholar

----- «Polska Miłosza, Polska Herberta». Teksty Drugie, 6 (2020), s. 16 – 37.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2020.6.2 Google Scholar

Dezyderata – wykonuje zespół Piwnicy pod Baranami w Krakowie, muzyka Piotr Walewski
Google Scholar

https://www.youtube.com/watch?v=h18k4lrfsL4
Google Scholar

Hejmej, Andrzej. Muzyczność dzieła literackiego. Wrocław 2002.
Google Scholar

Herbert, Zbigniew. „Przesłanie pana Cogito.” Tygodnik Powszechny nr 4/1973, s. 1.
Google Scholar

-------- Pan Cogito. Warszawa: wyd. Czytelnik, 1974.
Google Scholar

------- Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze. Paryż: Instytut Literacki, 1983.
Google Scholar

Jankowski, Kazimierz. Hipisi w poszukiwaniu ziemi obiecanej. Warszawa 1972.
Google Scholar

„Kalendarium życia Zbigniewa Herberta” opracował Henryk Citko [w:] Andrzej Franaszek Herbert biografia. Kraków: wyd. „Znak” 2018; Tom drugi „Pan Cogito”, s. 868.
Google Scholar

Kisiel, Marian. „Dwa wiersze Juliana Przybosia” w: J. Jakóbczyk, K. Kralkowska-Gątkowska, M. Piekara (red.), Alfabet Paszka: Berent, stylistyka (i okolice), Żeromski. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
Google Scholar

Kołakowski, Leszek. Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy. Warszawa: PWN, 1958.
Google Scholar

---- Świadomość religijna i więź kościelna. Studia nad chrześcijaństwem bezwyznaniowym siedemnastego wieku. Warszawa: PWN, 1965.
Google Scholar

Księga Psalmów. tłum. z hebrajskiego Czesław Miłosz, Paris: Edition du Dialogue, 1981.
Google Scholar

Przyboś, Julian. Czytając Mickiewicza. Warszawa 1965.
Google Scholar

Śniecikowska, Beata. „Nuż w uchu” ? Koncepcje dźwięku w poezji polskiego futuryzmu. Toruń: Wyd. Naukowe UMK, 2017.
Google Scholar

Wielki Tydzień i święto Paschy w Kościele prawosławnym. tłum. ks. H. Paprocki, Kraków: Wydawnictwo „M”, 2003.
Google Scholar

Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych; 1. „Pięcioksiąg”. oprac. ks. S. Wypych CM, Warszawa: ATK, 1987.
Google Scholar

Zieliński, Tadeusz. Literatura starożytnej Grecji epoki niepodległości. Warszawa/Kraków 1923.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2024-11-05

Cited By / Share

Klinger, M. (2024) „Cogito i problem poezji: (świadectwo o poezji Herberta)”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 344(1-2), s. 17–27. doi: 10.36744/k.3353.

Autorzy

Michał Klinger
konteksty@ispan.pl
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0003-0573-0187

Michał Klinger – teolog prawosławny i były dyplomata. Biblista, długoletni wykładowca Starego Testamentu w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie i profesor w Wyższym Prawosławnym Seminarium Duchownym. Pracował na Fakultecie Teologicznym w Tybindze. Wykładał gościnnie na UW, UJ i Akademii Teatralnej w Warszawie oraz w USA. Publikował prace z dziedzin biblistyki, interpretacji teologicznej sztuki i antropologii, m.in. książki: monografię Tajemnica Kaina (1981); Sztuka – hymn de profundis (2010) i zbiór Strażnik wrót (2019).