Cogito i problem poezji
(świadectwo o poezji Herberta)
Michał Klinger
konteksty@ispan.plChrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-0573-0187
Abstrakt
Podjęty jest problem kryterium poetyckości w oparciu o doświadczenie autorskiej lektury Pana Cogito przez Zbigniewa Herberta w połowie lat 70. Tłem są wybrane fenomeny poezji od ich archaicznego początku melicznego po nowe, odchodzące od „muzyczności” poezji, koncepcje, np. Chlebnikowa i Przybosia. Podana zostanie, mało u nas znana, fenomenologia poezji opartej o paralelizm członów, żywa od Biblii po liturgię bizantyjską i praktykę cerkiewno-słowiańską. „Pan Cogito” staje wobec dwoistości działania poezji – drogą poza-racjonalną („muzyczną”), lub drogą „przesłania” treści (dla rozumu). Wskazane są pozycje Brodskiego i Miłosza. Postawiona zostaje teza, iż Pan Cogito ostatecznie odnajduje się po stronie melicznego „początku” poezji.
Słowa kluczowe:
Pan Cogito, Herbert, poezja meliczna, poezja biblijna, poezja bizantyjska, wiersz wolny, „Przesłanie Pana Cogito”, „Dezyderata”Bibliografia
Balcerzan, Edward. Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasińskiego. Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, 1968.
Google Scholar
Barthes, Roland. „Od dzieła do tekstu” Teksty Drugie 54, no. 6 (1998): 187-195.
Google Scholar
Brodski, Josif. 82 wiersze i poematy, wybór i opracowanie Stanisław Barańczak; Przedmowa Czasław Miłosz, Kraków: ZNAK, 1989.
Google Scholar
Brodskij, Iosif. Ostanowka w pustynie. Stichotworienija i poemy. New York: Chekhov Press, 1970.
Google Scholar
Chlebnikow, Welimir. Sobranije soczinienij I, Tom I, Poemy, Tom II, Tworienija 1906 – 1917. Muenchen: Wilheln Fink Verlag, 1968.
Google Scholar
Chwin, Stefan. „Zwodnicze piękno” Tygodnik Powszechny 15.05.2016.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.6.2
Google Scholar
----- «Polska Miłosza, Polska Herberta». Teksty Drugie, 6 (2020), s. 16 – 37.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2020.6.2
Google Scholar
Dezyderata – wykonuje zespół Piwnicy pod Baranami w Krakowie, muzyka Piotr Walewski
Google Scholar
https://www.youtube.com/watch?v=h18k4lrfsL4
Google Scholar
Hejmej, Andrzej. Muzyczność dzieła literackiego. Wrocław 2002.
Google Scholar
Herbert, Zbigniew. „Przesłanie pana Cogito.” Tygodnik Powszechny nr 4/1973, s. 1.
Google Scholar
-------- Pan Cogito. Warszawa: wyd. Czytelnik, 1974.
Google Scholar
------- Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze. Paryż: Instytut Literacki, 1983.
Google Scholar
Jankowski, Kazimierz. Hipisi w poszukiwaniu ziemi obiecanej. Warszawa 1972.
Google Scholar
„Kalendarium życia Zbigniewa Herberta” opracował Henryk Citko [w:] Andrzej Franaszek Herbert biografia. Kraków: wyd. „Znak” 2018; Tom drugi „Pan Cogito”, s. 868.
Google Scholar
Kisiel, Marian. „Dwa wiersze Juliana Przybosia” w: J. Jakóbczyk, K. Kralkowska-Gątkowska, M. Piekara (red.), Alfabet Paszka: Berent, stylistyka (i okolice), Żeromski. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
Google Scholar
Kołakowski, Leszek. Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy. Warszawa: PWN, 1958.
Google Scholar
---- Świadomość religijna i więź kościelna. Studia nad chrześcijaństwem bezwyznaniowym siedemnastego wieku. Warszawa: PWN, 1965.
Google Scholar
Księga Psalmów. tłum. z hebrajskiego Czesław Miłosz, Paris: Edition du Dialogue, 1981.
Google Scholar
Przyboś, Julian. Czytając Mickiewicza. Warszawa 1965.
Google Scholar
Śniecikowska, Beata. „Nuż w uchu” ? Koncepcje dźwięku w poezji polskiego futuryzmu. Toruń: Wyd. Naukowe UMK, 2017.
Google Scholar
Wielki Tydzień i święto Paschy w Kościele prawosławnym. tłum. ks. H. Paprocki, Kraków: Wydawnictwo „M”, 2003.
Google Scholar
Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych; 1. „Pięcioksiąg”. oprac. ks. S. Wypych CM, Warszawa: ATK, 1987.
Google Scholar
Zieliński, Tadeusz. Literatura starożytnej Grecji epoki niepodległości. Warszawa/Kraków 1923.
Google Scholar
Autorzy
Michał Klingerkonteksty@ispan.pl
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0003-0573-0187
Michał Klinger – teolog prawosławny i były dyplomata. Biblista, długoletni wykładowca Starego Testamentu w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie i profesor w Wyższym Prawosławnym Seminarium Duchownym. Pracował na Fakultecie Teologicznym w Tybindze. Wykładał gościnnie na UW, UJ i Akademii Teatralnej w Warszawie oraz w USA. Publikował prace z dziedzin biblistyki, interpretacji teologicznej sztuki i antropologii, m.in. książki: monografię Tajemnica Kaina (1981); Sztuka – hymn de profundis (2010) i zbiór Strażnik wrót (2019).
Statystyki
Abstract views: 33PDF downloads: 28
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Michał Klinger
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Michał Klinger, Groza i wyobraźnia , Konteksty. Polska Sztuka Ludowa: Tom 340 Nr 1-2 (2023): Wdzięczność / SchulzFest / Chodząc w Tatry
- Michał Klinger, Wdzięczność niewdzięczna , Konteksty. Polska Sztuka Ludowa: Tom 340 Nr 1-2 (2023): Wdzięczność / SchulzFest / Chodząc w Tatry