Architektura kościoła św. Marcina w Kazimierzu Biskupim

artykuł recenzowany

Adam Soćko

adamsocko75@gmail.com
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2887-5904

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest analizie architektury kościoła parafialnego w Kazimierzu Biskupim. Świątynia uchodzi za budowlę romańską z XII w., którą w początku XVI w. rozbudowano w technice ceglanej z inicjatywy biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego. Analiza struktury murów świątyni oraz interpretacja badań archeologicznych pozwoliły na ustalenie, że budowla jest w rzeczywistości świątynią późnoromańską. Zbudowano ją zapewne w początkach XIII w. na miejscu starszej, prawdopodobnie zniszczonej pożarem. Pierwotny, jednonawowy kościół romański, z którego przetrwał tylko fragment ściany północnej, zamknięty był od wschodu apsydą, a od zachodu wieżą. Wzniesiono go w technice ciosowej w latach 1177–1181, najpewniej z inicjatywy księcia Kazimierza Sprawiedliwego. Szczegółowa analiza ścian wymurowanych z kamienia oraz dane pozyskane z badań archeologicznych dały podstawę do dokładnego odtworzenia faz budowy kościoła późnoromańskiego.


Słowa kluczowe:

Kazimierz Biskupi, kościół parafialny, architektura romańska, romanizm

Blashke, Kinga. Nasze własne, nasze polskie. Mit renesansu lubelskiego w polskiej historii sztuki. Kraków: DodoEditor, 2010.
  Google Scholar

Chodyła, Zbigniew. „Czasy nowożytne (1504–1793)”. W: Dzieje Kazimierza Biskupiego, część I: Monografia, redakcja Zbigniew Chodyła, 71–117. Kazimierz Biskupi–Poznań: Społeczny Komitet Obchodów 700-lecia Otrzymania Praw Miejskich Miejscowości Kazimierz Biskupi, 1993.
  Google Scholar

Dobosz, Józef. Kazimierz II Sprawiedliwy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2014.
  Google Scholar

Dubikajtis, Jerzy. „Kazimierz Biskupi, woj. konińskie”. Informator Archeologiczny. Badania 19 (1985): 166.
  Google Scholar

Dubikajtis, Jerzy. „Kazimierz Biskupi, woj. konińskie”. Informator Archeologiczny. Badania 20 (1986): 131–132.
  Google Scholar

Dunin-Wąsowicz, Teresa. „Inskrypcja konińska z roku 1151”. W: Z dziejów regionu konińskiego, redakcja Maria Dembińska, 153–158. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1970.
  Google Scholar

Dusza, Tadeusz. „Pierwsza i jedyna siedziba świętych Pięciu Braci Męczenników w Kazimierzu Biskupim”. W: Dzieje kultu pięciu braci męczenników w Polsce i Europie. Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 2, redakcja Antoni Szymkowski, 15–36. Kazimierz Biskupi: Urząd Gminy w Kazimierzu Biskupim, 2002.
  Google Scholar

Ekielski, Jan, i Stefan Świszczowski. „Krakowski kościół św. Andrzeja w dobie romańskiej (rekonstrukcja architektoniczna)”. Prace Komisji Historii Sztuki 7, z. 1 (1937): 61–99.
  Google Scholar

Gorczyca, Krzysztof. „Czasy najdawniejsze”. W: Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 1: Monografia, redakcja Zbigniew Chodyła, 21–29. Kazimierz Biskupi–Poznań: Społeczny Komitet Obchodów 700-lecia Otrzymania Praw Miejskich Miejscowości Kazimierz Biskupi, 1993.
  Google Scholar

Górska-Gołaska, Krystyna. „Kazimierz Biskupi w średniowieczu”. W: Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 1: Monografia, redakcja Zbigniew Chodyła, 31–70. Kazimierz Biskupi–Poznań: Społeczny Komitet Obchodów 700-lecia Otrzymania Praw Miejskich Miejscowości Kazimierz Biskupi, 1993.
  Google Scholar

Husarski, Wacław. Kazimierz Dolny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
  Google Scholar

Jarzewicz, Jarosław. „Opatów a Quedlinburg, czyli o wnioskach z analogii”. W: Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje. Materiały z sesji naukowej w Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno, 9–11 kwietnia 2008 roku, redakcja Tomasz Janiak, 323–340. Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego, 2009.
  Google Scholar

Jurkowlaniec, Tadeusz. „Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce”. Rocznik Historii Sztuki 12 (1981): 15–41.
  Google Scholar

Karłowska-Kamzowa, Alicja. „Zagadnienie fundacji murowanych jednonawowych kościołów w Wielkopolsce w XII i XIII wieku”. Biuletyn Historii Sztuki 27 (1965): 364–366.
  Google Scholar

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 5: Województwo poznańskie. Redakcja Jerzy Z. Łoziński, Barbara Wolff, z. 8: Powiat koniński. Opracowanie Joanna Eckhardtówna, Józefa Orańska, 6–7. Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1952.
  Google Scholar

Kujawski, Witold. „Zarys dziejów parafii Kazimierz Biskupi do 1984 roku”. W: Dzieje kultu pięciu braci męczenników w Polsce i Europie. Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 2, redakcja Antoni Szymkowski, 37–74. Kazimierz Biskupi: Urząd Gminy w Kazimierzu Biskupim, 2002.
  Google Scholar

Kujawski, Witold. „Zarys historii parafii pw. św. Marcina w Kazimierzu Biskupim”. Dostęp 21 kwiecień 2023. https://kazimierzklasztor.pl/kazimierz-biskupi/historia-kazimierza/zarys-historii-parafii-pw-swmarcina-w-kazimierzu-biskupim.
  Google Scholar

Labuda, Gerard. „Najstarsze klasztory w Polsce (Szkice historyczne jedenastego wieku. I)”. W: Z badań nad dziejami klasztorów w Polsce, redakcja Jerzy Olczak, Wojciech Chudziak, 7–73. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1995.
  Google Scholar

Labuda, Gerard. Szkice historyczne X–XI wieku. Z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2004.
  Google Scholar

Linette, Renata. „Zabytki sztuki kościelnej w Kazimierzu Biskupim”. W: Dzieje kultu pięciu braci męczenników w Polsce i Europie. Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 2, redakcja Antoni Szymkowski, 121–142. Kazimierz Biskupi: Urząd Gminy w Kazimierzu Biskupim, 2002.
  Google Scholar

Łabuda, Zbigniew. „Portal romański w kościele parafialnym w Kazimierzu Biskupim”. Rocznik Wielkopolski Wschodniej 1 (1973): 197–205.
  Google Scholar

Pakulski, Jan. „Krąg rodzinny biskupa Jana Lubrańskiego”. Kronika Miasta Poznania 69, nr 2 (1999): 28–43.
  Google Scholar

Pietrusińska, Maria. „Katalog i bibliografia zabytków”. W: Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, t. 1, cz. 2, redakcja Michał Walicki, 675–839. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971.
  Google Scholar

Różański, Artur. Jednoprzestrzenne kościoły romańskie z terenu Wielkopolski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
  Google Scholar

Sochacka, Anna. Regimen, Dominium, Societas nobilium. Z dziejów gospodarki, administracji i polityki w Lubelskiem w średniowieczu. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2014.
  Google Scholar

Sulkowska-Tuszyńska, Krystyna. Klasztor Norbertanek w Strzelnie (XII–XVI wiek). Sacrum i profanum. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2006.
  Google Scholar

Świechowski, Zygmunt. Architektura romańska w Polsce. Warszawa: DiG, 2000.
  Google Scholar

Świechowski, Zygmunt. Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1963.
  Google Scholar

Świechowski, Zygmunt. Katalog architektury romańskiej w Polsce. Warszawa: DiG, 2009.
  Google Scholar

Świeżawski, Aleksander. Przemysł. Król Polski. Warszawa: DiG, 2006.
  Google Scholar

Tatarkiewicz, Władysław. „Typ lubelski i typ kaliski w architekturze kościelnej XVII wieku”. Prace Komisji Historii Sztuki 7, z. 1 (1937): 23–60.
  Google Scholar

Tomala, Janusz. Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, t. 1: Architektura sakralna. Kalisz: Edytor – Sławomir Woźniak, 2007.
  Google Scholar

Tomaszewscy, Elżbieta i Andrzej. „Zabytki architektury romańskiej w regionie konińskim”. W: Z dziejów regionu konińskiego, redakcja Maria Dembińska, 113–118. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1970.
  Google Scholar

Tomaszewski, Andrzej. Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1974.
  Google Scholar

Wasilewski, Tadeusz. „Kim był komes palatinus Petrus”. W: Z dziejów regionu konińskiego, redakcja Maria Dembińska, 169–183. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1970.
  Google Scholar

Wojciechowski, Tadeusz. Szkice historyczne jedenastego wieku. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, 1925.
  Google Scholar

Wojtyniak, Paulina. „Kult Pięciu Braci w Polsce i Europie w XI–XVIII stuleciu i jego związki z Kazimierzem Biskupim”. W: Dzieje kultu pięciu braci męczenników w Polsce i Europie. Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 2, redakcja Antoni Szymkowski, 323–340. Kazimierz Biskupi: Urząd Gminy w Kazimierzu Biskupim, 2002.
  Google Scholar

Zyglewski, Zbigniew. „Jan Lubrański, biskup poznański –humanista, mecenas kultury i nauki”. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Historyczne 4 (1994): 69–100.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-03-29

Cited By / Share

Soćko, A. (2024). Architektura kościoła św. Marcina w Kazimierzu Biskupim. Biuletyn Historii Sztuki, 86(1), 5–30. https://doi.org/10.36744/bhs.1790

Autorzy

Adam Soćko 
adamsocko75@gmail.com
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-2887-5904

Adam Soćko – doktor nauk humanistycznych. Od 2004 adiunkt w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 2004–2019 kurator Galerii Sztuki Średniowiecznej oraz wicedyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu (2005–2020). Prowadzi badania nad architekturą i rzeźbą średniowiecza i nowożytności.



Statystyki

Abstract views: 350
PDF downloads: 230


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.