Architektura kościoła św. Marcina w Kazimierzu Biskupim
Adam Soćko
adamsocko75@gmail.comInstytut Historii Sztuki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2887-5904
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest analizie architektury kościoła parafialnego w Kazimierzu Biskupim. Świątynia uchodzi za budowlę romańską z XII w., którą w początku XVI w. rozbudowano w technice ceglanej z inicjatywy biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego. Analiza struktury murów świątyni oraz interpretacja badań archeologicznych pozwoliły na ustalenie, że budowla jest w rzeczywistości świątynią późnoromańską. Zbudowano ją zapewne w początkach XIII w. na miejscu starszej, prawdopodobnie zniszczonej pożarem. Pierwotny, jednonawowy kościół romański, z którego przetrwał tylko fragment ściany północnej, zamknięty był od wschodu apsydą, a od zachodu wieżą. Wzniesiono go w technice ciosowej w latach 1177–1181, najpewniej z inicjatywy księcia Kazimierza Sprawiedliwego. Szczegółowa analiza ścian wymurowanych z kamienia oraz dane pozyskane z badań archeologicznych dały podstawę do dokładnego odtworzenia faz budowy kościoła późnoromańskiego.
Słowa kluczowe:
Kazimierz Biskupi, kościół parafialny, architektura romańska, romanizmBibliografia
Blashke, Kinga. Nasze własne, nasze polskie. Mit renesansu lubelskiego w polskiej historii sztuki. Kraków: DodoEditor, 2010.
Google Scholar
Chodyła, Zbigniew. „Czasy nowożytne (1504–1793)”. W: Dzieje Kazimierza Biskupiego, część I: Monografia, redakcja Zbigniew Chodyła, 71–117. Kazimierz Biskupi–Poznań: Społeczny Komitet Obchodów 700-lecia Otrzymania Praw Miejskich Miejscowości Kazimierz Biskupi, 1993.
Google Scholar
Dobosz, Józef. Kazimierz II Sprawiedliwy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2014.
Google Scholar
Dubikajtis, Jerzy. „Kazimierz Biskupi, woj. konińskie”. Informator Archeologiczny. Badania 19 (1985): 166.
Google Scholar
Dubikajtis, Jerzy. „Kazimierz Biskupi, woj. konińskie”. Informator Archeologiczny. Badania 20 (1986): 131–132.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz, Teresa. „Inskrypcja konińska z roku 1151”. W: Z dziejów regionu konińskiego, redakcja Maria Dembińska, 153–158. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1970.
Google Scholar
Dusza, Tadeusz. „Pierwsza i jedyna siedziba świętych Pięciu Braci Męczenników w Kazimierzu Biskupim”. W: Dzieje kultu pięciu braci męczenników w Polsce i Europie. Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 2, redakcja Antoni Szymkowski, 15–36. Kazimierz Biskupi: Urząd Gminy w Kazimierzu Biskupim, 2002.
Google Scholar
Ekielski, Jan, i Stefan Świszczowski. „Krakowski kościół św. Andrzeja w dobie romańskiej (rekonstrukcja architektoniczna)”. Prace Komisji Historii Sztuki 7, z. 1 (1937): 61–99.
Google Scholar
Gorczyca, Krzysztof. „Czasy najdawniejsze”. W: Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 1: Monografia, redakcja Zbigniew Chodyła, 21–29. Kazimierz Biskupi–Poznań: Społeczny Komitet Obchodów 700-lecia Otrzymania Praw Miejskich Miejscowości Kazimierz Biskupi, 1993.
Google Scholar
Górska-Gołaska, Krystyna. „Kazimierz Biskupi w średniowieczu”. W: Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 1: Monografia, redakcja Zbigniew Chodyła, 31–70. Kazimierz Biskupi–Poznań: Społeczny Komitet Obchodów 700-lecia Otrzymania Praw Miejskich Miejscowości Kazimierz Biskupi, 1993.
Google Scholar
Husarski, Wacław. Kazimierz Dolny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
Google Scholar
Jarzewicz, Jarosław. „Opatów a Quedlinburg, czyli o wnioskach z analogii”. W: Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje. Materiały z sesji naukowej w Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno, 9–11 kwietnia 2008 roku, redakcja Tomasz Janiak, 323–340. Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego, 2009.
Google Scholar
Jurkowlaniec, Tadeusz. „Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce”. Rocznik Historii Sztuki 12 (1981): 15–41.
Google Scholar
Karłowska-Kamzowa, Alicja. „Zagadnienie fundacji murowanych jednonawowych kościołów w Wielkopolsce w XII i XIII wieku”. Biuletyn Historii Sztuki 27 (1965): 364–366.
Google Scholar
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 5: Województwo poznańskie. Redakcja Jerzy Z. Łoziński, Barbara Wolff, z. 8: Powiat koniński. Opracowanie Joanna Eckhardtówna, Józefa Orańska, 6–7. Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1952.
Google Scholar
Kujawski, Witold. „Zarys dziejów parafii Kazimierz Biskupi do 1984 roku”. W: Dzieje kultu pięciu braci męczenników w Polsce i Europie. Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 2, redakcja Antoni Szymkowski, 37–74. Kazimierz Biskupi: Urząd Gminy w Kazimierzu Biskupim, 2002.
Google Scholar
Kujawski, Witold. „Zarys historii parafii pw. św. Marcina w Kazimierzu Biskupim”. Dostęp 21 kwiecień 2023. https://kazimierzklasztor.pl/kazimierz-biskupi/historia-kazimierza/zarys-historii-parafii-pw-swmarcina-w-kazimierzu-biskupim.
Google Scholar
Labuda, Gerard. „Najstarsze klasztory w Polsce (Szkice historyczne jedenastego wieku. I)”. W: Z badań nad dziejami klasztorów w Polsce, redakcja Jerzy Olczak, Wojciech Chudziak, 7–73. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1995.
Google Scholar
Labuda, Gerard. Szkice historyczne X–XI wieku. Z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2004.
Google Scholar
Linette, Renata. „Zabytki sztuki kościelnej w Kazimierzu Biskupim”. W: Dzieje kultu pięciu braci męczenników w Polsce i Europie. Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 2, redakcja Antoni Szymkowski, 121–142. Kazimierz Biskupi: Urząd Gminy w Kazimierzu Biskupim, 2002.
Google Scholar
Łabuda, Zbigniew. „Portal romański w kościele parafialnym w Kazimierzu Biskupim”. Rocznik Wielkopolski Wschodniej 1 (1973): 197–205.
Google Scholar
Pakulski, Jan. „Krąg rodzinny biskupa Jana Lubrańskiego”. Kronika Miasta Poznania 69, nr 2 (1999): 28–43.
Google Scholar
Pietrusińska, Maria. „Katalog i bibliografia zabytków”. W: Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, t. 1, cz. 2, redakcja Michał Walicki, 675–839. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971.
Google Scholar
Różański, Artur. Jednoprzestrzenne kościoły romańskie z terenu Wielkopolski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
Google Scholar
Sochacka, Anna. Regimen, Dominium, Societas nobilium. Z dziejów gospodarki, administracji i polityki w Lubelskiem w średniowieczu. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2014.
Google Scholar
Sulkowska-Tuszyńska, Krystyna. Klasztor Norbertanek w Strzelnie (XII–XVI wiek). Sacrum i profanum. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2006.
Google Scholar
Świechowski, Zygmunt. Architektura romańska w Polsce. Warszawa: DiG, 2000.
Google Scholar
Świechowski, Zygmunt. Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1963.
Google Scholar
Świechowski, Zygmunt. Katalog architektury romańskiej w Polsce. Warszawa: DiG, 2009.
Google Scholar
Świeżawski, Aleksander. Przemysł. Król Polski. Warszawa: DiG, 2006.
Google Scholar
Tatarkiewicz, Władysław. „Typ lubelski i typ kaliski w architekturze kościelnej XVII wieku”. Prace Komisji Historii Sztuki 7, z. 1 (1937): 23–60.
Google Scholar
Tomala, Janusz. Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, t. 1: Architektura sakralna. Kalisz: Edytor – Sławomir Woźniak, 2007.
Google Scholar
Tomaszewscy, Elżbieta i Andrzej. „Zabytki architektury romańskiej w regionie konińskim”. W: Z dziejów regionu konińskiego, redakcja Maria Dembińska, 113–118. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1970.
Google Scholar
Tomaszewski, Andrzej. Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1974.
Google Scholar
Wasilewski, Tadeusz. „Kim był komes palatinus Petrus”. W: Z dziejów regionu konińskiego, redakcja Maria Dembińska, 169–183. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1970.
Google Scholar
Wojciechowski, Tadeusz. Szkice historyczne jedenastego wieku. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, 1925.
Google Scholar
Wojtyniak, Paulina. „Kult Pięciu Braci w Polsce i Europie w XI–XVIII stuleciu i jego związki z Kazimierzem Biskupim”. W: Dzieje kultu pięciu braci męczenników w Polsce i Europie. Dzieje Kazimierza Biskupiego, część 2, redakcja Antoni Szymkowski, 323–340. Kazimierz Biskupi: Urząd Gminy w Kazimierzu Biskupim, 2002.
Google Scholar
Zyglewski, Zbigniew. „Jan Lubrański, biskup poznański –humanista, mecenas kultury i nauki”. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Historyczne 4 (1994): 69–100.
Google Scholar
Autorzy
Adam Soćkoadamsocko75@gmail.com
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-2887-5904
Adam Soćko – doktor nauk humanistycznych. Od 2004 adiunkt w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 2004–2019 kurator Galerii Sztuki Średniowiecznej oraz wicedyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu (2005–2020). Prowadzi badania nad architekturą i rzeźbą średniowiecza i nowożytności.
Statystyki
Abstract views: 113PDF downloads: 91
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Biuletyn Historii Sztuki
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Adam Socko, Nieznane-zaginione i zapomniane rzeźby gotyckie z Wielkopolski , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 83 Nr 1 (2021): numer zwykły