The Form, the “Subject Matter”, the Gestalt. Max Imdahl and Erwin Panofsky

peer-reviewed article

Wojciech Bałus

wojciech.balus@uj.edu.pl
Jagiellonian University in Kraków (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-7108-2184

Abstract

Max Imdahl was of the opinion that in the iconological method, Erwin Panofsky had not given due attention to the problem of artistic form. Panofsky indeed failed to recognise the “iconic” level of an artwork; but he sought to justify the inseparability of form and subject matter in order to prove that iconographic research was an inalienable part of art history. This inseparability also characterised iconographic types, defined by the term Gestalt. A strict correspondence of all elements made the correct perception of the work possible, since it triggered the “symbolic pregnancy”, a mode of cognition described by the Gestalt psychology and Ernst Cassirer.


Keywords:

Erwin Panofsky, Max Imdahl, Ernst Cassirer, iconology, Ikonik, Gestalt psychology

Allesch, Gustav Johannes von. „Psychologische Bemerkungen zu zwei Werken der neueren Kunstgeschichte”. Psychologische Forschung 2 (1922): 368–381.
DOI: https://doi.org/10.1007/BF02412960   Google Scholar

Arnheim, Rudolf. Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka. Tłumaczenie Jolanta Mach. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2004.
  Google Scholar

Bałus, Wojciech. „Nieoczywista literackość malarstwa i jej granice. Uwagi o metodzie”. W: Literatura a malarstwo, redakcja Joanna Godlewicz-Adamiec, Piotr Kociumbas, Tomasz Szybisty, 21–41. Kraków–Warszawa: iMEDIUS, 2017.
  Google Scholar

Boehm, Gottfried. „Die Arbeit des Blickes. Hinweise zu Max Imdahls theoretischen Schriften”. W: Max Imdahl, Reflexion, Theorie, Methode, redakcja Gottfried Boehm, 7–41. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1996.
  Google Scholar

Bohde, Daniela. „Gestalt”. W: Metzler Lexikon Kunstwissenschaft. Ideen, Methoden, Begriffe, redakcja Ulrich Pfisterer, 150–153. Berlin: Metzler, 2019.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-00331-7_61   Google Scholar

Bohde, Daniela. Kunstgeschichte als physiognomische Wissenschaft. Kritik einer Denkfigur des 1920er bis 1940er Jahre. Berlin: Akademie Verlag, 2012.
DOI: https://doi.org/10.1524/9783050062495   Google Scholar

Bryl, Mariusz. Suwerenność dyscypliny. Polemiczna historia sztuki od 1970 roku. Poznań: Wydawnictwo UAM, 2008.
  Google Scholar

Cassirer, Ernst. Filozofia form symbolicznych. Część trzecia: fenomenologia poznania. Tłumaczenie Przemysław Parszutowicz, Andrzej Kalarus. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2022.
  Google Scholar

Cassirer, Ernst. Idee und Gestalt. Goethe, Schiller, Hölderlin, Kleist. Berlin: Cassirer, 1924.
  Google Scholar

Cassirer, Ernst. „Pojęcie formy symbolicznej w budowie nauk humanistycznych”. W: id., Symbol i język, tłumaczenie i opracowanie Bolesław Andrzejewski, 11–43. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM, 1995.
  Google Scholar

Cassirer, Ernst. „Praegnanz, symbolische Ideation”. W: id., Symbolische Prägnanz, Ausdrucksphänomen und „Wiener Kreis”, redakcja Christian Möckel, 51–84. Hamburg: Mainer, 2011.
  Google Scholar

Cassirer, Ernst. „Problem symbolu i jego miejsce w systemie filozofii”. W: id., Symbol i język, tłumaczenie i opracowanie Bolesław Andrzejewski, 44–64. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM, 1995.
  Google Scholar

Cassirer, Ernst. „Structuralism in Modern Linguistic”. Word 1 (1945): 99–120.
DOI: https://doi.org/10.1080/00437956.1945.11659249   Google Scholar

Dvořák, Max. „Idealizm i naturalizm w rzeźbie i malarstwie gotyckim”. Tłumaczenie Andrzej Sąpoliński. W: Max Dvořák i jego teoria dziejów sztuki, opracowanie Lech Kalinowski, 43–152. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
  Google Scholar

Fork, Christiane. „Saxl, Fritz (Friedrich)”. W: Metzler Kunsthistoriker Lexikon, redakcja Peter Betthausen et al., 361–363. Stuttgart–Weimar: Metzler, 2007.
  Google Scholar

Holly, Michael Ann. Panofsky and the Foundation of Art History. Ithaca–London: Cornell University Press, 1984.
  Google Scholar

Imdahl, Max. „Cézanne – Braque – Picasso. Zum Verhältnis zwischen Bildautonomie und Gegendstandssehen”. W: id., Reflexion, Theorie, Methode, redakcja Gottfried Boehm, 303–380. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1996.
  Google Scholar

Imdahl, Max. Giotto Arenafresken. Ikonographie – Ikonologie – Ikonik. München: Wilhelm Fink Verlag, 1980.
  Google Scholar

Imdahl, Max. „Giotto. Z zagadnień ikonicznej struktury sensu”. Tłumaczenie Tadeusz Żuchowski. W: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, redakcja Mariusz Bryl et al., 111–138. Poznań: Wydawnictwo UAM, 2009.
  Google Scholar

Kant, Immanuel. Krytyka czystego rozumu. Tłumaczenie Roman Ingarden. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986.
  Google Scholar

Krois, John Michael. „Cassirer’s «Prototype and Model» of Symbolism”. W: id., Bildkörper und Körperschema, Schriften zur Verkörperungstheorie ikonischer Formen, redakcja Horst Bredekamp, Marion Lauschke, 45–62. Berlin: Akademie Verlag, 2011.
  Google Scholar

Krois, John Michael. „Cassirer’s «Symbolic Values» and Philosophical Iconology”. Cassirer Studies 1 (2008): 101–117.
  Google Scholar

Lavin, Irving. „American Panofsky”. W: Migrating Histories of Art, Self-Translations of a Discipline, redakcja Maria Teresa Costa, Hans Christian Hönes, 91–97. Berlin–Boston: De Gruyter, 2018.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110491258-007   Google Scholar

Metta, Carmen. „A Cassirerian-Kleean Casuistry of Occurrences of «Form» and «Figure»”. Cassirer Studies 2 (2009): 117–128.
  Google Scholar

Michels, Karen. Sokrates in Pöseldorf. Erwin Panofskys Hamburger Jahre. Göttingen: Wallstein, 2018.
DOI: https://doi.org/10.46500/83533155   Google Scholar

Morgenthaler, Simon. Formationen einer Kunstwissenschaft. Text- und Archivstudien zu Hans Sedlmayr. Berlin– Boston: De Gruyter, 2020.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110615524   Google Scholar

Panofsky, Erwin, „Der Begriff des Kunstwollens”. W: id., Deutschsprachige Aufsätze, t. 2, redakcja Karen Michels, Martin Warnke, 1019–1034. Berlin: Akademie Verlag, 1998.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Et in Arcadia ego. Poussin i tradycja elegijna”. Tłumaczenie Agnieszka Morawińska. W: id., Studia z historii sztuki, opracowanie Jan Białostocki, 324–342. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. Die Gestaltungsprincipien Michelangelos, besonders in ihrem Verhältnis zu denen Raffaels. Redakcja Gerda Panofsky. Berlin–Boston: De Gruyter, 2014.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110310474   Google Scholar

Panofsky, Erwin. Hercules am Scheidewege und andere antike Bildstoffe in der neueren Kunst. Leipzig–Berlin: Teubner, 1930.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „The History of Art as a Humanistic Discipline”. W: id., Meaning in the Visual Arts, 26–54. Garden City: Doubleday & Co., 1957.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Iconography and Iconology: An Introduction to the Study of Renaissance Art”. W: id., Meaning in the Visual Arts, 26–54. Garden City: Doubleday & Co., 1957.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Ikonografia i ikonologia”. Tłumaczenie Krystyna Kamińska. W: id., Studia z historii sztuki, opracowanie Jan Białostocki, 11–32. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Ikonographie und Ikonologie. Eine Einführung in die Kunst der Renaissance”. W: id., Sinn und Deutung in der bildenden Kunst, tłumaczenie Wilhelm Höck, 36–67. Köln: DuMont, 1975.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Imago Pietatis. Przyczynek do historii typów przedstawieniowych Mąż Boleści i Maria Pośredniczka”. Tłumaczenie Tadeusz Dobrzeniecki. W: id., Studia z historii sztuki, opracowanie Jan Białostocki, 95–121. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Introductory”. W: id., Studies in Iconology. Humanistic Themes in the Art of the Renaissance, 3–31. New York–Evanston–London: Harper & Row, 1962.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429497063-1   Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Probleme der Kunstgeschichte”. Idea 7 (1988): 7–13.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Rozwój teorii proporcji jako odzwierciedlenie rozwoju stylu”. Tłumaczenie Anna Kozak. W: id., Średniowiecze, 5–66. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2001.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Spętany Eros. Przyczynek do genealogii Danae Rembrandta”. Tłumaczenie Jolanta Maurin Białostocka. W: id., Studia z historii sztuki, opracowanie Jan Białostocki, 307–323. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. Die theoretische Kunstlehre Albrecht Dürers (Dürers Ästhetik). Berlin: Reimer, 1914.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Zum Problem der Beschreibung und Inhaltsdeutung von Werken der bildenden Kunst”. W: id., Deutschsprachige Aufsätze, t. 2, redakcja Karen Michels, Martin Warnke, 1064–1077. Berlin: Akademie Verlag, 1998.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin, i Friz Saxl. Dürers „Melencolia I”. Eine quellen- und typengeschichtliche Untersuchung. Leipzig– Berlin: Teubner, 1923.
  Google Scholar

Panofsky, Gerda. Erwin Panofsky von Zehn bis Dreißig und seine jüdischen Wurzeln. Passau: Klinger, 2017.
  Google Scholar

Parszutowicz, Przemysław. Fenomenologia form symbolicznych. Podstawowe pojęcia i inspiracje „późnej” filozofii Ernsta Cassirera. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2013.
  Google Scholar

Passarge, Walter. Die Philosophie der Kunstgeschichte in der Gegenwart. Berlin: Junker und Dünnhaupt, 1930.
  Google Scholar

Passini, Michela. L’oeil et l’archive. Une histoire de l’histoire de l’art. Paris: La Découverte, 2017.
DOI: https://doi.org/10.3917/dec.passin.2017.01   Google Scholar

Podlacha, Władysław. „Historia sztuki, jej założenia i metody badawcze”. Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału II Nauk Historycznych, Społecznych i Filozoficznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego 42 (1949 [1950]): 73–79.
  Google Scholar

Rieber, Audrey. Art, histoire et signification. Un essay d’épistemologie d’histoire de l’art autor de l’iconologie d’Erwin Panofsky. Paris: L’Harmattan, 2012.
  Google Scholar

Riegl, Alois. Die spätrömische Kunst-Industrie nach den Funden in Österreich-Ungarn im Zusammenhange mit der Gesammentwicklung der Bildenden Künste bei den Mittelmeervölkern. Wien: Verlag der Kaiserlich-Königlichen Hof- und Staatsdruckerei, 1901.
  Google Scholar

Schmidt, Peter. Aby M. Warburg und die Ikonologie. Mit einem Anhang von Dieter Wuttke. Wiesbaden: Harrasowitz, 1993.
  Google Scholar

Sedlmayr, Hans. „Gestaltetes Sehen”. Belvedere 8 (1925): 65–73.
  Google Scholar

Tatarkiewicz, Władysław. „Dwa pojęcia formy”. Przegląd Filozoficzny 45 (1949): 88–101.
  Google Scholar

Thürlemann, Felix. „Ikonographie, Ikonologie, Ikonik. Max Imdahl liest Erwin Panofsky”. W: Bildtheorien. Anthropologische und kulturelle Grundlagen des Visualistic Turn, redakcja Klaus Sachs-Hombach, 214–234. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2009.
  Google Scholar

Tietze, Hans. „Geisteswissenschaftliche Kunstgeschichte”. W: id., Lebendige Kunstwissenschaft. Texte 1910–1954, redakcja Almut Krapf-Weiler, 104–120. Wien: Schlebrügge. Editor, [b.d.].
  Google Scholar

Wertheimer, Max. „Untersuchungen zur Lehre von der Gestalt. I. Prinzipielle Bemerkungen”. Psychologische Forschung 1 (1922): 47–58.
DOI: https://doi.org/10.1007/BF00410385   Google Scholar

Worringer, Wilhelm. Abstraktion und Einfühlung. Ein Beitrag zur Stilpsychologie. München: Piper, 1959.
  Google Scholar


Published
2023-12-22

Cited by

Bałus, W. (2023). The Form, the “Subject Matter”, the Gestalt. Max Imdahl and Erwin Panofsky. Biuletyn Historii Sztuki, 85(4), 51–68. https://doi.org/10.36744/bhs.1782

Authors

Wojciech Bałus 
wojciech.balus@uj.edu.pl
Jagiellonian University in Kraków Poland
https://orcid.org/0000-0002-7108-2184

Wojciech Bałus (b. 1961) is an art historian, a professor at the Institute of Art History of the Jagiellonian University. His research interests focus on the theory and history of art between the nineteenth and twenty first centuries, as well as on the relationship between art and philosophy, cultural anthropology, and literary studies. Within the Corpus Vitrearum International he conducts research on Polish stained glass art of the nineteenth and twentieth centuries; he serves as the Chairman of the Polish National Committee of Corpus Vitrearum International. He is a regular member of Polish Academy of Arts and Sciences, and member of the AICA.



Statistics

Abstract views: 289
PDF downloads: 227


License

Copyright (c) 2023 Biuletyn Historii Sztuki

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.