An Artist, a Glass Painter, a Craftsman, and a Debate about their Role in the Design and Execution of Stained Glass
Wojciech Bałus
wojciech.balus@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-7108-2184
Abstrakt
Artysta, malarz na szkle, rzemieślnik i debata o ich roli w projektowaniu i wykonywaniu witraży. W dyskusji toczącej się w Niemczech w 1912 r. uznano, że zasadniczym miejscem powstawania witraży jest warszat. To właśnie w różnego rodzaju warsztatach tworzone były proste dekoracyjne przeszklenia. Projekty witraży były albo dziełem artystów zatrudnionych w warsztatach, co pozwalało im podpisywać prace własnym imieniem i nazwiskiem, albo efektem wysiłku grupowego, w którym nie wyróżniano któregokolwiek z autorów kartonu, co z kolei prowadziło do traktowania projektu jako dzieła wspólnego, przeznaczonego do wielokrotnego powielania. Dopiero w tym środowisku pojawiały się „podmioty sprawcze” – agenci, będący albo „kompilatorami” prostych witrażowych wzorów i cudzych modeli, albo „projektantami najemni”, albo artystami związani z warsztatem lub też artystami niezależnymi, często uznanymi. Autorstwo witraży było zawsze uwikłane w sui generis dyskurs organizowany, wybierany, kontrolowany i przekazywany poprzez określone procedury wynikające z charakteru „pracy warsztatowej”.
Słowa kluczowe:
witraż, artysta, rzemieślnik, projektowanie witrażyBibliografia
Bandmann, Günter. “Der Wandel der Materialbewertung in der Kunsttheorie des 19. Jahrhunderts.” In Beiträge zur Theorie der Künste im 19. Jahrhundert, edited by Helmut Koopmann, J. Adolf Schmoll gen. Eisenwerth, vol. 1, 129–157. Frankfurt am Main: Klostermann, 1971.
Google Scholar
Bloemacher, Anne. “Raphael’s Hands.” Predella. Rivista semestrale di arti visive 29, 2011. http:// www.predella.it/archivio/index8882.html?option= com_content&view=article&id=171&- catid=65&Itemid=94.
Google Scholar
Cahn, Walter. Masterpieces: Chapters on the History of an Idea. Princeton: Princeton University Press, 1979.
Google Scholar
Croce, Benedetto. The Essence of Aesthetic. Translated by Douglas Ainslie. London: W. Heinemann, 1921.
Google Scholar
Foucault, Michel. “The Order of Discourse.” Translated by Ian MacLeod. In Untying the Text: A Post-Structuralist Reader, edited by Robert Young, 48–78. Boston, London and Henley: Routledge, 1981.
Google Scholar
Foucault, Michel. “What is an Author?” Translated by Bouchard and Sherry Simon. In The Art of Art. History: A Critical Anthology, edited by Donald Preziosi, 299–314. Oxford and New York: Oxford University Press, 1998.
Google Scholar
Górnicki, Leonard. Rozwój idei praw autorskich: od starożytności do II wojny światowej. Wrocław: Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, 2013.
Google Scholar
Harrison, Martin. “Stained Glass and Church Decoration.” In William Morris, edited by Anna Mason, 134–159. London: Thames and Hudson, 2021.
Google Scholar
Hediger, Christine, and Angela Schiffhauer. “Werkstoff Glas. Überlegungen zur Materialität von Glasmalerei in Moderne und Mittelalter.” Kunst + Architektur in der Schweiz = Art + architecture en Suisse = Arte + architettura in Svizzera 58 (2007): 15–18.
Google Scholar
Howarth, David. Discourse. Buckingham and Philadelphia: Open University Press, 2000.
Google Scholar
Kalinowski, Lech. [Voice in the discussion]. In Niedzica Seminars III: Serial and Individual Production in the Representative Arts of the 14th and 15th Century, edited by Ewa Śnieżyńska-Stolot, 130. Kraków: SHS, 1988.
Google Scholar
Kris, Ernst, and Otto Kurz. Die Legende vom Künstler: Ein geschichtlicher Versuch. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1980.
Google Scholar
Looft-Gaude, Ulrike. Glasmalerei um 1900: Musivische Verglasungen im deutschsprachigen Raum zwischen 1895 und 1918. Munich: scaneg, 1987.
Google Scholar
Preziosi, Donald. “Modernity and its Discontents.” In The Art of Art History: A Critical Anthology, edited by Donald Preziosi, 277–280. Oxford and New York: Oxford University Press, 1998.
Google Scholar
von Roda, Hortensia. Glasmalereien von Józef Mehoffer in der Kathedrale St. Nikolaus in Freiburg i. Ue. Wabern and Bern: Benteli, 1995.
Google Scholar
Sauterel, Valérie, and Camille Noverraz. “The Functioning and Development of Kirsch & Fleckner’s Workshop in Fribourg During the First Half of the Twentieth Century.” Folia Historiae Artium 17 (2019): 59–71.
Google Scholar
Wittkower, Rudolf and Margot. Born under Saturn. The Character and Conduct of Artists: A Documented History from Antiquity to the French Revolution. London: Weidenfeld and Nicolson, 1963.
Google Scholar
Autorzy
Wojciech Bałuswojciech.balus@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-7108-2184
Wojciech Bałus (ur. 1961) jest historykiem sztuki, profesorem w Instytucie Historii Sztuki UJ. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół teorii i historii sztuki XIX–XXI w., związków sztuki i filozofii, antropologii kulturowej i literaturoznawstwa. W ramach Corpus Vitrearum International prowadzi badania nad polskim witrażem XIX i XX w.; pełni funkcję przewodniczącego Polskiego Komitetu Narodowego Corpus Vitrearum. Jest członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem AICA.
Statystyki
Abstract views: 382PDF downloads: 166
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Wojciech Bałus, Forma, „przedmiot dzieła”, Gestalt. Max Imdahl i Erwin Panofsky , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 85 Nr 4 (2023)
