The Quasi-Post-Supported Church in Brody Poznańskie in the Light of 17th- and 18th-Century Written Sources. A Contribution to Research on Old Carpentry Practices
Aleksander Jankowski
aleksanderjankowski@wp.plFaculty of History, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-7806-1845
Abstract
The 17th-century wooden church in Brody Poznańskie, erected on a cruciform plan in a quasi-post-supported construction system, holds a special place in the Polish and European stock of wooden church architecture. The article analyses the distinctive features of the architecture of the building and confronts them with archival materials relating to it, revealing the circumstances and details of the process of establishing the “factory” for the church, the model adopted for it, and its original architectural appearance. The synthesising conclusions highlight the exceptional importance of this church in the study of old carpentry practices.
Keywords:
Brody Poznańskie, wooden church, wooden church with a double wall construction, post-supported building, quasi-post-supported churchReferences
Ahrens, Claus. „Säulenstabkirchen”. W: Claus Ahrens et al., Frühe Holzkirchen im nördlichen Europa. Zur Ausstellung des Helms-Museums, Hamburgisches Museum für Vor- und Frühgeschichte, vom 13. November 1981 bis 28. März 1982, 152–180. Hamburg: Archäologisches Museum Hamburg – Stadtmuseum Harburg/Helms-Museum, 1982.
Google Scholar
Bachmiński, Janusz. „Dolnośląskie domy przysłupowe”. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 32, nr 3–4 (1987): 267–275.
Google Scholar
Baranowski, Andrzej Józef. Architektura sakralna w Wielkopolsce i jej zleceniodawcy na tle regionalizacji baroku. Warszawa: Liber Pro Arte, 2020.
Google Scholar
Baranowski, Jerzy. Bartłomiej Nataniel Wąsowski, teoretyk i architekt XVII w. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
Google Scholar
Brykowski, Ryszard. Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981.
Google Scholar
Brykowski, Ryszard. Wielkopolskie kościoły drewniane. Poznań: Patria Polonorum – Księgarnia Św. Wojciecha, 2001.
Google Scholar
Bugge, Gunnar. Stave Churches in Norway. Oslo: Dreyers Forlag A/S, 1983.
Google Scholar
Christie, Håkon. „Die Konstruktion der norwegischen Stabkirchen”. W: Claus Ahrens et al., Frühe Holzkirchen im nördlichen Europa. Zur Ausstellung des Helms-Museums, Hamburgisches Museum für Vor- und Frühgeschichte, vom 13. November 1981 bis 28. März 1982, 371–378. Hamburg: Archäologisches Museum Hamburg-Stadtmuseum Harburg/Helms-Museum, 1982.
Google Scholar
Crossley, Fred H. Timber Building in England from Early Times to the End of the Seventeenth Century. London–New York–Toronto: B.T. Batsford LTD, 1951.
Google Scholar
Czyżewski, Krzysztof J., i Marek Walczak. „O średniowiecznych wzorach nowożytnych kościołów z kaplicami in modum crucis na ziemiach Rzeczypospolitej”. W: Sztuka dawnej Ziemi Chełmskiej i województwa bełskiego, redakcja Piotr Krasny, 25–37. Kraków: Universitas, 1999.
Google Scholar
Delitz, Frank. Umgebinde im Überblick. Zu Fragen der Geschichte, Verbreitung und landschlaftlichen Ausprägung einer Volksbauweise. Zittau: Graphische Werkstättem Zittau GmbH, 1987.
Google Scholar
Deutschmann, Eberhard. „Definitionen und Begriffe der Lausitzer Holzbauweisen”. W: Entwicklung der Bauformen der Oberlausitzer Umgebindebauweise, A4–A9. Dresden: Sächsischer Verein für Volksbauweise e.V. Dresden, 1996.
Google Scholar
Franke, Heinrich. Ostgermanische Holzbaukultur und ihre Bedeutung für das deutsche Siedlungswerk. Breslau: Wilhelm Gottlieb Korn Verlag, 1936.
Google Scholar
Grossmann, Ulrich G. Der Fachwerkbau in Deutschland. Das historische Fachwerkhaus, seine Entstehung, Farbgebung, Nutzung und Restaurierung. Köln: DuMont Literatur und Kunst Verlag, 2004.
Google Scholar
Grzybkowski, Andrzej. „Centralne gotyckie jednonawowe kościoły krzyżowe w Polsce”. W: id., Między formą a znaczeniem. Studia z ikonografii architektury i rzeźby gotyckiej, 7–38. Warszawa: DiG, 1997.
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. „Drewniany kościół w Gąsawie. Uwagi o podwójnej konstrukcji ścian w architekturze sakralnej”. W: Zabytkowe budowle drewniane i stolarka architektoniczna wobec współczesnych zagrożeń, redakcja Emanuel Okoń, 155–194. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2005.
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. Kościoły drewniane o zdwojonej konstrukcji ścian. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2009.
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. Malarstwo ścienne drewnianych świątyń Wielkopolski 1795–1939. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2017.
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. „Osiemnastowieczne kościoły przysłupowe i quasi-przysłupowe w dolinie Noteci”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 53, nr 2 (2005): 147–180.
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. „Problemy interpretacji źródeł do dziejów budownictwa w Wielkopolsce w świetle najnowszych badań kościołów drewnianych z XVII–XVIII w.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 55, nr 2 (2007): 123–139.
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. „Wybrane zagadnienia konstrukcji bóżnic drewnianych dawnej Rzeczypospolitej. Postulaty badawcze”. W: Ocalić dla przyszłości. Studia ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Brykowskiemu, redakcja Piotr Paszkiewicz, Grażyna Ruszczyk, Maria Dłutek, 113–132. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2003.
Google Scholar
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 5: Województwo poznańskie. Redakcja Teresa Ruszczyńska, Aniela Sławska, z. 14: Powiat nowotomyski. Opracowanie Renata Linette, Eugeniusz Linette. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1969.
Google Scholar
Klöckner, Karl, i Ingrid Krupp. Alte Fachwerkbauten. Augsburg: Bechtermünz-Verlag, 2000.
Google Scholar
Kornecki, Marian. „Niderlandyzm a architektura drewniana w Polsce”. W: Niderlandyzm w sztuce polskiej. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki Toruń, grudzień 1992, 303–325. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995.
Google Scholar
Kotula, Franciszek. „Pochodzenie domów przysłupowych w Rzeszowskiem”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 5, nr 3–4 (1957): 551–562.
Google Scholar
Krassowski, Czesław. „Centralne drewniane kościoły barokowe”. Biuletyn Historii Sztuki 21, nr 1 (1959): 115–116.
Google Scholar
Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego. Opracowanie Adam Miłobędzki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957.
Google Scholar
Łukaszewski, Jakub. „Analiza historycznych, architektonicznych i turystycznych walorów kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja Apostoła w Brodach Poznańskich”. Turystyka Kulturowa, nr 2 (2014): 21–38. Dostęp 23 październik 2021. http://www.turystykakulturowa.org.
Google Scholar
Małkiewicz, Adam. „Architekt Bartłomiej Nataniel Wąsowski – teoretyk i praktyk. Uwagi na marginesie monografii”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki 10, z. 14 (1977): 73–88.
Google Scholar
Miłobędzki, Adam. Architektura polska XVII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
Google Scholar
Miłobędzki, Jerzy Adam. „System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem”. Biuletyn Historii Sztuki i Kultury 9, nr 3–4 (1947): 360–368.
Google Scholar
Miodońska, Barbara. „Kodeks Baltazara Behema”. W: Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 2: Katalog zabytków, redakcja Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, 370–373. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2004.
Google Scholar
Nowacki, Józef. Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. 2: Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój. Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha, 1964.
Google Scholar
Piechotkowie, Maria i Kazimierz. Bóżnice drewniane. Warszawa: Wydawnictwo Budownictwo i Architektura, 1957.
Google Scholar
Piechotkowie, Maria i Kazimierz. Bramy Nieba. Bóżnice drewniane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Krupski i S-ka, 1996.
Google Scholar
Plebański, Rafał. „«Kościół przedtem tak okropny i brzydki…» O pracach konserwatorskich w kościele pw. św. Andrzeja w Brodach w latach 1935–1940”. Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski 4 (2010): 63–72.
Google Scholar
Pokropek, Marian, i Wojciech Pokropek. Tradycyjne budownictwo drzewne w Polsce, t. 2: Budownictwo sakralne, cz. 1: Bóżnice, meczety, moleny staroobrzędowców oraz podlaskie cerkwie unickie i prawosławne. Warszawa: Neriton, 1996.
Google Scholar
Ruszczyk, Grażyna. Architektura drewniana w Polsce. Warszawa: Sport i Turystyka – Muza SA, 2009.
Google Scholar
Strzałko, Maria. „Brody”. Kronika Wielkopolski 64, nr 1(1993): 82–95.
Google Scholar
Authors
Aleksander Jankowskialeksanderjankowski@wp.pl
Faculty of History, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz Poland
https://orcid.org/0000-0002-7806-1845
Aleksander Jankowski PhD (habil.) is a historian of art, a professor at the Casimir the Great University in Bydgoszcz with practice in art conservation in the position of the Conservator of Monuments and Expert Assessor of the Ministry of Culture and National Heritage in the area of the protection of architectural monuments and carpentry construction systems. Author of historical and conservation documentation, expert opinions on the technical condition of architectural monuments, programmes for the renovation of architectural monuments, and implemented designs for stylised aesthetics of historical interiors. Head researcher in research projects on historical wooden architecture and wall painting accepted for implementation by the State Committee for Scientific Research and within the framework of the National Programme for the Development of Humanities. Awarded the Gloria Artis Medal for Merit to Culture (Gold Medal) for the protection and promotion of cultural heritage.
Statistics
Abstract views: 173PDF downloads: 98
License
Copyright (c) 2024 Biuletyn Historii Sztuki
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Most read articles by the same author(s)
- Aleksander Jankowski, ‘Pillarheads’ of the Church of the Providence’ and Other Phantasms of the Mythology of the Skórzewski Family inscribed into the Architecture of the Lubostroń Palace , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 82 No. 2 (2020): numer zwykły
- Aleksander Jankowski, The Fourteenth-centure Mural with the Motif of Our Lady Jointly Carrying the Cross with Jesus in the Architectural Space of the Two-aisle Parish Church in Bolków , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 83 No. 3 (2021): numer zwykły