„Słupogłowy kościoła Opatrzności” i inne fantazmaty mitologii rodu Skórzewskich wpisane w architekturę pałacu w Lubostroniu
Aleksander Jankowski
Bydgoszcz, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego (Polska)
http://orcid,org/0000-0002-7806-1845
Abstrakt
Pałac w Lubostroniu, wzniesiony w pierwszych latach XIX w. przez hrabiego Fryderyka Skórzewskiego jako nowa siedziba rodowa, miał intrygować nietypową architekturą, pełniącą przede wszystkim funkcję semantyczną. Jego projektant – Stanisław Zawadzki, odwołał się do palladiańskiego modelu centralnej willi kopułowej o sentymentalno-antykizującym programie ideowym, typowym dla kameralnej architektury rezydencjonalnej przełomu stuleci. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego i objęciu przez hrabiego Skórzewskiego stanowiska prezesa Departamentu Bydgoskiego Księstwa Warszawskiego program ten został zmodyfikowany. Dekorację architektoniczną wzbogaciły dodatkowe treści patriotyczne, eksponujące zasługi dla Rzeczypospolitej matki Fryderyka – Marianny Skórzewskiej. Gdy rezydencję przejęli synowie Fryderyka, architekturze pałacu nadano nową wymowę symboliczną. Choć struktura budowli nie uległa zmianie, pojawiły się informacje, że kolumny portyku były pierwotnie przeznaczone do Kościoła Opatrzności Bożej w Warszawie, a na tympanonie pseudoportyku ogrodowego widnieje godło Francuzów. Źródłem tej interpretacji był opis pałacu opublikowany w 1836 r. w wielkopolskim czasopiśmie „Przyjaciel Ludu”, powtórzony w paryskim magazynie wydawanym przez Leonarda Chodźkę. Przekaz przeniknął do współczesnej literatury fachowej jako archiwalnie odnotowany „stan faktyczny”, a nie intencjonalnie wykreowana idea. Demistyfikacja tego i innych fantazmatów nałożonych na pałac lubostroński w XIX stuleciu stanowi zasadniczą treść artykułu.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
pałac w Lubostroniu, Villa Rotonda, Świątynia Opatrzności Bożej, Stanisław Zawadzki, Fryderyk Skórzewski, Marianna Skórzewska, Heliodor SkórzewskiBibliografia
Aleksandrowicz, Alina. Izabela Czartoryska: Polskość i europejskość. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1998.
Google Scholar
Bąbiak, Grzegorz P. „Sobie, ojczyźnie czy potomności…”: Wybrane problemy mecenatu kulturalnego elit na ziemiach polskich w XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Wydział Polonistyki UW, 2010.
Google Scholar
Eco, Umberto. Nieobecna struktura. Tłumaczenie Adam Weinsberg, Paweł Bravo. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1996.
Google Scholar
Fischer, Jérémie. “Uchodźca z Francji w wielkopolskiej rodzinie ziemiańskiej. Ksiądz Claude-Antoine Pochard u Skórzewskich (1796–1833).” Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski 7 (2012): 175–187.
DOI: https://doi.org/10.14746/e.2012.7.8
Google Scholar
Jakimowicz, Teresa. “Sibi et posteritate. Treści ideowe rezydencji feudalnej w Polsce XVI-XIX w.” W Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, redakcja Edward Opaliński, Tomasz Wiślicz, 252–267. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2001.
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. “Lubostrońska Villa Rotonda w XVIII-XIX w. Pałac mieszkalny, ale do mieszkania niemiły.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 67, nr 2 (2019): 233–258.
DOI: https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.2.005
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. “Patronka cywilizacyjnej przemiany. Biała legenda Marianny Skórzewskiej w dobie upadku Rzeczypospolitej wykreowana.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 62, nr 2 (2014): 227–241.
Google Scholar
Jankowski, Aleksander. Pałac w Lubostroniu. Fryderyka Skórzewskiego pomnik rodowej dumy i zamiłowania sztuk plastycznych… Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2014.
Google Scholar
Kwiatkowski, Marek. “Nieznane projekty Stanisława Zawadzkiego.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 22, nr 2 (1987): 91–105.
Google Scholar
Malinowska, Irena. Stanisław Zawadzki 1743–1806. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1953.
Google Scholar
Mączyński, Ryszard. “Architekt Komisji Edukacji Narodowej. Nadzór nad budynkami szkół w latach 1777–1793.” Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki 15, nr 1-2 (2006): 7–88.
Google Scholar
Moryń, Hanna. “Historia i pamięć: o portrecie Fryderyk Skórzewski z pełnomocnikiem Maciejem Grabowskim Józefa Walla.” Studia Muzealne 18 (1994).
Google Scholar
Nowicki, Ryszard. Semper recte. Z dziejów rodu Skórzewskich. Lubostroń: Pałac Lubostroń, 2007.
Google Scholar
Nowicki, Ryszard. “Wizerunek Napoleona w świetle Mowy Hrabi Skórzewskiego z roku 1809.” Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej 13 (2007): 27–33.
DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2007.1.3
Google Scholar
Nowicki, Ryszard. Skórzewscy właściciele dóbr łabiszyńskich. Rola w życiu społeczno-politycznym wielkopolskiego ziemiaństwa. Toruń: Adam Marszałek, 2003.
Google Scholar
Polaczek, Janusz: Sztuka i polityka w Księstwie Warszawskiem. Dzieje, formy, treść i dziedzictwo. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2005.
Google Scholar
Porębski, Mieczysław. Malowane dzieje. Warszawa: PWN, 1961.
Google Scholar
Skuratowicz, Jan. Dwory i pałace w Wielkim Księstwie Poznańskim. Międzychód: Wydawnictwo „Eco”, 1992.
Google Scholar
Warkoczewska, Magdalena, Malarstwo i grafika epoki romantyzmu w Wielkopolsce. Warszawa-Poznań: PWN, 1984.
Google Scholar
Wilgosiewicz-Skutecka, Renata. “Ksiądz w czasach rewolucji francuskiej. Losy emigranta na podstawie pamiętników Claude’a Antoine’a Pocharda z lat 1792–1833.” Czas Przeszły. Poznańskie Studia Historyczne 3, nr 1-2 (2016): 85–100.
Google Scholar
Wilgosiewicz-Skutecka, Renata. “Polska w oczach guwernera Skórzewskich, czyli zapiski księdza Pocharda z lat 1792–1833 w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu.” Biblioteka 15 (2011): 9–24.
DOI: https://doi.org/10.14746/b.2011.15.1
Google Scholar
Wilgosiewicz-Skutecka, Renata. “Zapiski księdza Pocharda z lat 1792-1833 – nowa odsłona.” W Zbiory specjalne w bibliotekach polskich: problematyka badawcza i organizacyjna, redakcja Agnieszka Borysowska, 37–46. Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2015.
Google Scholar
Autorzy
Aleksander JankowskiBydgoszcz, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Polska
http://orcid,org/0000-0002-7806-1845
Statystyki
Abstract views: 315PDF downloads: 283
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Aleksander Jankowski, Czternastowieczny fresk z motywem Matki Bożej współdźwigającej krzyż w architektonicznej przestrzeni dwunawowej fary w Bolkowie , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 83 Nr 3 (2021): numer zwykły
- Aleksander Jankowski, Quasi-przysłupowy kościół w Brodach Poznańskich w świetle XVII- i XVIII-wiecznych źródeł pisanych. Przyczynek do badań dawnych praktyk ciesielskich , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 86 Nr 1 (2024)
