Kasper Sadłocha Niżeński Bearing the Korczak Coat of Arms as Investor, Construction Supplier, and Royal Praefectus Fabricae
Piotr Lasek
piotr.lasek@ispan.plInstytut Sztuki PAN, Warszawa (Poland)
http://orcid.org/0000-0002-8153-3081
Abstract
The figure of Kasper Sadłocha Niżeński until now has remained on the margin of the interests of researchers into 16th-century Warsaw architecture. Meanwhile, his public activity was to a great extent related precisely to architecture, while the scale and extent of the projects he was assigned allow to think that he was really very well-updated on the realities of construction projects of the period. What is more, apart from the supervision and implementation of the King’s building undertakings, Sadłocha was also consistently involved in implementing his own projects. Information on his seats provide much knowledge of both intellectual horizons of Sadłocha and his aspirations, and the investment projects of the then nobility.
From Lesser Poland, Kasper was born in Osiek, in the Sandomierz Region. He bore the Korczak coat of arms, and throughout most of his life he would write of himself as ‘of Osiek’, he was thus a representative of town gentry. He began his career at the court of Queen Bona, to later, following her death, affiliate himself with her son Sigismund Augustus. It was on the latter’s order that as of 1568 Sadłocha supervised the construction of the first permanent bridge on the Wisła in Warszawa (in cooperation with Warszawa Starost Zygmunt Wolski), while as of 1569 also the extension of the Warszawa Castle. By the end of the King’s life he was referred to as his Secretary.
Sadłocha’s public activity places him among the most intriguing individuals of the then Kingdom of Poland. A well-preserved, meticulously kept register of expenses of the Warszawa Canon and Royal Secretary, continues to serve as a precious source providing details of the operations of a royal major investment from the last quarter of the 16th century as seen from organizational and material background. For instance, what has not been sufficiently investigated is the issue of supplying adequate building materials and securing qualified workforce for their treatment. Essential information is also that on the national composition of the building team as well as the means Sadłocha used to run this team (particularly interesting in this respect seem the issues of healthcare, paid out, aid or prizes).
Moreover, Sadłocha’s case allows to investigate mentality and predilections of the underestimated and as yet not thoroughly identified social group, namely urban nobility. The ambitious Canon was consistent while implementing his dream of having his own, preferably extra muros seat; interestingly, at least one of Sadłocha’s projects was in a peculiar form of the tower. The relics of the described building are still clearly visible in the cellars of the eastern wing of the former Charity Society’s edifice, today part of the Warsaw Archdiocese Caritas at 62 Krakowskie Przedmieście Street.
As can be seen, the son of the Osiek Councillor boasted aspirations close to those from the elite of the ruling circles in the Kingdom. In this context the public activity of Sadłocha is an important contribution to the research into the culture-forming role played by royal secretaries. Although it is not possible to rank Sadłocha among the then ruling elite, his construction activity, care of the Collegiate school, or support provided to Warsaw hospitals confirm the observation that the circle of Royal Chancellery people constituted a cultural elite in their country. However, what distinguished Canon Sadłocha was his taste in architecture. Instead of following the ‘Italian manner’ when constructing villas or domed chapels, he preferred to raise a residential tower: a traditional model of a knight’s residence well rooted in the 15th century.
Supporting Agencies
Keywords:
Kasper Sadłocha Niżeński, tower, Sigismund Augustus, royal praefectus fabricaeReferences
Belzyt Leszek, Szlachta w mieście rezydencjalnym. Szlacheccy obywatele Krakowa i Warszawy około 1600 roku (analiza porównawcza struktury), Zielona Góra 2011.
Google Scholar
Biedrzycka Agnieszka, Pietrzyk Zdzisław, Suliga Florian (ok. 1520 – w lub po 1556), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XLVI, red. Andrzej Romanowski, Warszawa 2009-2010.
Google Scholar
Bogucka Maria, Anna Jagiellonka, Wrocław 2009.
Google Scholar
Bogucka Maria, Bona Sforza, Wrocław 2009.
Google Scholar
Bołdyrew Aleksander, Piechota zaciężna w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku, Warszawa 2011.
Google Scholar
Burdzy Dominika, Szlachta w Sandomierzu w XVI i na początku XVII wieku, Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, 42:2017.
DOI: https://doi.org/10.12775/KLIO.2017.027
Google Scholar
Dunin-Wąsowiczowa Anna, Rejestr poboru od duchowieństwa archidiakonatu warszawskiego w 1561 r., [w:] Warszawa XVI-XVII wieku, red. Alina Wawrzyńczyk, Andrzej Sołtan, Warszawa 1977 (Studia Warszawskie, XXIV, 2).
Google Scholar
Dymek Benon, Mazowsze. Historia i kultura 1526-1795, Pułtusk-Warszawa 2015.
Google Scholar
Dzieje Warszawy, t. II, red. Stefan Kieniewicz, Warszawa 1984.
Google Scholar
Ferenc Marek, Dwór Zygmunta Augusta, Kraków 1998.
Google Scholar
Ferenc Marek, Sekretarze nadworni Zygmunta Augusta, Studia Historyczne, 40:1997, nr 1(156).
Google Scholar
Gajewski Jacek, Od dworu-wieży mieszkalnej kanonika Sadłochy Niżeńskiego – do prywatnej własności Zygmunta III. Uwagi w sprawie przemian terenu i zabudowy późniejszego kompleksu architektonicznego Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności zw. Res Sacra Miser (i inne uwagi), Arteria, 11:2013.
Google Scholar
Gąsiorowski Antoni, Rotacja elity władzy w średniowiecznej Polsce, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. Stefan Krzysztof Kuczyński, t. 1, Warszawa 1981.
Google Scholar
Hałówna Maria, Senkowski Jerzy, Materiały archiwalne do budowy zamku warszawskiego. Rachunki budowy z lat 1569-1572, Teki Archiwalne, 2:1954.
Google Scholar
Jurek Tomasz, Szlachta w mieście i pod miastem w średniowieczu, Kronika Miasta Poznania, 2018, nr 1.
Google Scholar
Kajzer Leszek, Kaplice i wille. Rola sekretarzy królewskich w recepcji renesansu w Polsce (rozważania wokół ksiązki Andrzeja Wyczańskiego), [w:] Archaeologia historica. Pisma wybrane, red. Lucyna Domańska, Anna Marciniak-Kajzer, Aleksander Andrzejewski, Warszawa 2014.
Google Scholar
Kajzer Leszek, Dwory w Polsce. Od średniowiecza do współczesności, Warszawa 2010.
Google Scholar
Kajzer Leszek, Od renesansowych dworów do pałaców zimnego baroku. Rezydencje w Polsce Centralnej w XVI-XVIII wieku, [w:] Residentiae tempore belli et pacis, red. Piotr Lasek, Piotr Sypczuk, Warszawa 2019 (Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych, 2).
Google Scholar
Karwasińska Jadwiga, Materiały do dziejów budowy zamku warszawskiego w latach 1569-1572 zaczerpnięte z księgi rachunkowej Stanisława Fogelwedra i z odnoszących się do niej kwitów, Rocznik Warszawski, 18:1985.
Google Scholar
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Seria Nowa, t. XI: Miasto Warszawa, cz. 1: Stare Miasto, red. Jerzy Z. Łoziński, Andrzej Rottermund, Warszawa 1993.
Google Scholar
Kąsinowski Antoni, Prace budowlane na zamku królewskim w Warszawie w świetle rachunków z lat 1569-1572, [w:] Warszawa XVI-XVII wieku, red. Alina Wawrzyńczyk, Andrzej Sołtan, Warszawa 1974 (Studia Warszawskie, XX, 1).
Google Scholar
Kieniewicz Leszek, Sekretariat Stefana Batorego. Zbiorowość i kariery sekretarzy królewskich, [w:] Społeczeństwo Staropolskie, t. IV, red. Anna Izydorczyk, Andrzej Wyczański, Warszawa 1986.
Google Scholar
Kiryk Feliks, Lekarze i aptekarze sandomierscy z przełomu XVI i XVII stulecia, Sandomierz 1987.
Google Scholar
Korolko Mirosław, Poczet sekretarzy królewskich Zygmunta Augusta (1548-1572), Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 31:1986.
Google Scholar
Korolko Mirosław, Seminarium Rzeczpospolitej Królestwa Polskiego. Humaniści w kancelarii królewskiej Zygmunta Augusta, Warszawa 1991
Google Scholar
Królik Ludwik, Kapituła kolegiacka w Warszawie do końca XVIII wieku, Warszawa 1990.
Google Scholar
Lasek Piotr, Traczyk Łukasz, Od wieży mieszkalnej Kaspra Sadłochy do zamku Adama Kazanowskiego. O aktualności średniowiecznego archetypu siedziby feudalnej po czasy Potopu, Barok. Historia-Literatura-Sztuka, XXII:2015, nr 1.
Google Scholar
Lasek Piotr, Turris fortissima nomen Domini. Murowane wieże mieszkalne w Królestwie Polskim od 1300 r. do połowy XVI w., red. Andrzej J. Baranowski, Warszawa 2013 (Dysertacje doktorskie Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, red. Joanna Sosnowska, I).
Google Scholar
Leskiewiczowa Janina, Dobra osieckie w okresie gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej XVI-XIX w., Wrocław 1957.
Google Scholar
Lileyko Jerzy, Conclave Consiliorum et Officina Regum. Funkcje i ukształtowanie sal sejmowych na zamku w Warszawie w XVI i XVII w., [w:] Warszawa XVI-XVII wieku, red. Alina Wawrzyńczyk, Andrzej Sołtan, Warszawa 1977 (Studia Warszawskie, XXIV, 2).
Google Scholar
Majkowski Edmund, Bastrzykowski Aleksander, Nieznani prałaci i kanonicy kolegiaty Panny Marii w Sandomierzu od trzynastego do osiemnastego wieku, Kunów 1949.
Google Scholar
Miłobędzki Adam, Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980 (Dzieje sztuki polskiej, IV, 1).
Google Scholar
Morawski Zbigniew, Miasta mazowieckie w XVI-XVIII wieku, [w:] Dzieje Mazowsza, t. II: Lata 1527-1794, red. Jan Tyszkiewicz, Pułtusk 2015.
Google Scholar
Noga Zdzisław, Szlachta w miastach Królestwa Polskiego, Rzeczypospolitej, Pomorza i Śląska w XIII-XVIII w. Uwagi wstępne, Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, 42:2017.
DOI: https://doi.org/10.12775/KLIO.2017.025
Google Scholar
Pałucki Władysław, Drogi i bezdroża skarbowości polskiej XVI i pierwszej połowy XVIII wieku, Wrocław 1974.
Google Scholar
Podgórska-Klawe Zofia, Szpitale warszawskie 1388-1945, Warszawa 1975.
Google Scholar
Putkowska Jolanta, Architektura Warszawy XVII w., Warszawa 1991.
Google Scholar
Rewski Zbigniew, Majstersztyki krakowskiego cechu murarzy i kamieniarzy XVI-XIX wieku, Wrocław 1954.
Google Scholar
Rewski Zbigniew, Pałac Kazanowskich, Stolica, 1954, nr 13.
Google Scholar
Rozbicka Małgorzata, Kunkel Robert, Wółkowski Wojciech, Dzieje budowlane warszawskiego pałacu Adama Kazanowskiego w świetle badań architektonicznych, Ochrona Zabytków, 2017, nr 1.
Google Scholar
Rutkowski Henryk, Sołtan Andrzej, Sadłocha (Sadłoch, Sadłochius) Niżeński Kasper h. Korczak (ok. 1516-1603), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIV, red. Henryk Markiewicz, Wrocław 1992-1993.
Google Scholar
Sterner Wacław, Mosty Warszawy, Warszawa 1960.
Google Scholar
Suchodolska Ewa, „Źródła pisane do dziejów zamku książąt mazowieckich w Warszawie”, Kronika Zamkowa, 2007, nr 1-2 (53-54).
Google Scholar
Szaniawska Wanda, Droga do stołeczności i jej osiągnięcie, [w:] Warszawa, jej dzieje i kultura, red. Aleksander Gieysztor, Warszawa 1980.
Google Scholar
Szaniawska Wanda, Zmiany w rozplanowaniu i zabudowie Krakowskiego Przedmieścia do 1733 r., Biuletyn Historii Sztuki, XXIX:1967, nr 3.
Google Scholar
Szymczak Alicja, Szlachta sieradzka w XV w. Magnifici et generosi, Łódź 1999, s. 12.
Google Scholar
Wardzyński Michał, Sztuka nowożytna na Mazowszu. Zarys problematyki, [w:] Dzieje Mazowsza, t. II: Lata 1527-1794, red. Jan Tyszkiewicz, Pułtusk 2015.
Google Scholar
Wyczański Andrzej, Między kulturą a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506-1548), Warszawa 1990
Google Scholar
Zajączkowski Andrzej, Szlachta polska. Kultura i struktura, Warszawa 1993.
Google Scholar
Zawadzki Jarosław, Anna z Radziwiłłów Kiszczyna, 2° v° Sadowska – burzliwe losy dziedziczki fortuny, [w:] Władza i prestiż. Magnateria Rzeczpospolitej w XVI-XVIII wieku, red. Jerzy Urwanowicz, Ewa Dubas-Urwanowicz, Piotr Guzowski, Białystok 2003.
Google Scholar
Zawadzki Jarosław, Dwory, zamki i pałace w siedzibach Kiszków herbu Dąbrowa do połowy XVII wieku, Barok. Historia-Literatura-Sztuka, XIII:2006, nr 1.
Google Scholar
Zieliński Jarosław, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, t. 7, Krakowskie Przedmieście, Warszawa 2001.
Google Scholar
Zieliński Jarosław, Ulica Bednarska, Warszawa 1997.
Google Scholar
Authors
Piotr Lasekpiotr.lasek@ispan.pl
Instytut Sztuki PAN, Warszawa Poland
http://orcid.org/0000-0002-8153-3081
Statistics
Abstract views: 391PDF downloads: 287
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Biuletyn Historii Sztuki, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Biuletyn Historii Sztuki should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 1(2019) to 4(2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in Biuletyn Historii Sztuki, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Piotr Lasek, Tomasz Związek, Wojciech Wółkowski, A New Assessment of the Płock Bishops’ Palace in Brok , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 85 No. 3 (2023)
- Piotr Lasek, Architect, Designer, Inventory Taker and Clerk. Professional Activity of Gizella Gryczyńska in the Years 1932–1939 , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 84 No. 4 (2022)
