Pod światło. Kilka uwag o źródłach hermeneutyki obrazu
Ryszard Kasperowicz
r.kasperowicz@uw.edu.plInstytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-1350-8738
Abstrakt
Tekst jest próbą przyjrzenia się potencjalnym źródłom, z których wyrosła hermeneutyka obrazu, jedna z ważniejszych propozycji metodologicznych we współczesnej historii sztuki czy nawet w obrębie szeroko zakrojonej nauki o obrazie. Hermeneutyka obrazu, oprócz określonych tradycji w badaniach nad sztuką, nawiązywała również, w sposób mniej czy bardziej jawny, do rozmaitych koncepcji filozoficznych w obrębie filozofii sztuki, fundując na nich między innymi charakterystyczną dla siebie ideę ontologii dzieła, sposoby jego poznawania i opisywania, a także cele interpretacji i wykładni obrazu. W artykule zwrócono ponadto uwagę na paradoksalne zakorzenienie hermeneutycznej filozofii obrazu w nurtach romantycznej teorii sztuki, przy jednoczesnym krytycznym podejściu do spuścizny romantycznej.
Słowa kluczowe:
ikonologia, krytyka ikonologii, obraz, hermeneutyka obrazu, ontologia obrazu, „obrazy mocne”, „nieodróżnialność”, romantyzm, teoria sztuki, Konrad Fiedler, Georg Wilhelm Friedrich HegelBibliografia
Abrams, Meyer H. „Kant and the Theology of Arts”. Notre Dame English Journal 13, nr 3 (1981): 75–106.
Google Scholar
Aesthetic and Artistic Autonomy. Redakcja Owen Hulatt. London–New York: Bloomsbury Publishing, 2013.
Google Scholar
Bätschmann, Oskar. Einführung in die kunstgeschichtliche Hermeneutik. Die Auslegung von Bildern. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1992.
Google Scholar
Behler, Ernst. Irony and the Discourse of Modernity. Seattle–London: University of Washington Press, 1990.
Google Scholar
Beiser, Frederic C. The Romantic Imperative. The Concept of Early German Romanticism. Cambridge, Mass.–London: Harvard University Press, 2003.
Google Scholar
Boehm, Gottfried. O obrazach i widzeniu. Antologia tekstów. Redakcja Daria Kołacka. Kraków: Universitas, 2014.
Google Scholar
Bungay, Joseph. Beauty and Truth. A Study of Hegel’s Aesthetics. Oxford: Oxford University Press, 1984.
Google Scholar
Burckhardt, Jacob. Der Cicerone. Eine Anleitung zum Genuss der Kunstwerke Italiens. Vollständige Neudruck der Urausgabe. Leipzig: A. Kröner, 1925.
Google Scholar
Burckhardt, Jacob. Die Kunst der Betrachtung. Aufsätze und Vorträge. Redakcja Henning Ritter. Köln: DuMont, 1997.
Google Scholar
Elkins, James. Why are our Pictures Puzzles? On the Modern Origins of Pictorial Complexity. New York–London: Routledge, 1999.
Google Scholar
Frank, Manfred. Einführung in de frühromantische Ästhetik. Vorlesungen. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989.
Google Scholar
Frank, Manfred. Nadchodzący Bóg. Wykłady o nowej mitologii. Tłumaczenie Tadeusz Zatorski. Warszawa: Kronos, 2021.
Google Scholar
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłumaczenie Bogdan Baran. Kraków: Inter Esse, 1993.
Google Scholar
Hofmann, Werner. „Studien zur Kunsttheorie des 20. Jahrhunderts”. Zeitschrift für Kunstgeschichte 18, nr 2 (1955): 135–156.
DOI: https://doi.org/10.2307/1481262
Google Scholar
Imdahl, Max. Giotto. Arenafresken. Ikonographie – Ikonologie – Ikonik. München: Wilhelm Fink, 1996.
Google Scholar
Jähnig, Dieter. „Jacob Burckhardts Bedeutung für die Ästhetik”. Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschft und Kunst 53 (1979): 173–190.
DOI: https://doi.org/10.1007/BF03376352
Google Scholar
Klein, Jacob. Plato’s Trilogy. Theaetetus, the Sophist, and the Statesman. Chicago–London: University of Chicago Press, 1977.
Google Scholar
Kühne-Bertram, Gudrun. „Der Begriff des «hermeneutischen Begriffs»”. Archiv für Begriffsgeschichte 38 (1995): 236–260.
Google Scholar
Künne, Wolfgang. Conceptions of Truth. Oxford: Oxford University Press, 2005.
Google Scholar
Levinson, Jerrold. Music, Art, & Metaphysics. Essays in Philosophical Aesthetics. Ithaca–London: Cornell University Press, 1990.
Google Scholar
Levy, Evonne. Baroque and the Political Language of Formalism (1845–1945): Burckhardt, Wölfflin, Gurlitt, Brinckmann, Sedlmayr. Basel: Schwabe Verlag, 2015.
DOI: https://doi.org/10.24894/978-3-7965-3397-6
Google Scholar
Pächt, Otto. „Kritik der Ikonologie (1977)”. W: Bildende Kunst als Zeichensystem. Ikonographie und Ikonologie. Theorien – Entwicklung – Probleme, redakcja Ekkehard Kaemmerling, 353–376. Köln: DuMont, 1994.
Google Scholar
Pangle, Thomas L. Uszlachetnianie demokracji. Wyzwanie epoki postmodernistycznej. Tłumaczenie Marek Klimowicz. Kraków: Znak, 1994.
Google Scholar
Panofsky, Erwin. „Zum Problem der Beschreibung und Inhaltsdeutung von Werken der bildenden Kunst”. Logos 21 (1932): 103–119.
Google Scholar
Podro, Michael. „Are Works of Art Provisional or Canonical in Form? Fiedler, Hildebrand, and Woelfflin”. W: Kunst und Kunsttheorie 1400–1900. Vorträge, gehalten anläßlich des 22. Wolfenbütteler Symposions („Kunstgeschichte von Vasari bis Winckelmann”) vom 1. bis 5. Dezember 1987 und des 24. Wolfenbütteler Symposions („Kunstgeschichte seit Winckelmann”) vom 27. November bis 1. Dezember 1988 in der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel, redakcja Peter F. Ganz, 405–413. Wiesbaden: Harrasowitz Verlag, 1991.
Google Scholar
Pöggeler, Otto. „Idealismus und Romantik. Bemerkungen zu Ernst Behler und Marie-Elise Zovko”. Hegel-Studien 34 (1999): 135–158.
Google Scholar
Puttfarken, Thomas. The Discovery of Pictorial Composition. Theories of the Visual Order in Painting 1400–1800. New Haven–London: Yale University Press, 2000.
Google Scholar
Rosen, Stanley. Hermeneutyka jako polityka. Tłumaczenie Paweł Maciejko. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1998.
Google Scholar
Rosen, Stanley. The Question of Being. A Reversal of Heidegger. New Haven–London: Yale University Press, 1993.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1xp3swp
Google Scholar
Schnädelbach, Herbert. Filozofia w Niemczech 1831–1833. Tłumaczenie Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
Google Scholar
Schnädelbach, Herbert. Hegel. Wprowadzenie. Tłumaczenie Andrzej J. Noras. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2006.
Google Scholar
Stammler, Wolfgang. Wort und Bild. Berlin: E. Schmidt, 1962.
Google Scholar
Strohschneider-Kohrs, Ingrid. Die romantische Ironie in Theorie und Gestaltung. Tübingen: M. Niemeyer, 1960.
Google Scholar
Summers, David. „Form, Nineteenth-Century Metaphysics, and the Problem of Art Historical Description”. Critical Inquiry 15, nr 2 (1989): 372–406.
DOI: https://doi.org/10.1086/448489
Google Scholar
Theorie der Romantik. Redakcja Herbert Uerlings. Stuttgart: Reclam, 2009.
Google Scholar
Timm, Hans. „Was die Welt im innersten zusammenhält. Die neuspinozostische Nuklearästhetik der Goethezeit”. W: Ästhetische und religiöse Erfahrungen der Jahrhundertwenden, t. 1: um 1800, redakcja Wolfgang Braungart, Gotthard Fuchs, Manfred Koch, 115–126. Paderborn: Schöningh, 1997.
Google Scholar
Tuveson, Ernest Lee. Imagination as a Means of Grace: Locke ant the Aesthetics of Romanticism. Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 1960.
Google Scholar
Veyne, Paul. Foucault rewolucjonizuje historię. Tłumaczenie Tomasz Falkowski. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007.
Google Scholar
Volkenandt, Claus. „Hermeneutik”. W: Metzler Lexikon Kunstwissenschaft. Ideen, Methoden, Begriffe, redakcja Ulrich Pfisterer, 167–170. Stuttgart–Weimar: Verlag J. B. Metzler, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-00331-7_68
Google Scholar
Wiesing, Lambert. The Philosophy of Perception. Phenomenology and Image Theory. Tłumaczenie Nancy Ann Roth. London–New York: Bloomsbury Publishing, 2016.
Google Scholar
Wölfflin, Heinrich. Das Erklären von Kunstwerken. Mit einem Nachwort des Erfassers. Leipzig: Verlag E. A. Seemann, 1940.
Google Scholar
Autorzy
Ryszard Kasperowiczr.kasperowicz@uw.edu.pl
Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego Polska
https://orcid.org/0000-0003-1350-8738
Ryszard Kasperowicz – historyk sztuki, pracownik IHS UW (Katedra Teorii Sztuki), zajmuje się m.in. dziejami historii sztuki, problemami estetyki i teorii sztuki XVIII–XIX w. Opublikował m.in. Berenson i mistrzowie odrodzenia. Przyczynek do postawy estetycznej Bernarda Berensona (2001), Zweite, ideale Schöpfung. Sztuka w myśleniu historycznym Jacoba Burckhardta (2004), Figury zbawienia? Idea „religii sztuki” w wybranych koncepcjach artystycznych XIX stulecia (2010), a także przekłady i opracowania tekstów Johanna Joachima Winckelmanna, Jacoba Burckhardta, Aloisa Riegla oraz Aby Warburga. Ostatnio wydał: Aby Warburg, Od Florencji do Nowego Meksyku. Pisma z historii sztuki i kultury (2019) oraz Aby Warburg. Panorama recepcji (2020).
Statystyki
Abstract views: 284PDF downloads: 193
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Biuletyn Historii Sztuki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Ryszard Kasperowicz, Widzenie ześrodkowane, ogląd, epopteia , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 84 Nr 4 (2022)