Pod światło. Kilka uwag o źródłach hermeneutyki obrazu

artykuł recenzowany

Ryszard Kasperowicz

r.kasperowicz@uw.edu.pl
Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-1350-8738

Abstrakt

Tekst jest próbą przyjrzenia się potencjalnym źródłom, z których wyrosła hermeneutyka obrazu, jedna z ważniejszych propozycji metodologicznych we współczesnej historii sztuki czy nawet w obrębie szeroko zakrojonej nauki o obrazie. Hermeneutyka obrazu, oprócz określonych tradycji w badaniach nad sztuką, nawiązywała również, w sposób mniej czy bardziej jawny, do rozmaitych koncepcji filozoficznych w obrębie filozofii sztuki, fundując na nich między innymi charakterystyczną dla siebie ideę ontologii dzieła, sposoby jego poznawania i opisywania, a także cele interpretacji i wykładni obrazu. W artykule zwrócono ponadto uwagę na paradoksalne zakorzenienie hermeneutycznej filozofii obrazu w nurtach romantycznej teorii sztuki, przy jednoczesnym krytycznym podejściu do spuścizny romantycznej.


Słowa kluczowe:

ikonologia, krytyka ikonologii, obraz, hermeneutyka obrazu, ontologia obrazu, „obrazy mocne”, „nieodróżnialność”, romantyzm, teoria sztuki, Konrad Fiedler, Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Abrams, Meyer H. „Kant and the Theology of Arts”. Notre Dame English Journal 13, nr 3 (1981): 75–106.
  Google Scholar

Aesthetic and Artistic Autonomy. Redakcja Owen Hulatt. London–New York: Bloomsbury Publishing, 2013.
  Google Scholar

Bätschmann, Oskar. Einführung in die kunstgeschichtliche Hermeneutik. Die Auslegung von Bildern. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1992.
  Google Scholar

Behler, Ernst. Irony and the Discourse of Modernity. Seattle–London: University of Washington Press, 1990.
  Google Scholar

Beiser, Frederic C. The Romantic Imperative. The Concept of Early German Romanticism. Cambridge, Mass.–London: Harvard University Press, 2003.
  Google Scholar

Boehm, Gottfried. O obrazach i widzeniu. Antologia tekstów. Redakcja Daria Kołacka. Kraków: Universitas, 2014.
  Google Scholar

Bungay, Joseph. Beauty and Truth. A Study of Hegel’s Aesthetics. Oxford: Oxford University Press, 1984.
  Google Scholar

Burckhardt, Jacob. Der Cicerone. Eine Anleitung zum Genuss der Kunstwerke Italiens. Vollständige Neudruck der Urausgabe. Leipzig: A. Kröner, 1925.
  Google Scholar

Burckhardt, Jacob. Die Kunst der Betrachtung. Aufsätze und Vorträge. Redakcja Henning Ritter. Köln: DuMont, 1997.
  Google Scholar

Elkins, James. Why are our Pictures Puzzles? On the Modern Origins of Pictorial Complexity. New York–London: Routledge, 1999.
  Google Scholar

Frank, Manfred. Einführung in de frühromantische Ästhetik. Vorlesungen. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989.
  Google Scholar

Frank, Manfred. Nadchodzący Bóg. Wykłady o nowej mitologii. Tłumaczenie Tadeusz Zatorski. Warszawa: Kronos, 2021.
  Google Scholar

Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłumaczenie Bogdan Baran. Kraków: Inter Esse, 1993.
  Google Scholar

Hofmann, Werner. „Studien zur Kunsttheorie des 20. Jahrhunderts”. Zeitschrift für Kunstgeschichte 18, nr 2 (1955): 135–156.
DOI: https://doi.org/10.2307/1481262   Google Scholar

Imdahl, Max. Giotto. Arenafresken. Ikonographie – Ikonologie – Ikonik. München: Wilhelm Fink, 1996.
  Google Scholar

Jähnig, Dieter. „Jacob Burckhardts Bedeutung für die Ästhetik”. Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschft und Kunst 53 (1979): 173–190.
DOI: https://doi.org/10.1007/BF03376352   Google Scholar

Klein, Jacob. Plato’s Trilogy. Theaetetus, the Sophist, and the Statesman. Chicago–London: University of Chicago Press, 1977.
  Google Scholar

Kühne-Bertram, Gudrun. „Der Begriff des «hermeneutischen Begriffs»”. Archiv für Begriffsgeschichte 38 (1995): 236–260.
  Google Scholar

Künne, Wolfgang. Conceptions of Truth. Oxford: Oxford University Press, 2005.
  Google Scholar

Levinson, Jerrold. Music, Art, & Metaphysics. Essays in Philosophical Aesthetics. Ithaca–London: Cornell University Press, 1990.
  Google Scholar

Levy, Evonne. Baroque and the Political Language of Formalism (1845–1945): Burckhardt, Wölfflin, Gurlitt, Brinckmann, Sedlmayr. Basel: Schwabe Verlag, 2015.
DOI: https://doi.org/10.24894/978-3-7965-3397-6   Google Scholar

Pächt, Otto. „Kritik der Ikonologie (1977)”. W: Bildende Kunst als Zeichensystem. Ikonographie und Ikonologie. Theorien – Entwicklung – Probleme, redakcja Ekkehard Kaemmerling, 353–376. Köln: DuMont, 1994.
  Google Scholar

Pangle, Thomas L. Uszlachetnianie demokracji. Wyzwanie epoki postmodernistycznej. Tłumaczenie Marek Klimowicz. Kraków: Znak, 1994.
  Google Scholar

Panofsky, Erwin. „Zum Problem der Beschreibung und Inhaltsdeutung von Werken der bildenden Kunst”. Logos 21 (1932): 103–119.
  Google Scholar

Podro, Michael. „Are Works of Art Provisional or Canonical in Form? Fiedler, Hildebrand, and Woelfflin”. W: Kunst und Kunsttheorie 1400–1900. Vorträge, gehalten anläßlich des 22. Wolfenbütteler Symposions („Kunstgeschichte von Vasari bis Winckelmann”) vom 1. bis 5. Dezember 1987 und des 24. Wolfenbütteler Symposions („Kunstgeschichte seit Winckelmann”) vom 27. November bis 1. Dezember 1988 in der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel, redakcja Peter F. Ganz, 405–413. Wiesbaden: Harrasowitz Verlag, 1991.
  Google Scholar

Pöggeler, Otto. „Idealismus und Romantik. Bemerkungen zu Ernst Behler und Marie-Elise Zovko”. Hegel-Studien 34 (1999): 135–158.
  Google Scholar

Puttfarken, Thomas. The Discovery of Pictorial Composition. Theories of the Visual Order in Painting 1400–1800. New Haven–London: Yale University Press, 2000.
  Google Scholar

Rosen, Stanley. Hermeneutyka jako polityka. Tłumaczenie Paweł Maciejko. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1998.
  Google Scholar

Rosen, Stanley. The Question of Being. A Reversal of Heidegger. New Haven–London: Yale University Press, 1993.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1xp3swp   Google Scholar

Schnädelbach, Herbert. Filozofia w Niemczech 1831–1833. Tłumaczenie Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
  Google Scholar

Schnädelbach, Herbert. Hegel. Wprowadzenie. Tłumaczenie Andrzej J. Noras. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2006.
  Google Scholar

Stammler, Wolfgang. Wort und Bild. Berlin: E. Schmidt, 1962.
  Google Scholar

Strohschneider-Kohrs, Ingrid. Die romantische Ironie in Theorie und Gestaltung. Tübingen: M. Niemeyer, 1960.
  Google Scholar

Summers, David. „Form, Nineteenth-Century Metaphysics, and the Problem of Art Historical Description”. Critical Inquiry 15, nr 2 (1989): 372–406.
DOI: https://doi.org/10.1086/448489   Google Scholar

Theorie der Romantik. Redakcja Herbert Uerlings. Stuttgart: Reclam, 2009.
  Google Scholar

Timm, Hans. „Was die Welt im innersten zusammenhält. Die neuspinozostische Nuklearästhetik der Goethezeit”. W: Ästhetische und religiöse Erfahrungen der Jahrhundertwenden, t. 1: um 1800, redakcja Wolfgang Braungart, Gotthard Fuchs, Manfred Koch, 115–126. Paderborn: Schöningh, 1997.
  Google Scholar

Tuveson, Ernest Lee. Imagination as a Means of Grace: Locke ant the Aesthetics of Romanticism. Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 1960.
  Google Scholar

Veyne, Paul. Foucault rewolucjonizuje historię. Tłumaczenie Tomasz Falkowski. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007.
  Google Scholar

Volkenandt, Claus. „Hermeneutik”. W: Metzler Lexikon Kunstwissenschaft. Ideen, Methoden, Begriffe, redakcja Ulrich Pfisterer, 167–170. Stuttgart–Weimar: Verlag J. B. Metzler, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-00331-7_68   Google Scholar

Wiesing, Lambert. The Philosophy of Perception. Phenomenology and Image Theory. Tłumaczenie Nancy Ann Roth. London–New York: Bloomsbury Publishing, 2016.
  Google Scholar

Wölfflin, Heinrich. Das Erklären von Kunstwerken. Mit einem Nachwort des Erfassers. Leipzig: Verlag E. A. Seemann, 1940.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2023-12-22

Cited By / Share

Kasperowicz, R. (2023). Pod światło. Kilka uwag o źródłach hermeneutyki obrazu. Biuletyn Historii Sztuki, 85(4), 31–50. https://doi.org/10.36744/bhs.1751

Autorzy

Ryszard Kasperowicz 
r.kasperowicz@uw.edu.pl
Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego Polska
https://orcid.org/0000-0003-1350-8738

Ryszard Kasperowicz – historyk sztuki, pracownik IHS UW (Katedra Teorii Sztuki), zajmuje się m.in. dziejami historii sztuki, problemami estetyki i teorii sztuki XVIII–XIX w. Opublikował m.in. Berenson i mistrzowie odrodzenia. Przyczynek do postawy estetycznej Bernarda Berensona (2001), Zweite, ideale Schöpfung. Sztuka w myśleniu historycznym Jacoba Burckhardta (2004), Figury zbawienia? Idea „religii sztuki” w wybranych koncepcjach artystycznych XIX stulecia (2010), a także przekłady i opracowania tekstów Johanna Joachima Winckelmanna, Jacoba Burckhardta, Aloisa Riegla oraz Aby Warburga. Ostatnio wydał: Aby Warburg, Od Florencji do Nowego Meksyku. Pisma z historii sztuki i kultury (2019) oraz Aby Warburg. Panorama recepcji (2020).



Statystyki

Abstract views: 284
PDF downloads: 193


Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Biuletyn Historii Sztuki

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.