Utopistyka kryzysu
Abstrakt
Przedmiotem zainteresowania autora artykułu jest historia badań nad sztuką nowoczesną w Polsce rozpoczęta rozpoznaniem konstruktywistycznej grupy Blok. Autor zastanawia się, w jaki sposób refleksja nad dziejami i programem artystycznym twórców z nią związanych doprowadziła do szerszych badań na awangardą i jej utopiami, a także określiła granice artystycznego modernizmu. Z tego punktu widzenia zadaje pytanie o drogi przyszłych badań, które alternatywna historia sztuki może na tym gruncie prowadzić.
Słowa kluczowe:
sztuka nowoczesna, Blok Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów, utopia, awangarda, konstruktywizm, abstrakcja, modernizm, kryzys, wojnaBibliografia
Baranowicz, Zofia. Polska awangarda artystyczna 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979.
Google Scholar
Foster, Hal. Powrót realnego. Awangarda u schyłku XX wieku. Tłumaczenie Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera. Kraków: Universitas, 2010.
Google Scholar
Luba, Iwona. Awangarda w CBWA. Wystawy Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego, Henryka Stażewskiego, Marii Ewy Łunkiewicz-Rogoyskiej w latach 1956–1969. Warszawa: Zachęta, 2017.
Google Scholar
Olszewski, Andrzej K. Dzieje sztuki polskiej 1890–1980 w zarysie. Warszawa: Interpress, 1988.
Google Scholar
Olszewski, Andrzej K. „Narodziny nowej formy”. Wiedza i Życie 27, nr 9 (1958): 562–565.
Google Scholar
Olszewski, Andrzej K. „Sztuka dwudziestolecia grupa «Blok»”. Wiedza i Życie 31, nr 1 (1962): 2–5.
Google Scholar
Olszewski, Andrzej K. „Z problematyki architektury dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Koncepcja architektury w kręgu ideologii grupy «Blok»”. W: Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939. Zbiór studiów, redakcja Juliusz Starzyński, 121–168. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1963.
Google Scholar
Porębski, Mieczysław. „Dwa programy”. Materiały do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Badań nad Sztuką 1, nr 1 (1950): 51–56.
Google Scholar
Teresa Żarnowerówna (1897–1949). Artystka końca utopii. Redakcja Milada Ślizińska, Andrzej Turowski. Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 2014.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Awangardowe marginesy. Warszawa: Instytut Kultury, 1998.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Biomorfizm w sztuce XX wieku. Między biomechaniką a bezformiem. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2019.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Budowniczowie świata. Z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej. Kraków: Universitas, 2000.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. „Geneza i program teoretyczny grupy artystów Blok 1924–1926”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Historia Sztuki 4 (1966): 189–274.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921–1934). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1981.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Malewicz w Warszawie. Rekonstrukcje i symulacje. Kraków: Universitas, 2004.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. „Od Żmijewskiego do Stażewskiego”. W: Awangarda w bloku / Avant-garde in the Bloc. Wybrane aspekty twórczości oraz studio Henryka Stażewskiego (1894–1988) i Edwarda Krasińskiego (1925–2004), redakcja Gabriela Świtek, 390. Warszawa: Fundacja Galerii Foksal, JRP Ringier, 2009.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Radykalne oko. O Witkacym, Strzemińskim, Themersonach, Żarnowerównie i innych twórcach sztuki wzbudzającej niepokój, t. 2: Żołnierze. Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej; Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2023.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Wielka utopia awangardy. Artystyczne i społeczne utopie w sztuce rosyjskiej 1910–1930. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.
Google Scholar
Wallerstein, Immanuel. Utopistyka. Alternatywy historyczne dla XXI wieku. Tłumaczenie Iwo Czyż. Poznań: Oficyna Wydawnicza Bractwa „Trojka”, Poznańska Biblioteka Anarchistyczna, 2008.
Google Scholar
Wallis, Mieczysław. Sztuka polska dwudziestolecia. Wybór pism z lat 1921–1957. Warszawa: Arkady, 1959.
Google Scholar
Włodarczyk, Wojciech. Sztuka polska XX i początku XXI wieku. Warszawa: Arkady, 2023.
Google Scholar
Autorzy
Andrzej Turowskiturov@wanadoo.fr
Université de Bourgogne, Dijon Francja
Prof. dr hab. Andrzej Turowski, historyk sztuki i krytyk artystyczny, emerytowany profesor historii sztuki współczesnej na Université de Bourgogne w Dijon. Do 1983 r. wykładał historię sztuki nowoczesnej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jako krytyk artystyczny współpracował przez dekadę lat 70. z Galerią Foksal w Warszawie. Jego zainteresowania badawcze skupiają się przede wszystkim na historii i ideologii awangardy w Europie Środkowej, w Polsce i w Rosji oraz we Francji w XX i XXI w. Jest autorem kilkuset rozpraw naukowych i artykułów krytycznych opublikowanych w wielu językach oraz kilkunastu książek. Był kuratorem i współtwórcą wielkich międzynarodowych wystaw sztuki awangardowej w Europie. Od 1984 r. mieszka i pracuje w Paryżu.
Statystyki
Abstract views: 100PDF downloads: 85
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
