Sixteenth-century Königsberg Volume in the Herzog August Bibliothek in Wolfenbüttel: Illustrations, Binding, and Owners

Grażyna Jurkowlaniec


Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-5421-8705

Magdalena Herman


Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW (Poland)
https://orcid.org/0000-0003-4216-9616

Abstract

In the paper the unique copy of Arsatius Seehofer’s postil in the Polish translation by Eustachy Trepka is discussed; printed by Hans Daubmann in Königsberg in 1556, it is currently in the Herzog August Bibliothek in Wolfenbüttel. It remains unclear under what circumstances the volume reached the library, still it ranks among the most precious Poland-related items in the original collection of August zu Braunschweig-Lüneburg. Furthermore, being the only to-date identified copy of Seehofer/Trepka’s postil from 1556, it allows to analyse the programme of illustrations of the edition. A series of prints, in majority modelled on Hans Brosamer’s compositions, reveal Daubmann’s strategy as far as acquiring and using woodblocks brought from Nuremberg in 1554 are concerned. The 16th-century binding, in its turn, a work of the bookbinder Melchior Nering from Greater Poland, as well as written sources, provide insight into certain aspects of the distribution of Seehofer/Trepka’s postil outside Prussia. They also make one wonder who the first owners of the copy were; the latter, regrettably, to-date unidentified.


Keywords:

Hans Daubman, Prussia, Reformation, print culture, Herzog August Bibliothek in Wolfenbüttel, bookbinding research

Arp, Ingrid. “Die Drucke aus der Offizin Hans Daubmanns im Spiegel der Konfessions- und Literaturgeschichte Königsbergs in der 2. Hälfte des 16. Jahrhunderts. Mit einer kommentierten Bibliographie.” Rozprawa magisterska, 2003, Universität Osnabrück, wersja poszerzona i poprawiona 2011.
  Google Scholar

Arp, Ingrid. “Hans Daubmann und der Königsberger Buchdruck im 16. Jahrhundert – Eine Profilskizze.” W Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, redakcja Axel E. Walter, 87–126. Köln: Böhlau, 2004.
  Google Scholar

Barycz, Henryk. “Gliczner, Erazm.” W Polski słownik biograficzny, t. 8, 50–53. Wrocław: Ossolineum, 1959-1960.
  Google Scholar

Budka, Włodzimierz. “Papiernie poznańskie.” Przegląd Papierniczy 10, nr 7 (1954): 216–221.
  Google Scholar

Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 4: Pomorze, redakcja Alodia Kawecka-Gryczowa, Krystyna Korotajowa. Wrocław: Ossolineum, 1962.
  Google Scholar

Fleck, Miriam Verena. Ein tröstlich Gemelde. Die Glaubensallegorie „Gesetz und Gnade” in Europa zwischen Spätmittelalter und Früher Neuzeit. Korb: Didymos Verlag, 2010.
  Google Scholar

Haebler, Konrad. Rollen- und Plattenstempel des 16. Jahrhunderts, t. 1. Leipzig: Harrasowitz, 1928.
  Google Scholar

Härtel, Helmar. “Duke August and his Book Agents.” W A treasure house of books. The library of Duke August of Brunswick-Wolfenbüttel, 105–118. Wolfenbüttel: Herzog August Bibliothek, 1998.
  Google Scholar

Hans and Martin Brosamer, opracowanie Martin Knauer, redakcja Hans-Martin Kaulbach. Oudekerk aan den IJssel: Sound & Vision Interactive, 2015.
  Google Scholar

Herbst, Hermann. “Braunschweigische Buchbinder des 16. Jahrhunderts.” W Beiträge zum Rollen- und Platteneinband im 16. Jahrhundert, 274–310. Leipzig: Harrasowitz, 1937.
  Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. “Postylle Arsatiusa Seehofera i Antona Corvinusa w przekładzie Eustachego Trepki: addenda et corrigenda do badań nad początkami postyllografii w języku polskim.” Terminus 22, nr 1 (2020): 5–21 http://www.ejournals.eu/Terminus/2020/Terminus-2020-1/art/16443/.
DOI: https://doi.org/10.4467/20843844TE.20.001.11953   Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. “Wilczy pasterze i smoczy ogon. Przestroga przed fałszywymi prorokami w postylli Mikołaja Reja.” W Z historii kultury staropolskiej. Studia ofiarowane Urszuli Augustyniak, redakcja Agnieszka Bartoszewicz et al., 204–220. Warszawa: WUW, 2020.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323542247.pp.205-222   Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. Sprawczość rycin. Rzymska twórczość Tomasza Tretera i jej europejskie oddziaływanie. Kraków: Universitas, 2017.
  Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna, i Tomasz Płóciennik. “Apologia reformacji, pochwała tłumacza i epitafium korektora. Jeszcze jeden nieznany wiersz Andrzeja Trzecieskiego. Aneks: edycja, komentarz i przekład.” Pamiętnik Literacki 111, nr 2 (2020): 213–226.
DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2020.2.17   Google Scholar

Kiliańczyk-Zięba, Justyna. Sygnety drukarskie w Rzeczypospolitej XVI wieku. Źródła ikonograficzne i treści ideowe. Kraków: Societas Vistulana, 2015.
  Google Scholar

Kramperowa, Maria, i Witold Maisel. “Księgozbiory mieszczan poznańskich z drugiej połowy XVI w.” Studia i Materiały z Dziejów Wielkopolski i Pomorza 6 (1960): 257–307.
  Google Scholar

Kuhnert, Ernst. Geschichte der Staats- und Universitätsbibliothek zu Königsberg von ihrer Begründung bis zum Jahre 1810. Leipzig: Karl W. Hiersemann, 1926.
  Google Scholar

Laucevičius, Edmundas. XV-XVIII a. knygų įrišimai Lietuvos bibliotekose. Vilnius: Mokslas, 1976.
  Google Scholar

Marcinkowski, Wojciech, i Tomasz Zaucha. Kraków na wyciągnięcie ręki. Rzeźba architektoniczna ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Pałac Biskupa Erazma Ciołka, maj – październik 2010. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2010.
  Google Scholar

Mocarski, Zygmunt. “Druki reformacyjne w Książnicy Miejskiej im. Kopernika w Toruniu.” Reformacja w Polsce 3, nr 9-10 (1924): 145–147.
  Google Scholar

Mocarski, Zygmunt. Książka w Toruniu do roku 1795. Zarys dziejów. Toruń: Drukarnia Robotnicza w Toruniu, 1934.
  Google Scholar

Muraszko, Michał. “Neringowskie oprawy trzech druków z księgozbioru opata trzemeszneńskiego Wojciecha Mielińskiego.” Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej, 67 (2017): 211–220. https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/536522/NDIGOC013629_2017.pdf
  Google Scholar

Muraszko, Michał. “Oprawy trzech ksiąg opata trzemeszneńskego Aleksandra Mielińskiego.” W Introligatorzy i ich klienci, redakcja Arkadiusz Wagner, 109–123. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2017.
  Google Scholar

Oprawy książkowe XIV–XVIII wieku w zbiorach Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu, cz. I: Rzeczpospolita, Prusy, Dolny Śląsk, redakcja Arkadiusz Wagner, Beata Madajewska, Anna Mazierska. Toruń: Wojewódzka Biblioteka Publiczna, 2018.
  Google Scholar

Pickwoad, Nicholas. “Bookbindings in the Bibliotheca Augusta.” W A treasure house of books. The library of Duke August of Brunswick-Wolfenbüttel, 65–104. Wolfenbüttel: Herzog August Bibliothek, 1998.
  Google Scholar

Polnische Drucke und Polonica 1501–1700. Katalog der Herzog August Bibliothek, t. 1: 1501–1600, opracowanie Małgorzata Gołuszka, Marian Malicki. München: Saur, 1992.
  Google Scholar

Porr, Christine. “Lehrhafte Buchgewänder. Die Historische Bibliothek in Quedlinburg und ihre Sammlung lutherisch geprägter Bucheinbände des 16. Jahrhunderts.” Rozprawa doktorska, The University of Western Australia, 2017. https://api.research-repository.uwa.edu.au/portalfiles/portal/21018193/THESIS_DOCTOR_OF_PHILOSOPHY_PORR_Christine_2017.pdf
  Google Scholar

Raabe, Mechthild. Die fürstliche Bibliothek in Wolfenbüttel und ihre Leser. Zur Geschichte des institutionellen Lesens in einer norddeutschen Residenz 1664–1806. Wolfenbüttel: Steuber, 1997.
  Google Scholar

Siniarska-Czaplicka, Jadwiga. Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku. Wrocław: Ossolineum, 1969.
  Google Scholar

Siniarska-Czaplicka, Jadwiga. “Papier drukowy źródłem badań księgoznawczych.” W Dawna książka i kultura, redakcja Stanisław Grzeszczuk, Alodia Kawecka-Gryczowa, 123–143. Wrocław: Ossolineum, 1975.
  Google Scholar

Sławiński, Wojciech. “Erazm Gliczner wobec Zgody Sandomierskiej: przyczynek do biografii.” Czasy Nowożytne 15 (2003): 9–71.
  Google Scholar

Sójka, Jan. “Nehring, Melchior.” W Polski słownik biograficzny, t. 22, 657–658. Wrocław: Ossolineum, 1977.
  Google Scholar

Sójka, Jan. “Patruus, Krzysztof.” W Polski słownik biograficzny, t. 25, 340–341. Wrocław: Ossolineum, 1980.
  Google Scholar

Świeżawska, Maria. “Introligatorzy poznańscy w wieku XVI.” Ekslibris 7 (1925): 71–89.
  Google Scholar

Tomczak, Andrzej. Walenty Dembiński, kanclerz egzekucji (ok. 1504–1584). Toruń: TNT, 1963.
  Google Scholar

Veber, Dmitrii I. “Knigoizdatelskaia deiatelnost’ v Pribatlike XVI v. Iogann Daubmann – tipograf iz Kenigsberga.” Cursor Mundi. Chelovek Antichnosti, Srednevekov’ia i Vozrozhdeniia 8 (2016): 218–228.
  Google Scholar

Veber, Dmitrii I. “Pamphlet as a means of a propaganda in Baltic Region in Early Modern Time.” Vestnik CPbGU. Istoriia 62, nr 2 (2017): 291–298. DOI: 10.21638/11701/spbu02.2017.206
DOI: https://doi.org/10.21638/11701/spbu02.2017.206   Google Scholar

Wagner, Arkadiusz. “Introligatorstwo poznańskie XVI wieku jako historyczno-artystyczna terra incognita.” W Sztuka w Wielkopolsce, redakcja Michał Błaszczyński, 68–84. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2013.
  Google Scholar

Wagner, Arkadiusz. “Oprawy ksiąg Andrzeja Opalińskiego.” W Księgozbiór wielkopolskiego magnata. Andrzej Opaliński (1540–1593), redakcja Arkadiusz Wagner, 143–195. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2011.
  Google Scholar

Wagner, Arkadiusz. Superekslibris polski. Studium o kulturze bibliofilskiej i sztuce od średniowiecza do połowy XVII w. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2016.
  Google Scholar

Wojciechowska, Maria. Z dziejów książki w Poznaniu w XVI w. Poznań: Fiszer & Majewski, 1927.
  Google Scholar

Wotschke, Theodor. “Eustachius Trepka. Ein Prediger des Evangeliums in Posen.” Zeitschrift der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen 18 (1903): 87–144.
  Google Scholar

Wyszomirska, Krystyna. “Toruńskie oprawy książek z renesansowej biblioteki Henryka Strobanda.” W Introligatorzy i ich klienci, redakcja Arkadiusz Wagner, 167–176. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2017.
  Google Scholar


Published
2021-06-30

Cited by

Jurkowlaniec, G., & Herman, M. . (2021). Sixteenth-century Königsberg Volume in the Herzog August Bibliothek in Wolfenbüttel: Illustrations, Binding, and Owners. Biuletyn Historii Sztuki, 83(2), 285–321. https://doi.org/10.36744/bhs.997

Authors

Grażyna Jurkowlaniec 

Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW Poland
https://orcid.org/0000-0002-5421-8705

Authors

Magdalena Herman 

Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW Poland
https://orcid.org/0000-0003-4216-9616

Statistics

Abstract views: 248
PDF downloads: 211