"A Graveyard Bed Has Fate Made for Madam Standard-Bearer.” The Setting of the Funeral Ceremonies of Anna Mniszek née Potocka Held in the Dominican Church in Przemyśl in 1758
Rafał Nestorow
rafal.nestorow@ispan.plInstitute of Art, Polish Academy of Sciences (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-8626-2356
Abstract
The article discusses the visual setting and the ideological programme of the funeral ceremonies held in the Dominican church in Przemyśl in the year 1758 in connection with the interment of Anna Mniszek née Potocka (ca. 1740–1758). These ceremonies were organised by her grieving husband, Adam Józef Mniszek (1721–1784), the Court Standard-Bearer of the Crown. The description of the funeral with the appendix of three prints showing the occasional decoration in the Przemyśl church belongs to the few extant printed documents of this kind, originating from the territory of the 18th-century Commonwealth. Although for many years mentioned in specialist literature, these decorations have so far not been discussed in detail. The imposing ephemeral architecture whose construction was occasioned by the funeral of Anna Mniszek née Potocka is not only an interesting addendum to the 18th-century history of the no longer extant Dominican church in Przemyśl, but also points to the extremely significant coexistence of the word and the image in the ideological content of funeral decorations in the early modern era.
Keywords:
Anna Mniszek née Potocka, Mikołaj Tereinski, Tomasz Aleksander Małyszko, Johann Michael Lohmann, Dominican church in Przemyśl, funeral ceremonies in the 18th-century Commonwealth, castrum doloris, catafalque, occasional architectureReferences
Aleksandrovych, Volodymyr. „Storinky istoriyi ukrayins’koho malyars’koho oseredku Peremyshlya u XVIII stolitti”. Drohobyts’kyy krayeznavchyy zbirnyk 19–20 (2017): 236–262.
DOI: https://doi.org/10.1016/S0262-4079(17)32439-9
Google Scholar
Baczewski, Sławomir. „Ideologiczne funkcje herbu w XVII wieku. Przykłady kazań pogrzebowych”. W: Literatura i pamięć kultury. Studia ofiarowane Profesorowi Stefanowi Nieznanowskiemu w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, redakcja Sławomir Baczewski, 161–190. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2004.
Google Scholar
Bednarska, Jadwiga. Z dziejów polskiej ilustracji panegirycznej pierwszej połowy XVII wieku, cz. 2: Problematyka stylistyczno-formalna polskiej panegirycznej ilustracji książkowej. Katowice: Muzeum Śląskie, 2005.
Google Scholar
Betlej, Andrzej. „Baranek (i lwy). Przykłady wykorzystania znaku herbowego w dekoracjach artystycznych w XVIII wieku”. W: Ex voto: studia dedykowane ojcu Janowi Golonce OSPPE w 75. rocznicę urodzin i w 50. rocznicę święceń kapłańskich, redakcja Przemysław Mrozowski, Jerzy Żmudziński, 503–509. Częstochowa-Jasna Góra–Michałowice: Nakład Jasnogórskiej Fundacji Pro Patria, Wydawnictwo „Czuwajmy”, 2012.
Google Scholar
Betlej, Andrzej. „Castrum doloris repetitum”. W: Praxis sine theoria. Księga pamiątkowa poświęcona pamięci profesora Adama Małkiewicza. W 140-lecie powstania pierwszej katedry historii sztuki na ziemiach polskich, redakcja Andrzej Betlej, Agata Dworzak, 271–273. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, 2022.
Google Scholar
Betlej, Andrzej. Paweł Giżycki SJ – architekt polski XVIII wieku. Kraków: Societas Vistulana, 2003.
Google Scholar
Betlej, Andrzej, i Anna Fertsch. „Jakub Labinger – wstępne uwagi na temat jego oeuvre”. Roczniki Humanistyczne 49, z. 4 (2021): 199– 228. https://doi. org/10.18290/rh21694-9.
DOI: https://doi.org/10.18290/rh21694-9
Google Scholar
Borcz, Henryk. „Jak Madonna Jackowa ojców dominikanów opuściła i do katedry przemyskiej przybyła”. Premislia Christiana 17 (2016–2017): 135–144.
Google Scholar
Brzuszek, Bogdan. „Małyszko Tomasz”. W: Słownik polskich teologów katolickich, t. 3, redakcja Henryk E. Wyczawski, 48–49. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, 1982.
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. ,,«Castris et astris». Kazania i źródła pogrzebowe jako źródła historii sztuki”. Biuletyn Historii Sztuki 30, nr 3 (1963): 135–144.
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. „O antykizujących pogrzebach Radziwiłłów”. W: Radziwiłłowie XVI–XVIII wieku. W kręgu polityki i kultury, redakcja Edward Potkowski, 256–261. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
Google Scholar
Chrościcki Juliusz A. Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
Google Scholar
Chrościcki, Juliusz A. „Projektanci i wykonawcy katafalków z 1. poł. XVIII w.” W: Rokoko. Studia nad sztuką 1 połowy XVIII wieku. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej wspólnie z Muzeum Śląskim we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, 251–274. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970.
Google Scholar
Czarski, Bartłomiej. Stemmaty w staropolskich książkach, czyli rzecz o poezji heraldycznej. Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2012.
Google Scholar
Dymnicka-Wołoszyńska, Hanna. „Adam Józef Mniszek (1721–1784)”. W: Polski słownik biograficzny, t. 21, redakcja Bogusław Leśnodorski, Władysław Konopczyński, 487–489. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1976.
Google Scholar
Frazik, Józef T. „Budowniczowie i artyści na usługach franciszkanów przemyskich od XVI–XVIII wieku na tle kościoła i jego wyposażenia”. Biuletyn Historii Sztuki 37, nr 4 (1975): 312–334.
Google Scholar
Frazik, Józef T. „Kościół i klasztor Dominikanów w Przemyślu”. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 19 (1985): 77–98.
Google Scholar
Frazik, Józef T. „Pompa funebris w ziemi przemyskiej”. Przemyskie Zapiski Historyczne 3 (1985): 77–98.
Google Scholar
Frazik, Józef T. „Znaczenie źródłowe tzw. Kroniki Kołkiewicza z połowy XVII w.”. Przemyskie Zapiski Historyczne 4–5 (1987): 35–54.
Google Scholar
Grochała, Anna. „Dekoracja na egzekwiach za księcia Michała Serwacego Wiśniowieckiego w kościele Jezuitów w Krzemieńcu 4 lipca 1745”. W: Przeraźliwe echo trąby żałosnej do wieczności wzywającej. Śmierć w kulturze dawnej Polski od średniowiecza do końca XVIII wieku, redakcja Przemysław Mrozowski, 156–157 (kat. III 26). Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 2000.
Google Scholar
Górska, Magdalena. „The Definition of the Emblem: Models and Norms of the Genre. The Polish Perspective”. Tłumaczenie Benjamin Koschalka. W: Non-Classical Genres. Theory and Practice, redakcja Joanna Krauze-Karpińska, Magdalena Piskała, 149–162. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2022.
Google Scholar
Górska, Magdalena. „Dwór i familia. Wizerunek magnaterii w dekoracji okazjonalnej XVIII stulecia”. W: Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, redakcja Teresa Kostkiewiczowa, Agata Roćko, 111–136. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2006.
Google Scholar
Górska, Magdalena. „Ut pictura emblema? Teoria i praktyka”. W: Ut pictura poesis / Ut poesis pictura. O związkach literatury i sztuk wizualnych od XVI do XVIII wieku, redakcja Alicja Bielak, opieka naukowa Paweł Stępień, 31–46. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.
Google Scholar
Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria nowa, t. 10: Miasto Przemyśl, redakcja Jakub Sito, z. 1: Zespoły sakralne, opracowanie Piotr Krasny, Jakub Sito, Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2004.
Google Scholar
Klebowicz, Grzegorz. „Klasztory w przestrzeni miejskiej Przemyśla od średniowiecza do lat osiemdziesiątych XVIII stulecia”. W: Historia, ludzie i miejsca. Księga pamiątkowa Profesora Henryka Gapskiego, redakcja Robert Kozyrski, 344–362. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2019.
Google Scholar
Klebowicz, Grzegorz. Parafie i wspólnoty zakonne (archi)diecezji przemyskiej XIV–XXI w. Przemyśl: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, 2020.
Google Scholar
Krochmal, Jacek. „Kościoły katolickie w Przemyślu w latach 1375–1412”. Rocznik Przemyski 32, z. 1 (1996): 3–19.
Google Scholar
Krochmal, Jacek. „Przemyskie testamenty staropolskie”. Rocznik Historyczno-Archiwalny 6 (1989): 132–160.
Google Scholar
Kuran, Michał. „Obraz i słowo w kazaniu Aleksandra Dubowicza pod tytułem «Wyprawienie osoby…» upamiętniającym postać Janusza Skumina Tyszkiewicza”. Terminus 14, z. 15 (2012): 119–135.
Google Scholar
Link-Lenczowski, Andrzej, i Ewa Szklarska. „Potocki Michał (zm. 1749)”. W: Polski słownik biograficzny, t. 28, redakcja Emanuel Rostworowski, 97–101. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1984–1985.
Google Scholar
„Lohmann Jan Michał”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 5, redakcja Janusz Derwojed, 132. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Wydawnictwo „Krąg”, 1993.
Google Scholar
Ługowski, Piotr, „Reformacka «pompa funebris» Benedykta Roszkowskiego”. Rocznik Historii Sztuki 40 (2020): 91–108. https:/doi.org/10.24425/rhs.2020.136895.
Google Scholar
Malczewski, Jacek. Miasta między Wisłoką a Sanem do początku XVI wieku. Powstanie, zagospodarowanie, układy przestrzenne. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006.
Google Scholar
Motylewicz, Jerzy. Społeczeństwo Przemyśla w XVI i XVII wieku. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2005.
Google Scholar
Motylewicz, Jerzy. Społeczeństwo Przemyśla w XIV– XVIII wieku, t. 2. Przemyśl: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, 2022.
Google Scholar
Motylewicz, Jerzy. „Uroczystości pogrzebowe w Przemyślu w XVI i XVII wieku”. Kresy Południowo-Wschodnie. Rocznik Przemyskiego Centrum Kultury i Nauki Zamek 3–4, z. 1 (2005–2006): 175–184.
Google Scholar
Nestorow, Dagny, i Rafał Nestorow. Założenia dworsko-ogrodowe na terenie dawnego województwa lwowskiego, t. 1: Powiaty dobromilski, mościski, przemyski. Kraków: Wydawnictwo Attyka, 2024.
Google Scholar
Nestorow, Rafał. „Domus luctus. Oprawa uroczystości pogrzebowych Zofii z Rozwadowskich Morsztynowej w krakowskim kościele Jezuitów pw. św. św. Piotra i Pawła w 1742 roku”. W: Praxis sine theoria. Księga pamiątkowa poświęcona pamięci profesora Adama Małkiewicza. W 140-lecie powstania pierwszej katedry historii sztuki na ziemiach polskich, redakcja Andrzej Betlej, Agata Dworzak, 259–273. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, 2022.
Google Scholar
Nestorow, Rafał. „«Magna pompa et splendido apparatu». Ceremonia pogrzebowa Adama Mikołaja Sieniawskiego we Lwowie i Brzeżanach w r. 1726”. W: Sztuka kresów wschodnich. Tom 6, redakcja Andrzej Betlej, Piotr Krasny, 225–241. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, 2006.
Google Scholar
Osiecka-Samsonowicz, Hanna. „Królewskie egzekwie w warszawskim kościele kapucynów w XVIII w.”. Biuletyn Historii Sztuki 83, nr 3 (2021): 569–611. https://doi.org/10.36744/bhs.1058.
DOI: https://doi.org/10.36744/bhs.1058
Google Scholar
Osiecka-Samsonowicz, Hanna. „Magia życia i śmierci w pogrzebowym teatrum w Rzeczypospolitej w XVIII wieku”. W: Oświecenie nieoświecone. Człowiek, natura i magia, redakcja Danuta Kowalewska, Agata Roćko, Filip Wolański, 115–125. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2018.
Google Scholar
Osiecka-Samsonowicz, Hanna. „O dwóch funeralnych fundacjach Michała Kazimierza Radziwiłła «Rybeńki»”. Biuletyn Historii Sztuki 82, nr 3 (2020): 388–397. https://doi.org/10.36744/bhs.647.
DOI: https://doi.org/10.36744/bhs.647
Google Scholar
Osiecka-Samsonowicz, Hanna. „Rokokowa pompa funebris Doroty z Działyńskich Czapskiej w Pakości – dzieło Benedykta Roszkowskiego”. W: Między Śląskiem a Italią. Studia z historii sztuki poświęcone pamięci Arkadiusza Wojtyły, redakcja Andrzej Kozieł, Małgorzata Wyrzykowska, 113–128. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2024.
Google Scholar
Osiecka-Samsonowicz, Hanna. „«Z wielką pompą do nieba» – pogrzebowe «theatrum» w Rzeczypospolitej w XVIII wieku”. Rocznik Historii Sztuki 44 (2019): 205–214. https://doi.org/10.24425/rhs.2019.131209.
DOI: https://doi.org/10.24425/rhs.2019.131209
Google Scholar
Pelc, Janusz. Słowo i obraz na pograniczu literatury i sztuk plastycznych. Kraków: Universitas, 2002.
Google Scholar
Polaczek, Janusz. „Mikołaj Tereinski (1723–1790). Malarz epoki późnego baroku”. Galicja. Kultura – Tradycja – Współczesność 2, nr 1 (2001): 259–268.
Google Scholar
Polaczek, Janusz. „O Mikołaju Tereinskim raz jeszcze. Kontekst historyczno-artystyczny portretu zbiorowego rodziny Krasickich”. Przemyskie Zapiski Historyczne 23 (2021): 155–170.
Google Scholar
Polaczek, Janusz, i Andrzej Ryszkiewicz. „Na pograniczu kultur. Ks. Mikołaj Tereinski (1723–1790) – barokowy malarz przemyski”. W: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 2: Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu kulturowym i etnicznym, red. Stanisław Stępień, 379–396. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu, 1994.
Google Scholar
Popiołek, Bożena. „«Szlachcic na funkcyi». Inwentarze ruchomości Władysława Charczowskiego jako świadectwo zmian mentalnych i kulturowych wśród szlachty w XVIII wieku”. Saeculum Christianum 29, nr 2 (2022): 199–217. https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.2.15.
DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.2.15
Google Scholar
Rok, Bogdan. „Druki żałobne w dawnej Polsce XVI–XVIII w.”. W: Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku, redakcja Henryk Suchodaj, 187–201. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2001.
Google Scholar
Rożek, Michał. „Petroni (Pedroni) Vincenzo”. W: Polski słownik biograficzny, t. 20, redakcja Emanuel Rostworowski, 689. Kraków– Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1989.
Google Scholar
Ryszkiewicz, Andrzej. Polski portret zbiorowy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
Google Scholar
Ryszkiewicz, Andrzej. „Portret rodziny Krasickich z 1753 roku i jego twórca”. Biuletyn Historii Sztuki 18, nr 2 (1956): 224–239.
Google Scholar
Ryszkiewicz, Andrzej, i Janusz Polaczek. Mikołaj Tereiński. Malarz przemyski epoki późnego baroku. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu, 2006.
Google Scholar
Salaterski, Stanisław. „Katalog prałatów i kanoników kapituły św. Małgorzaty P.M. w Nowym Sączu (1448–1791)”. Nasza Przeszłość 80 (1993): 169–224.
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1993.80.169-224
Google Scholar
Skwara, Marek. O dowodzeniu retorycznym w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 1999.
Google Scholar
Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. „The Obsequies of the Nobleman Stefan Krzucki and His Extraordinary Catafalque”. W: Court, Nobles and Festivals. Studies on the Early Modern Visual Culture, redakcja Oskar Rojewski, Mirosława Sobczyńska-Szczepańska, 155–164. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019.
Google Scholar
Trajdos, Tadeusz M. „Dominikanie w średniowiecznej diecezji przemyskiej”. Przemyskie Zapiski Historyczne 21 (2017): 43–112.
Google Scholar
Walicki, Michał, Władysław Tomkowicz, i Andrzej Ryszkiewicz. Malarstwo Polskie. Manieryzm. Barok. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, 1971.
Google Scholar
Zawitkowska, Wioletta. „Święty Jacek Odrowąż i jego związki z Przemyślem”. W: Święty Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku, redakcja Antoni Barciak, 57–75. Katowice: Wydawnictwo PAN, 2008.
Google Scholar
Žuromskaitė, Brigita. „Nieznana erudytka Rzeczypospolitej Anna z Potockich Mniszkowa – obraz XVIII-wiecznej kobiety”. W: Oczekiwania kobiet i wobec kobiet. Stereotypy i wzorce kobiecości w kulturze europejskiej i amerykańskiej, redakcja Bożena Płonka-Syroka, Janina Radziszewska, Aleksandra Szlagowska, 277–286. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2007.
Google Scholar
Zychowicz, Maria. „«Castrum doloris» Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej, wystawione w kościele jezuitów w Nieświeżu 11 września 1747”. W: Przeraźliwe echo trąby żałosnej do wieczności wzywającej. Śmierć w kulturze dawnej Polski od średniowiecza do końca XVIII wieku, redakcja Przemysław Mrozowski, 158–159 (kat. III 28). Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 2000.
Google Scholar
Zychowicz, Maria. „Dekoracje na pogrzebie Anny Mniszkowej w kościele dominikanów w Przemyślu”. W: Przeraźliwe echo trąby żałosnej do wieczności wzywającej. Śmierć w kulturze dawnej Polski. Od średniowiecza do końca XVIII wieku, redakcja Przemysław Mrozowski, 160 (kat. III 29). Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 2000.
Google Scholar
Authors
Rafał Nestorowrafal.nestorow@ispan.pl
Institute of Art, Polish Academy of Sciences Poland
https://orcid.org/0000-0002-8626-2356
Rafał Nestorow is a historian of art holding a doctoral degree in the Humanities, an assistant professor in the Catalogue of Art Monuments in Poland Unit of the Institute of Art, Polish Academy of Sciences. His research interests revolve around early modern art of the 18th century and cultural heritage in the broad sense, especially architecture and garden art.
Statistics
Abstract views: 39PDF downloads: 9
License
Copyright (c) 2025 Rafał Nestorow

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Biuletyn Historii Sztuki, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Biuletyn Historii Sztuki should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 1(2019) to 4(2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in Biuletyn Historii Sztuki, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Rafał Nestorow, The Wilanów Palace Fabrica under Elżbieta Sieniawska. Remarks on the Organization of a Magnate Construction Site in the 18th Centry , Biuletyn Historii Sztuki: Vol. 81 No. 3 (2019): Numer dedykowany prof. Markowi Kwiatkowskiemu
