Illustrations of Marcin Bielski’s Kronika wszystkiego świata (1554, 1564). Models, Praxis, and Publishing Strategy

Marcin Bogusz

marcin.bogusz@uksw.edu.pl
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UKSW (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-6429-3696

Abstract

The publication of Marcin Bielski’s Kronika wszystkiego świata [Chronicle of the Whole World] was an extensive editorial project. Owing to the volume and topic of the work the publishers must have had a substantial number of matrixes at their disposal. The paper aims to discuss the content of two editions of the Chronicle: by Hieronim Szarfenberg from 1554 and by Mateusz Siebeneicher from 1564, and to point to the sources of the compositions used in Cracow. The choice of these two editions is not accidental: Siebeneicher took over Szarfenberg’s printing workshop equipment, therefore he could use earlier matrixes. The publisher increased the number of the old matrixes by the ones he had owned before as well as those he commissioned to be prepared specially for the new Chronicle’s version. Thus the illustrations of the third edition was an extended version of the earlier one. The paper’s first section is dedicated to characterizing both above-mentioned workshops and the very Kronika wszystkiego świata. The second part points to the most important sources of figural compositions in the Chronicle, namely the Lyon collection of the Historiarum veteris testamenti icones as well as various Bible editions. The next section deals with Frankfurt models, copied both in Szarfenberg’s and Siebeneicher’s workshops, since it was from Frankfurt that not only small painted compositions came, but also large copperplates of high artistic profile, which Siebeneicher eagerly resorted to when pressing the Kronika wszystkiego świata. The reception of popular and eagerly copied in Cracow Nuremberg models has been discussed as an example of the return to the genuine compositions. Another yet section is focused on the sources of illustrations depicting mirabilia: illustrations of Basel printed materials. The paper closes with the discussion of the copperplate series copied in the Chronicle.


Keywords:

woodcut, graphic patterns, Krakow, Marcin Bielski (ok. 1495–1575), Kronika wszystkiego świata (1554, 1564)

Bömelburg, Hans-Jürgen. Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700), tłumaczenie Zdzisław Owczarek. Kraków: Universitas, 2001.
  Google Scholar

Chojecka, Ewa. “Drzeworyty Kroniki Joachima Bielskiego i zaginione gobeliny Anny Jagiellonki. Ze studiów nad związkami artystycznymi Krakowa i Brzegu w XVI wieku.” Roczniki Sztuki Śląskiej 7 (1970): 37–73.
  Google Scholar

Chojecka, Ewa. “Krakowska grafika kalendarzowa i astronomiczna XVI wieku.” W Studia renesansowe, t. 3, redakcja Michał Walicki, 319–482. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963.
  Google Scholar

Chojecka, Ewa. “Polska grafika renesansowa. Stan i postulaty badań.” W Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, redakcja Tadeusz S. Jaroszewski, 543–573. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
  Google Scholar

Chojecka, Ewa. “Znaczenie kulturowe grafiki polskiej XVI wieku.” W Dawna książka i kultura. Materiały międzynarodowej sesji naukowej z okazji pięćsetlecia sztuki drukarskiej w Polsce, redakcja Stanisław Grzeszczuk, Alodia Kawecka-Gryczowa, 86–114. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
  Google Scholar

Chojecka, Ewa. “Związki artystyczne polskiego drzeworytu renesansowego z grafiką europejską. Kryspin i Wedel Szarffenbergowie.” W 500-lecie polskiego słowa drukowanego na Śląsku. Materiały sesji naukowej 9–11 X 1975 Wrocław, redakcja Kazimiera Maleczyńska, 181–193. Wrocław: Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, 1978.
  Google Scholar

Chojecka, Ewa. Deutsche Bibelserien in der Holzstocksammlung der Jagellonischen Universität in Krakau. Baden-Baden-Straßburg: Heitz, 1961.
  Google Scholar

Grzęda, Mateusz. „Portret w polityce – polityka portretu. Uwagi o znaczeniu portretu w praktyce władzy Zygmunta I Starego”. Biuletyn Historii Sztuki 82, 1 (2020): 5–79.
DOI: https://doi.org/10.36744/bhs.635   Google Scholar

Jaglarz, Monika. Księgarstwo krakowskie XVI wieku. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2004.
  Google Scholar

Jakimowicz, Teresa. Temat historyczny w sztuce ostatnich Jagiellonów. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
  Google Scholar

Jaworski, Piotr. “Ikonografia antykizujących wizerunków władców w pierwszym wydaniu Kroniki wszystkiego świata Marcina Bielskiego (1551).” Rocznik Biblioteki Narodowej 92 (2011): 205–229.
  Google Scholar

Jaworski, Piotr. “O podobiznach Aleksandra, Cezara i Augusta oraz skutkach zacierania tożsamości. Nowe ustalenia w sprawie wzorów graficznych dla antykizujących drzeworytów Kroniki wszystkiego świata Marcina Bielskiego.” Notae numismaticae. Zapiski numizmatyczne 10 (2015): 221–242.
  Google Scholar

Jaworski, Piotr. „Figurae absurdae et inelegantes? Ikonografia medalionów all’antica w drugim wydaniu Kroniki wszystkiego świata Marcina Bielskiego (1554).” Rocznik Biblioteki Narodowej 43 (2012): 87–111.
  Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. “Konflikt wartości, wspólnota tradycji i pragmatyka rzemiosła: XVI-wieczne wydania Biblii Lutra jako źródła ilustracji Biblii Leopolity.” W Luteranizm w kulturze pierwszej Rzeczypospolitej, redakcja Katrzyna Meller, 323–345. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2017.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323531449.pp.323-345   Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. “Postylle Arsatiusa Seehofera i Antona Corvinusa w przekładzie Eustachego Trepki. Addenda et corrigenda do badań nad początkami postyllografii w języku polskim.” Terminus 22, z. 1 (2020): 1–17.
DOI: https://doi.org/10.4467/20843844TE.20.001.11953   Google Scholar

Kawecka-Gryczowa, Alodia, i Anna Mańkowska. “Unglerowa Helena” W Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 1: Małopolska, cz. 1: Wiek XV–XVI, redakcja Alodia Kawecka-Gryczowa, 313–325. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1983.
  Google Scholar

Kawecka-Gryczowa, Alodia. “Siebeneicher Mateusz.” W Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 1: Małopolska, cz. 1: Wiek XV–XVI, redakcja Alodia Kawecka-Gryczowa, 200–216. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1983.
  Google Scholar

Kiliańczyk-Zięba, Justyna. “Wydawnicze skamieliny. Późne edycje bestsellerów jako informacja o kształcie wizualnym pierwszego wydania tekstu.” Terminus 21, z. 4 (2019): 402–436.
DOI: https://doi.org/10.4467/20843844TE.19.012.11172   Google Scholar

Kiliańczyk-Zięba, Justyna. Sygnety drukarskie w Rzeczypospolitej XVI wieku. Źródła ikonograficzne i treści ideowe. Kraków: Societas Vistulana, 2015.
  Google Scholar

Kocot, Anna. Artyści „czarnej sztuki”. Typografia druków Floriana Unglera i Macieja Wirzbięty. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.
  Google Scholar

Komorowska, Magdalena. “Kształt edytorski postylli polskich XVI i XVII wieku – w poszukiwaniu staropolskich konwencji wydawniczych.” Terminus 17, z. 3 (2015): 317–367.
  Google Scholar

Krzak-Weiss, Katarzyna. “Wyposażenie graficzne Żywota Pana Jezu Krysta Baltazara Opeca wydanego przez Hieronima Wietora (1522 i 1538) oraz Floriana Unglera i Jana Sandeckiego (1522).” W Baltazar Opec, Żywot Pana Jezu Krysta (1522), edycja Wiesław Wydra, Rafał Wójcik, XCIII–CXIII. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2014.
  Google Scholar

Krzak-Weiss, Katarzyna. Polskie sygnety drukarskie od XV do połowy XVII wieku. Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2006.
  Google Scholar

Krzak-Weiss, Katarzyna. W ogrodzie duszy. Studia nad wyposażeniem graficznym polskich edycji modlitewnika Hortulus animae, Poznań Wydawnictwo Naukowe UAM 2014.
  Google Scholar

McLean, Matthew, The Cosmographia of Sebastian Münster. Describing the World in the Reformation. Aldershot: Ashgate Publishing Limited, 2007.
  Google Scholar

Mrozowski, Przemysław. Portret w Polsce XVI wieku. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2021.
  Google Scholar

O’Dell-Franke, Ilse. Kupferstiche und Radierungen aus der Werkstatt des Virgil Solis. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1977.
  Google Scholar

Piech, Zenon. “Przeszłość zobrazowana: święci patroni i władcy.” W Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 2, redakcja Halina Manikowska, 59–119. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2018.
  Google Scholar

Ruszczycówna, Janina. „Nieznane portrety ostatnich Jagiellonów”, Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie 20 (1976): 5–119.
  Google Scholar

Śnieżko, Dariusz. “Wstęp wydawców.” W Marcin Bielski. Kronika to jest historyja świata, t. 1, 7–42. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2019.
  Google Scholar

Śnieżko, Dariusz. Kronika wszystkiego świata Marcina Bielskiego. Pogranicze dyskursów. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2004.
  Google Scholar


Published
2022-03-30

Cited by

Bogusz, M. (2022). Illustrations of Marcin Bielski’s Kronika wszystkiego świata (1554, 1564). Models, Praxis, and Publishing Strategy. Biuletyn Historii Sztuki, 84(1), 5–41. https://doi.org/10.36744/bhs.1346

Authors

Marcin Bogusz 
marcin.bogusz@uksw.edu.pl
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UKSW Poland
https://orcid.org/0000-0002-6429-3696

Statistics

Abstract views: 401
PDF downloads: 349