Szesnastowieczny królewiecki druk w Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel: ilustracje, oprawa i właściciele

Grażyna Jurkowlaniec


Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-5421-8705

Magdalena Herman


Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4216-9616

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest unikatowy egzemplarz postylli Arsatiusa Seehofera w polskim przekładzie Eustachego Trepki, wydrukowany przez Hansa Daubmanna w Królewcu (1556), a obecnie przechowywany w Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel. Nie jest jasne, w jakich okolicznościach wolumin tam trafił, ale należy do najcenniejszych poloników w pierwotnej kolekcji Augusta zu Braunschweig-Lüneburg. Jednocześnie, jako jedyny zidentyfikowany dotąd egzemplarz postylli Seehofera/Trepki z 1556 r., pozwala przeanalizować dekorację graficzną edycji. Seria rycin, w większości wzorowanych na kompozycjach Hansa Brosamera, ujawnia strategie Daubmanna w zakresie pozyskiwania i używania klocków drzeworytniczych, przywiezionych z Norymbergi w 1554 r. Z kolei szesnastowieczna oprawa, dzieło wielkopolskiego introligatora Melchiora Neringa, a także źródła pisane, dają wgląd w pewne aspekty dystrybucji postylli Seehofera/Trepki poza Prusami. Skłaniają też do zapytania o pierwszych właścicieli egzemplarza, którzy jednak pozostają nieznani.


Słowa kluczowe:

Hans Daubman, Prusy, Reformacja, kultura druku, Herzog August Bibliothek in Wolfenbüttel, tegumentologia

Arp, Ingrid. “Die Drucke aus der Offizin Hans Daubmanns im Spiegel der Konfessions- und Literaturgeschichte Königsbergs in der 2. Hälfte des 16. Jahrhunderts. Mit einer kommentierten Bibliographie.” Rozprawa magisterska, 2003, Universität Osnabrück, wersja poszerzona i poprawiona 2011.
  Google Scholar

Arp, Ingrid. “Hans Daubmann und der Königsberger Buchdruck im 16. Jahrhundert – Eine Profilskizze.” W Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, redakcja Axel E. Walter, 87–126. Köln: Böhlau, 2004.
  Google Scholar

Barycz, Henryk. “Gliczner, Erazm.” W Polski słownik biograficzny, t. 8, 50–53. Wrocław: Ossolineum, 1959-1960.
  Google Scholar

Budka, Włodzimierz. “Papiernie poznańskie.” Przegląd Papierniczy 10, nr 7 (1954): 216–221.
  Google Scholar

Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 4: Pomorze, redakcja Alodia Kawecka-Gryczowa, Krystyna Korotajowa. Wrocław: Ossolineum, 1962.
  Google Scholar

Fleck, Miriam Verena. Ein tröstlich Gemelde. Die Glaubensallegorie „Gesetz und Gnade” in Europa zwischen Spätmittelalter und Früher Neuzeit. Korb: Didymos Verlag, 2010.
  Google Scholar

Haebler, Konrad. Rollen- und Plattenstempel des 16. Jahrhunderts, t. 1. Leipzig: Harrasowitz, 1928.
  Google Scholar

Härtel, Helmar. “Duke August and his Book Agents.” W A treasure house of books. The library of Duke August of Brunswick-Wolfenbüttel, 105–118. Wolfenbüttel: Herzog August Bibliothek, 1998.
  Google Scholar

Hans and Martin Brosamer, opracowanie Martin Knauer, redakcja Hans-Martin Kaulbach. Oudekerk aan den IJssel: Sound & Vision Interactive, 2015.
  Google Scholar

Herbst, Hermann. “Braunschweigische Buchbinder des 16. Jahrhunderts.” W Beiträge zum Rollen- und Platteneinband im 16. Jahrhundert, 274–310. Leipzig: Harrasowitz, 1937.
  Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. “Postylle Arsatiusa Seehofera i Antona Corvinusa w przekładzie Eustachego Trepki: addenda et corrigenda do badań nad początkami postyllografii w języku polskim.” Terminus 22, nr 1 (2020): 5–21 http://www.ejournals.eu/Terminus/2020/Terminus-2020-1/art/16443/.
DOI: https://doi.org/10.4467/20843844TE.20.001.11953   Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. “Wilczy pasterze i smoczy ogon. Przestroga przed fałszywymi prorokami w postylli Mikołaja Reja.” W Z historii kultury staropolskiej. Studia ofiarowane Urszuli Augustyniak, redakcja Agnieszka Bartoszewicz et al., 204–220. Warszawa: WUW, 2020.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323542247.pp.205-222   Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. Sprawczość rycin. Rzymska twórczość Tomasza Tretera i jej europejskie oddziaływanie. Kraków: Universitas, 2017.
  Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna, i Tomasz Płóciennik. “Apologia reformacji, pochwała tłumacza i epitafium korektora. Jeszcze jeden nieznany wiersz Andrzeja Trzecieskiego. Aneks: edycja, komentarz i przekład.” Pamiętnik Literacki 111, nr 2 (2020): 213–226.
DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2020.2.17   Google Scholar

Kiliańczyk-Zięba, Justyna. Sygnety drukarskie w Rzeczypospolitej XVI wieku. Źródła ikonograficzne i treści ideowe. Kraków: Societas Vistulana, 2015.
  Google Scholar

Kramperowa, Maria, i Witold Maisel. “Księgozbiory mieszczan poznańskich z drugiej połowy XVI w.” Studia i Materiały z Dziejów Wielkopolski i Pomorza 6 (1960): 257–307.
  Google Scholar

Kuhnert, Ernst. Geschichte der Staats- und Universitätsbibliothek zu Königsberg von ihrer Begründung bis zum Jahre 1810. Leipzig: Karl W. Hiersemann, 1926.
  Google Scholar

Laucevičius, Edmundas. XV-XVIII a. knygų įrišimai Lietuvos bibliotekose. Vilnius: Mokslas, 1976.
  Google Scholar

Marcinkowski, Wojciech, i Tomasz Zaucha. Kraków na wyciągnięcie ręki. Rzeźba architektoniczna ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Pałac Biskupa Erazma Ciołka, maj – październik 2010. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2010.
  Google Scholar

Mocarski, Zygmunt. “Druki reformacyjne w Książnicy Miejskiej im. Kopernika w Toruniu.” Reformacja w Polsce 3, nr 9-10 (1924): 145–147.
  Google Scholar

Mocarski, Zygmunt. Książka w Toruniu do roku 1795. Zarys dziejów. Toruń: Drukarnia Robotnicza w Toruniu, 1934.
  Google Scholar

Muraszko, Michał. “Neringowskie oprawy trzech druków z księgozbioru opata trzemeszneńskiego Wojciecha Mielińskiego.” Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej, 67 (2017): 211–220. https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/536522/NDIGOC013629_2017.pdf
  Google Scholar

Muraszko, Michał. “Oprawy trzech ksiąg opata trzemeszneńskego Aleksandra Mielińskiego.” W Introligatorzy i ich klienci, redakcja Arkadiusz Wagner, 109–123. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2017.
  Google Scholar

Oprawy książkowe XIV–XVIII wieku w zbiorach Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu, cz. I: Rzeczpospolita, Prusy, Dolny Śląsk, redakcja Arkadiusz Wagner, Beata Madajewska, Anna Mazierska. Toruń: Wojewódzka Biblioteka Publiczna, 2018.
  Google Scholar

Pickwoad, Nicholas. “Bookbindings in the Bibliotheca Augusta.” W A treasure house of books. The library of Duke August of Brunswick-Wolfenbüttel, 65–104. Wolfenbüttel: Herzog August Bibliothek, 1998.
  Google Scholar

Polnische Drucke und Polonica 1501–1700. Katalog der Herzog August Bibliothek, t. 1: 1501–1600, opracowanie Małgorzata Gołuszka, Marian Malicki. München: Saur, 1992.
  Google Scholar

Porr, Christine. “Lehrhafte Buchgewänder. Die Historische Bibliothek in Quedlinburg und ihre Sammlung lutherisch geprägter Bucheinbände des 16. Jahrhunderts.” Rozprawa doktorska, The University of Western Australia, 2017. https://api.research-repository.uwa.edu.au/portalfiles/portal/21018193/THESIS_DOCTOR_OF_PHILOSOPHY_PORR_Christine_2017.pdf
  Google Scholar

Raabe, Mechthild. Die fürstliche Bibliothek in Wolfenbüttel und ihre Leser. Zur Geschichte des institutionellen Lesens in einer norddeutschen Residenz 1664–1806. Wolfenbüttel: Steuber, 1997.
  Google Scholar

Siniarska-Czaplicka, Jadwiga. Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku. Wrocław: Ossolineum, 1969.
  Google Scholar

Siniarska-Czaplicka, Jadwiga. “Papier drukowy źródłem badań księgoznawczych.” W Dawna książka i kultura, redakcja Stanisław Grzeszczuk, Alodia Kawecka-Gryczowa, 123–143. Wrocław: Ossolineum, 1975.
  Google Scholar

Sławiński, Wojciech. “Erazm Gliczner wobec Zgody Sandomierskiej: przyczynek do biografii.” Czasy Nowożytne 15 (2003): 9–71.
  Google Scholar

Sójka, Jan. “Nehring, Melchior.” W Polski słownik biograficzny, t. 22, 657–658. Wrocław: Ossolineum, 1977.
  Google Scholar

Sójka, Jan. “Patruus, Krzysztof.” W Polski słownik biograficzny, t. 25, 340–341. Wrocław: Ossolineum, 1980.
  Google Scholar

Świeżawska, Maria. “Introligatorzy poznańscy w wieku XVI.” Ekslibris 7 (1925): 71–89.
  Google Scholar

Tomczak, Andrzej. Walenty Dembiński, kanclerz egzekucji (ok. 1504–1584). Toruń: TNT, 1963.
  Google Scholar

Veber, Dmitrii I. “Knigoizdatelskaia deiatelnost’ v Pribatlike XVI v. Iogann Daubmann – tipograf iz Kenigsberga.” Cursor Mundi. Chelovek Antichnosti, Srednevekov’ia i Vozrozhdeniia 8 (2016): 218–228.
  Google Scholar

Veber, Dmitrii I. “Pamphlet as a means of a propaganda in Baltic Region in Early Modern Time.” Vestnik CPbGU. Istoriia 62, nr 2 (2017): 291–298. DOI: 10.21638/11701/spbu02.2017.206
DOI: https://doi.org/10.21638/11701/spbu02.2017.206   Google Scholar

Wagner, Arkadiusz. “Introligatorstwo poznańskie XVI wieku jako historyczno-artystyczna terra incognita.” W Sztuka w Wielkopolsce, redakcja Michał Błaszczyński, 68–84. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2013.
  Google Scholar

Wagner, Arkadiusz. “Oprawy ksiąg Andrzeja Opalińskiego.” W Księgozbiór wielkopolskiego magnata. Andrzej Opaliński (1540–1593), redakcja Arkadiusz Wagner, 143–195. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2011.
  Google Scholar

Wagner, Arkadiusz. Superekslibris polski. Studium o kulturze bibliofilskiej i sztuce od średniowiecza do połowy XVII w. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2016.
  Google Scholar

Wojciechowska, Maria. Z dziejów książki w Poznaniu w XVI w. Poznań: Fiszer & Majewski, 1927.
  Google Scholar

Wotschke, Theodor. “Eustachius Trepka. Ein Prediger des Evangeliums in Posen.” Zeitschrift der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen 18 (1903): 87–144.
  Google Scholar

Wyszomirska, Krystyna. “Toruńskie oprawy książek z renesansowej biblioteki Henryka Strobanda.” W Introligatorzy i ich klienci, redakcja Arkadiusz Wagner, 167–176. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2017.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-08-26

Cited By / Share

Jurkowlaniec, G., & Herman, M. . (2021). Szesnastowieczny królewiecki druk w Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel: ilustracje, oprawa i właściciele. Biuletyn Historii Sztuki, 83(2), 285–321. https://doi.org/10.36744/bhs.997

Autorzy

Grażyna Jurkowlaniec 

Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW Polska
https://orcid.org/0000-0002-5421-8705

Autorzy

Magdalena Herman 

Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW Polska
https://orcid.org/0000-0003-4216-9616

Statystyki

Abstract views: 231
PDF downloads: 183