Protokół polskich muzealników i historyków sztuki z 8 maja 1940 roku oraz jego uwarunkowania
Tadeusz Zadrożny
tadeusz.zadrozny@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4372-778X
Abstrakt
Protokół polskich muzealników i historyków sztuki z 8 maja 1940 r. stanowi ważną kartę w dziejach ochrony polskich zabytków w Generalnym Gubernatorstwie dla okupowanych polskich obszarów. Mimo istnienia licznych opracowań dotyczących prób ratowania skarbów narodowego materialnego dziedzictwa kulturalnego i obszernej literatury wspomnieniowej dotyczącej tych działań i tego okresu protokół z 8 maja 1940 r. przez długie lata pozostawał niewykorzystany. Prezentowany tekst, który opiera się głównie na przeglądzie, analizach i zestawieniach różnych zespołów archiwalnych, ma na celu przypomnienie treści protokołu i uzupełniających go aneksów przygotowanych i sygnowanych przez grupę polskich muzealników i historyków sztuki. Autor ukazał ten dokument w kontekście ówczesnych zagrożeń dla zachowania polskich zbiorów i dla trwania pomników, dzwonów kościelnych i innych obiektów zabytkowych – niebezpieczeństw, jakie zostały wywołane przez rozporządzenia władz okupacyjnych nakazujące przeprowadzenie zintensyfikowanej zbiórki metali na potrzeby budowy wojennej rezerwy surowcowej Trzeciej Rzeszy.
Słowa kluczowe:
Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych polskich obszarów, eksploatacja gospodarcza okupowanych obszarów, ochrona zabytków w warunkach okupacji, wyłączenia spod rekwizycji wojennych, Metallspende, wojenne rekwizycje i zbiórki metali, wojenne konfiskaty dzwonów kościelnych, niszczenie i rekwizycje pomników z brązu, Plan Czteroletni w Generalnym Gubernatorstwie, Alois Albrecht, Gustav Barthel, Robert Bührmann, Feliks Kopera, Kajetan Mühlmann, Pelagia PotockaBibliografia
Bocheński, Zbigniew. „Armaty Oswalda Baldnera”. Rocznik Krakowski 38 (1937): 85–96.
Google Scholar
Bocheński, Zbigniew. „Dwie nieznane armatki Oswalda Baldnera na Zamku Wawelskim”. Rocznik Krakowski 38 (1937): 229–231.
Google Scholar
Cyprian, Tadeusz, i Jerzy Sawicki. Siedem wyroków Najwyższego Trybunału Narodowego. Poznań: Instytut Zachodni, 1962.
Google Scholar
Dzwony starodawne z przed r. 1600 na obszarze b. Galicji. Na podstawie materiałów zebranych i opracowanych przez dra Karola Badeckiego, prof. dra Feliksa Koperę, dra Stanisława Tomkowicza oraz własnych zredagował i opatrzył wstępem dr. Tadeusz Szydłowski. Kraków: Wydane z zasiłkami Polskiej Akademii Umiejętności, Ministerstwa Sztuki i Kultury oraz Powszechnego Związku Polskich Artystów Plastyków, 1922.
Google Scholar
Grodzicka, Maria. „Armaty Władysława IV na Zamku Wawelskim”. Arsenał 1, nr 2 (1958): 35–38.
Google Scholar
Grzesiuk-Olszewska, Irena, i Andrzej Olszewski. Pomniki Fryderyka Chopina. Warszawa: Salix alba, 2017.
Google Scholar
Król, Anna. „Pomnik Tadeusza Kościuszki na Wawelu”. W: Kościuszce w hołdzie, redakcja Mieczysław Rokosz, 239–255. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, 1994.
Google Scholar
Kubalski, Edward. Niemcy w Krakowie. Dziennik 1. IX. 1939 – 18. I. 1945. Redakcja Jan Grabowski, Zbigniew R. Grabowski. Kraków: Austeria, 2010.
Google Scholar
Mężyński, Andrzej. Kommando Paulsen, październik–grudzień 1939 r. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą, 1994.
Google Scholar
The Nazi Kultur in Poland, by Several Authors of Necessity Temporarily Anonymous. London: His Majesty’s Stationery Office, 1945.
Google Scholar
Okupacja i ruch oporu w dzienniku Hansa Franka 1939–1945. Redakcja Zofia Polubiec, wybór i opracowanie Stanisław Płoski et al., tłumaczenie Danuta Dąbrowska, Mieczysław Tomala. Warszawa: Książka i Wiedza, 1970.
Google Scholar
Piotrowski, Stanisław. Sprawy polskie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojennym w Norymberdze, t. 1: Dziennik Hansa Franka. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1956.
Google Scholar
Rok 1939 w dzienniku Hansa Franka. Opracowanie Paweł Kosiński, tłumaczenie Wiktor Grotowicz. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2019.
Google Scholar
Schulte, Klaus. Glocken-Schicksale. Denkmalwerte deutsche Glocken: Verluste vor und nach 1945 – Glocken im Ostteil Berlins. Berlin: BeBra Wissenschaft, 2019.
Google Scholar
Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939–1945 w granicach Polski po 1945 / Wartime Losses. Historic Bells Lost between 1939–1945 within post-1945 borders of Poland. Opracowanie Jerzy Gołos, Agnieszka Kasprzak-Miler. Poznań: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą, 2000.
Google Scholar
Tureczek, Marceli. Leihglocken. Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 roku przechowywane na terenie Niemiec / Bells from Territories within Post-1945 Borders of Poland Stored in Germany. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Departament Dziedzictwa Kulturowego, 2011.
Google Scholar
Zadrożny, Tadeusz. Czas wielkich zadań Dagoberta Freya i Asmusa barona von Troschke (wrzesień 1939 – październik 1942). Dokumentacja Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków Sztuki w Polsce w planach i działaniach niemieckich badaczy dziedzictwa kulturowego na Wschodzie i służb ochrony zabytków w Generalnym Gubernatorstwie. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2021.
Google Scholar
Autorzy
Tadeusz Zadrożnytadeusz.zadrozny@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0003-4372-778X
Tadeusz Zadrożny jest historykiem sztuki, doktorem habilitowanym nauk humanistycznych w zakresie nauk o sztuce, pracownikiem Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, autorem monografii Czas wielkich zadań Dagoberta Freya i Asmusa barona von Troschke (wrzesień 1939 – październik 1942). Dokumentacja Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków Sztuki w Polsce w planach i działaniach niemieckich badaczy dziedzictwa kulturowego na Wschodzie i służb ochrony zabytków w Generalnym Gubernatorstwie (2021).
Statystyki
Abstract views: 27PDF downloads: 16
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Tadeusz Zadrożny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
